اولین سفر روحانی به تاجیکستان و مشکلات حل نشده
۱۳۹۳ شهریور ۱۹, چهارشنبه
حس روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه (۱۰ سپتامبر/۱۹ شهریور) وارد فرودگاه شهر دوشنبه شد. یک خبرنگار تاجیک در تماس با بخش فارسی دویچه وله گفت رئیس‌جمهور ایران با نمایندگان مطبوعات هیچ صحبتی نکرد و از فرودگاه عازم "کاخ ملت" محل اقامت امام‌علی رحمان، همتای تاجیک خود شد.
خبرنگاری که در فرودگاه دوشنبه حضور داشت افزود که سفر کاری سه‌روزه روحانی بسیار فشرده است: «چهارشنبه شب (۱۰ سپتامبر/۱۹ شهریور) نشست روسای جمهور ۳ کشور فارسی زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان برگزار می‌شود. روز پنجشنبه رئیس‌جمهور ایران با نخبگان فرهنگی و علمی تاجیک ملاقات خواهد کرد. در همان روز روسای جمهور دو کشور از طریق تماس مستقیم ویویوئی نیروگاه برقی‌آبی سنگ توده-۲ را افتتاح خواهند کرد.»
کاهش مبادلات تجاری در دوره روحانی
بنابه گفته‌ی مقامات محلی تاجیک ایران بیش از ۴۰۰ میلیون دلار در تاجیکستان سرمایه‌گذاری کرده و بیش از ۱۵۰ شرکت ایرانی در این کشور فعالیت می‌کنند. به رغم آن پس از روی کارآمدن روحانی مبادلات تجاری دو کشور کاهش پیدا کرد و در نیمه اول سال جاری به ۱۴۳ میلیون دلار رسید. این مبلغ ۳۵ میلیون دلار کمتر از سال ۲۰۱۳ بوده است. حال با سفر روحانی، تاجیک‌ها امیدوارند مناسبات دو کشور توسعه یابد و مبادلات تجاری دو کشور افزایش پیدا کند.
میرزانبی خالق‌زاد، تحلیل‌گر ساکن شهر دوشنبه می‌گوید: «ایران نخستین کشوری است که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخته و اولین سفارت خارجی هم توسط ایران در دوشنبه افتتاح شده است. بسیاری از تاجیکان ایران را در مقابل قدرت‌های بزرگی چون روسیه و چین که در تاجیکستان منافع زیادی دارند، حامی خود تلقی می‌کنند. اما پس از روی کار آمدن آقای روحانی مبادلات تجاری کاهش پیدا کرد و دولتمردان دوکشور تابحال در این باره توضیحاتی هم نداده‌اند. سفارتخانه‌های دو کشور بیش از یک سال است که بدون سفیر و سرپرست بودند و دیپلمات‌ها بسیار دیر معرفی شدند. بازداشت بابک زنجانی هم که در تاجیکستان پروژ‌های مهمی را در دست اجرا داشت، یکی از دلایل افت مناسبات تجاری میان ایران و تاجیکستان است.»
بابک زنجانی در طول ۱۰ سال گذشته به یکی از سرمایه‌گذاران مطرح در تاجیکستان بود و شرکت‌هایی چون "کنت گروپ تاجیکستان، ایشن اکسپرس ایرلاین، ایشن اکسپرس ترمینال، کنت تامینات، کنت توریست و کنت ساختمان" را در این کشور تاسیس کرد.
تردید درباره سفر روحانی در میان تاجیک‌ها
خالق‌زاد در ادامه تاکید می‌کند که پیش از ورود روحانی به شهر دوشنبه در محافل سیاسی تاجیکستان بر سر سفر روحانی به این کشور تردیدهایی وجود داشته است. وی در این رابطه توضیح می‌دهد: «بحث‌هایی بر سر این بود که گفته می‌شد تا وقتی بدهی ۲۵ و ۶۷ میلیون دلاری تاجیکستان به ایران پرداخت نشود، روحانی به تاجیکستان سفر نخواهد کرد. اما با آمدن روحانی به دوشنبه این بحث‌ها پایان یافت.»
میرزا نبی خالق‌زاد امیدوار است مشکلات موجود بین دو کشور با سفر ۳ روزه روحانی به تاجیکستان حل و فصل شود.
روحانی: تاجیکستان شریک مهم ایران در منطقه است
رئیس‌جمهور ایران یک روز پیش از ورود به تاجیکستان روز استقلال این کشور را تبریک گفت. وی در پیام تبریک خود تاکید کرد که تاجیکستان شریک مهم ایران در منطقه است.
پس از فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ تاجیکستان روز ۹ سپتامبر را روز استقلال خود اعلام کرد. ۸ ماه بعد از این رویداد تاریخی تاجیکستان صحنه جنگ داخلی ۵ ساله بین دولت و مخالفین بود که در سال ۱۹۹۷ با امضای قرارداد صلح بین دولت و نیروهای مخالف آن خاتمه یافت. در این جنگ بیش از صد هزار نفر کشته و صدها هزار نفر نیز بی‌خانمان شدند.
به نظر دکتر هومن پیمانی، پژوهشگر ارشد مرکزبین‌المللی "مطالعات انرژی آسیا و اقیانوس آرام"، وابسته به سازمان همکاری اقتصادی آسیا و اقیانوس آرام، مناسبات ایران با تاجیکستان پس از استقلال این کشور تابحال دستخوش تحولی نشده و با تغییر روسای جمهوری ایران نیز این وضعیت بدون هیچ تغییری ادامه داشته است.
پیمانی به دویچه وله می‌گوید که روابط ایران با کشورهای آسیای میانه از جمله تاجیکستان از زمان استقلال آن یعنی از ۲۳ سال صرف نظر از شخصیت رئیس جمهور در ایران و تمایلات سیاسی آن خوب بوده است.
وی ادامه می‌دهد: «سفر روحانی به تحکیم بیشتر روابط ایران با تاجیکستان خواهد انجامید و از نظر نمادین هم به معنای قبول ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است و این موضوع بویژه برای ایران اهمیت دارد که نشان دهد برخلاف تحریم‌های اعمال شده منزوی نیست.»
حسن روحانی در ادامه‌ی سفر ۳ روزه کاری خود قرار است (۱۲ سپتامبر /۲۱ شهریور) در چهاردهمین نشست سالانه سران کشورهای سازمان همکاری شانگهای در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان شرکت کند.