افغانستان: چرخه‌ی مواد مخدر و خشونت

ژنرال دان مک‌نیل فرمانده نیروهای آیساف (نیروهای حافظ صلح) در افغانستان، به سرعت به موضوع اصلی می‌پردازد. وی بیم آن دارد که افغانستان سال خونین دیگری را پیش روی داشته باشد. مک‌نیل می‌گوید: «برای ما روشن بود که شورشیان به راهکاری نامتقارن روی خواهند آورد. ما شاهد افزایش عملیات انتحاری، بمب‌ها و مواد منفجره‌ی خود ساخته هستیم. این‌ها آشکارا افزایش یافته‌اند».

این ژنرال چهار ستاره‌ی آمریکایی، رابطه‌ی روشنی میان ادامه‌ی خشونت شورشیان و افزایش منظم کشت خشخاش در افغانستان می‌بیند. از خشخاش، تریاک خام به دست می‌آید که ماده‌ی بنیادین برای تهیه‌ی هرویین است. مک‌نیل می‌گوید: «وقتی که من یک مزرعه‌ی خشخاش می‌بینم، پول حاصل از مواد مخدر در نظرم می‌آید که تبدیل به تله‌های انفجاری، کالاشنیکف، موشک‌انداز و نارنجک می‌شوند، تا افغانی‌ها و سربازان آیساف را بکشند».

هم اکنون مزرعه‌های خشخاش افغانستان، پوشش‌دهنده‌ی ۹۰ درصد مصرف هرویین در سراسر جهان هستند. فرمانده آیساف کاملا آگاه است که مراکز اصلی تولید مواد مخدر، در ایالت‌هایی واقع شده‌اند که در آن‌ها نیروهای طالبان و متحدان آن بسیار نیرومند هستند، یعنی در سرزمین پشتون‌ها در جنوب و شرق افغانستان.

مک‌نیل می‌گوید: «تریاک، کودکان افغانی را مسموم می‌کند. هم به معنای واقعی سخن و هم به بیان نمادین. من آمار قطعی در اختیار ندارم، اما فکر می‌کنم که شورشیان بین ۲۰ تا ۴۰ درصد منابع مالی خود را از گذر قاچاق مواد مخدر به دست می‌آورند».

نیروهای آیساف تحت فرماندهی ناتو، ماموریتی برای مبارزه با مواد مخدر ندارند. افزون بر آن، دولت افغانستان و جامعه‌ی جهانی، بر سر چگونگی جلوگیری بهینه از کشت خشخاش اختلاف نظر دارند. درست برای کشاورزان در مناطق خشک جنوبی کشور، بدیلی وجود ندارد. خشخاش گیاهی است که نیاز چندانی به آب ندارد و بارآوری آن قطعی است.

با این حال، ژنرال مک‌نیل باکی ندارد که علیه این معضل اعلام جنگ ‌دهد. به گفته‌ی او، ناتو در این زمینه دارای نمایندگی است و هم دبیرکل سازمان ملل و هم فرمانده کل قوا به او گفته‌اند که می‌تواند تا نهایت امر پیش رود. او نیز این کار را خواهد کرد.

ولی کمیته‌ی بین‌المللی صلیب سرخ در افغانستان بیم آن دارد که همواره بخش‌های بزرگ‌تری از مردم غیرنظامی در مناطق جنگی، میان جبهه‌های ناروشن قرار گیرند. به گفته‌ی «رتو اشتوکر» مدیر هیئت صلیب سرخ، رساندن کمک‌های انسانی به مناطق جنگی، تا کنون هیچگاه چنین دشوار نبوده است.

بر این پایه، کمک‌های انسانی و عمرانی ناممکن شده است، بویژه در جنوب و شرق افغانستان و در امتداد مرز پاکستان، یعنی جایی که خشونت و کشت خشخاش، جای پروژه‌های عمرانی را گرفته و در آنجا روزها نیروهای غربی دست بالا را دارند و شب‌ها نیروهای طالبان. جایی که یک کشاورز به ندرت می‌تواند یک کشاورز باشد.