اسرائیل، بمب فسفری و نقض حقوق بین‌الملل؟
۱۳۸۷ دی ۲۵, چهارشنبه
از آغاز حمله به نوار غزه، سیاستمداران اسرائیلی، به‌ویژه زیپی لیونی، وزیر امور خارجه این کشور، اطمینان دادند که تلاش اسرائیل بر این است که غیرنظامیان کمترین آسیب را ببینند. اما وقتی این اتفاق نمی‌افتد، ابراز تأسف شده و گفته می‌شود که در موقعیت‌های جنگی، این رویدادها اجتناب‌ناپذیرند. یا اینکه مقام‌های اسرائیلی می‌گویند، حماس از غیرنظامیان نوار غزه، به‌عنوان سپرهای انسانی استفاده می‌کند و خود به هیچ وجه توجهی به حفظ جان غیرنظامیان اسرائیلی ندارد.
اما افزایش روزافزون شمار کشتگان و زخمی‌ها در غزه گویای نکته‌ی دیگری است. سازمان‌های امدادی نیز، از "سازمان کمک به آوارگان" گرفته تا "کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ"، اسرائیل را متهم می‌کنند که به درخواست‌های مکرر برای حفظ جان غیرنظامیان اعتنایی نمی‌کند.
سازمان "دیده‌بان حقوق بشر" گامی جلوتر می‌رود و اسرائیل را متهم به استفاده از بمب‌های فسفر سفید در غزه می‌کند. این در حالی‌ست که تراکم جمعیت در نوار غزه در سطح جهان مقام اول را دارد و بنابراین خطر استفاده از این نوع بمب در این منطقه، بسیار قابل ملاحظه است. بمب‌های فسفری شدیدترین سوختگی‌ها را ایجاد کرده و اغلب موجب مرگ عذاب‌آوری می‌شوند. پزشکان غزه می‌گویند که زخمی‌هایی با این نوع سوختگی‌ها به بیمارستا‌ن‌ها مراجعه کرده‌اند.
پس از پخش اخبار مربوط به کاربرد بمب‌های فسفری، گروه‌های مختلف مخالف جنگ، اسرائیل را به ارتکاب جنایت‌های جنگی متهم کردند. پس از انتشار خبر متهم‌کردن این کشور از سوی "دیده‌بان حقوق بشر"، مقام‌های رسمی اسرائیل ابتدا سعی کردند، در این مورد سکوت اختیار کنند. سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی این کشور به سخنان آویتال لایبوویچ، سخنگوی ارتش، استناد کرد. لایبوویچ اگرچه به‌طور مستقیم به بمب‌های فسفری اشاره نکرد، اما گفت که اسرائیل «همخوان با قوانین بین‌المللی» از سلاحهای مختلف استفاده می‌کند. او گفت، همان‌طوری‌که در مورد عملیات ارتش توضیح نمی‌دهد، نخواهد گفت منظورش کدام نوع سلاح‌است. اما وی اطمینان خاطر داد که اسرائیل حقوق بین‌المللی را نقض نمی‌کند.
این توضیح قانع‌کننده نیست. با وجود این، نمی‌توان به آسانی از آن انتقاد کرد. حقوق بین‌الملل که در سطح جهانی پذیرفته شده، کاربرد این نوع از بمب‌های فسفری را تنها در برخی شرایط ممنوع کرده است. استفاده از این سلاح‌ها به عنوان سلاحهای آتش‌زا مجاز است، اما نه در محل سکونت غیرنظامیان. با وجود این، بسیاری از کشورها این بمب‌ها را جزو بمب‌های شیمیایی به حساب می‌آورند و استفاده از آن را ممنوع می‌دانند.
دومینیک لوا، معاون بخش تسلیحات "صلیب سرخ بین‌المللی" در ژنو، در باره‌‌ی این تناقض توضیح می‌‌دهد: «این موضوع به این بستگی دارد که آیا کشور مورد نظر، قرارداد مربوط را امضاء کرده است یا نه. به‌طور مثال در مورد سلاحهای مولد سوختگی، پروتکل ویژه‌ای وجود دارد و وقتی که کشوری چنین پروتکلی را امضاء نکرده باشد، پس این کشور ملزم به احترام‌گذاشتن به چنین قراردادی نیست. و وقتی کشوری می‌گوید که در مجموع به قراردادهای بین‌المللی احترام می‌گذارد، در این صورت باید دید که این کشور کدام قراردادها را امضاء کرده و آیا به قوانین عمومی موجود در حقوق بین‌الملل احترام می‌گذارد یا خیر؟»
تعبیر این گفته در مورد استفاده از بمب‌های فسفری این‌گونه می‌شود: وقتی از این بمب‌ها به عنوان بمب‌های آتش‌زا استفاده می‌شود، در این‌صورت ارتش باید مراقب آن باشد که این بمب‌ها تا جایی که امکان دارد جان هیچ غیرنظامی‌ای را به خطر نیندازد. هم‌چنین ارتش باید بینید، آیا سلاحهای دیگری در اختیار دارد که با آن بتوان بدون ایجاد چنین سوختگی‌های وحشتناکی به همان هدف‌های نظامی دست یافت یا خیر؟
اسرائیل و آمریکا پروتکل نام‌برده را امضاء نکرده‌اند و هر دو از این نوع بمب‌ها استفاده می‌کنند. آمریکا از آنها در عراق استفاده کرد و اسرائیل در لبنان در سال ۲۰۰۶. در آن‌جا نه تنها از بمب‌های فسفری بلکه از حدود یک میلیون بمب خوشه‌ای استفاده شد که هنوز هم غیرنظامیان را مجروح ساخته و می‌کشد.
در آن زمان هم اسرائیل ابتدا سکوت و بعد انکار کرد. ماه‌ها پس از پایان جنگ، یکی از وزیران اسرائیل در پارلمان اقرار کرد که آنها در جنگ با حزب‌الله از بمب فسفری استفاده کردند، اما «همخوان با قوانین بین‌المللی» و البته در محوطه‌های باز. اما در نوار غزه، شمار محوطه‌های باز و غیرمسکونی زیاد نیست. استفاده از این نوع بمب‌ها در نوار غزه، این پندار را قوت می‌بخشد که اسرائیل آن‌چنان که باید به فکر تأمین جان غیرنظامیان نیست.
با توجه به اطلاعاتی که در دست صلیب سرخ است، نمی‌توان گفت که از بمب‌های فسفری به اندازه‌ی بمب‌های خوشه‌ای پرتاب‌شده در جنگ لبنان، استفاده شده است یا خیر. به همین دلیل نیز به کاربرد بمب‌های خوشه‌ای بیشتر از کاربرد بمب‌های فسفری توجه شده است. اما صلیب سرخ تلاش می‌کند با تماس دائم با دولت‌های مربوط، تا حد امکان پیامدهای ناگوار برای غیرنظامیان را کاهش دهد. اینکه این تلاش‌ها تاکنون نتیجه نداده، باعث تأسف است.
به گفته‌ی لوا، معاون بخش تسلیحات "صلیب سرخ بین‌المللی": «تأسف‌بار است. اما باید واقع‌بین بود. متأسفانه این حقیقت دنیای کنونی ماست که جنگ‌ها هنوز هم بسیار مشکل‌زا و بی‌رحمانه هستند.»