"اشتباهی تاریخی" یا "گامی بلند"؛ واکنش‌ها به توافق لوزان

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از توافق "تاریخی" اتمی با ایران استقبال کرد. وی راه حل دیپلماتیک را "بهترین راه حل" برای رفع اختلاف اتمی با ایران دانست، اما در عین حال گفت اگر ایران دست به فریب بزند، جهان خواهد فهمید. اوباما همچنین تصریح کرد که اگر کنگره آمریکا توافق به‌دست آمده را از بین ببرد، آمریکا برای شکست در دیپلماسی مورد نکوهش قرار خواهد گرفت. تصویر: کنفرانس خبری اوباما در باره توافق لوزان.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا توافق به‌دست آمده در لوزان را زیربنایی مستحکم برای دستیابی به توافقی نهایی و کامل دانست و گفت: «ما در لوزان گامی بسیار بلند و تعیین‌کننده برداشتیم.» به باور وزیر خارجه آمریکا پارامتر‌های موجود در توافق با جمهوری اسلامی همه راه‌های دست‌یابی ایران به بمب اتمی را سد خواهد کرد.

حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نخستین فردی بود که پس از قرائت متن تفاهم جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ با انتشار پیامی توئیتری به آن واکنش نشان داد. او از محمد جواد ظریف، وزیر خارجه، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی و تیم مذاکره‌کننده ایران به‌خاطر "تلاش‌های خستگی‌ناپذیرشان" سپاسگزاری کرد.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز از توافقی که در مذاکرات طولانی در لوزان به دست آمد، استقبال کرد. وی گفت که راه‌ حل‌های لازم که طرفین بر سر آن توافق کرده‌اند، گامی مهم در راه رسیدن به توافقی نهایی با جمهوری اسلامی است. صدراعظم آلمان همچنین تصریح کرد: «ما هیچگاه تا به این اندازه به توافقی نزدیک نبوده‌ایم که دست‌یابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای را ناممکن خواهد ساخت.»

فرانک ‌والتر اشتاین‌مایر، وزیر خارجه آلمان تصریح کرد که تغییر موضع جمهوری اسلامی نقشی تعیین‌کننده در رسیدن به توافق در مذاکرات لوزان داشت. به اعتقاد وی در سیاست کنونی جمهوری اسلامی پویایی‌ای به وجود آمده که نباید آن را دست کم گرفت. وزیر خارجه آلمان خاطرنشان ساخت که رهبری ایران می‌داند که "باید به نسل جوان این کشور چیز بیشتری عرضه کند تا رویای بدل شدن به قدرتی اتمی در آینده".

یوکیا آمانو، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ضمن استقبال از حاصل مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در لوزان گفت، پس از کسب توافق نهایی میان طرف‌های مذاکره و همچنین موافقت شورای حکام آژانس انرژی اتمی، کارشناسان این آژانس آماده‌ی آن خواهند بود که نظارت بر اجرای مفاد توافق‌نامه را آغاز کنند.

فرانسو اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه توافق لوزان را گامی پراهمیت خواند، اما در عین حال تصریح کرد، تحریم‌هایی که برداشته خواهند شد، در صورت عدم اجرای توافق‌نامه نهایی از سوی ایران بار دیگر فعال خواهند شد.

لوران فابیوس، وزیر امور خارجه فرانسه نیز در این رابطه اظهار داشت: « این یک توافقنامه مرحله‌ای است که شامل تحولات مثبت است، اما هنوز به اقدامات بیشتری نیاز است.» وی متذکر شد، طرف‌های مذاکره اکنون در آغاز مرحله‌ای تازه از گفت‌وگوها هستند. فابیوس تاکید کردٰ: «ما هنوز به آخر خط نرسیده‌ایم.»

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، معتقد است که توافق به دست‌آمده در لوزان میان جمهوری اسلامی و کشورهای عضو گروه ۱+۵ بر سر برنامه جامع اقدام مشترک خطری است که ادامه‌ی بقای اسرائیل را تهدید می‌کند. او در تماسی تلفنی با باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا همچنین تصریح کرد که توافق هسته‌ای به جمهوری اسلامی امکان ساخت سلاح‌های هسته‌ای را می‌دهد و بر خطر بروز "جنگی وحشتناک" می‌افزاید.

مقامات دولت اسرائیل نیز شامگاه پنجشنبه (۲ آوریل) با انتشار بیانیه‌ای مشترک در اورشلیم/بیت‌المقدس به حاصل مذاکرات هسته‌ای در لوزان واکنش نشان داده و آن را "اشتباهی تاریخی" خواندند. به اعتقاد آنان اگر برنامه جامع اقدام مشترک قرار است، چارچوب و اساس توافقی نهایی میان جمهوری اسلامی و کشورهای گروه ۵+۱ باشد، این "اشتباهی تاریخی خواهد بود که جهان را به مراتب‌ خطرناک‌تر خواهد کرد".

رونالد لاودر، رئیس کنگره جهانی یهودیان با انتشار بیانیه‌ای در نیویورک تصریح کرد: «من بیم تحقق این سناریو را دارم که ما تا ده سال دیگر اقتصاد ایران را احیا کرده‌ایم بی‌آنکه جلوی توسعه سلاح‌های هسته‌ای از سوی ایران را گرفته باشیم.» به اعتقاد وی پرسش کلیدی در این ارتباط این است که آیا می‌توان به ایران اعتماد کرد یا نه.

جان بینر از حزب جمهوری‌خواه که ریاست مجلس نمایندگان ایالات متحده را عهده‌دار است، در واشنگتن گفت که توافق حاصله در لوزان "با اهداف اولیه و پیشین باراک اوباما فاصله‌ای نگرانی‌برانگیز دارد". وی افزود که کنگره آمریکا توافق‌ هسته‌ای نهایی با جمهوری اسلامی را پیش از کاهش تحریم‌ها علیه ایران به دقت بررسی خواهد کرد.

باب کورکر از حزب جمهوری‌خواه و رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا تصریح کرد: «اگر توافقی نهایی حاصل شود، مردم آمریکا باید از طریق نمایندگان منتخب خود، فرصت و امکان مشارکت داشته باشد.» وی گفت که کنگره آمریکا باید این امر را مورد بررسی قرار دهد که آیا توافق نهایی با جمهوری اسلامی "خطرات برنامه‌ی هسته‌ای ایران را واقعا رفع می‌کند و آیا می‌توان رژیم جمهوری اسلامی را مورد مواخذه قرار داد یا نه".

مارک کیرک (وسط)، یکی دیگر از سناتورهای جمهوری‌خواه توافق حاصله در لوزان را با لحنی تند رد کرد و با اشاره به عملکرد نویل چمبرلین، نخست‌وزیر بریتانیا در سال‌های ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۰ گفت: «نویل چمبرلین [در مذاکرات] با هیتلر به توافقی بهتر رسیده بود.» چمبرلین که تلفات جنگ جهانی اول را به چشم دیده بود، اعتقاد داشت که از طریق سازش با آدولف هیتلر، رهبر آلمان در دوران نازی می‌توان جلوی بروز جنگی تازه را گرفت.

مارکو روبیو، یکی دیگر از اعضای حزب جمهوری‌خواه نیز توافق لوزان و برنامه جامع اقدام مشترک میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ را "اشتباهی بس عظیم" خواند.