ایران در لیست سیاه FATF؛ کنایه روحانی و "هراس آقایان"
۱۳۹۸ اسفند ۵, دوشنبه
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، بدون نام بردن از مجمع تشخیص مصلحت نظام تلویحا این نهاد را متهم کرد که با عدم تصویب لوایح مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم "موجب خرسندی آمریکا" شده و اینک باید پاسخگوی "موضع‌گیری غیرکارشناسانه" خود باشد.
گروه ویژه اقدام مالی (FATF) جمعه گذشته ایران را به فهرست کشورهای با ریسک بالا یا به‌اصطلاح "لیست سیاه" خود بازگرداند. این سازمان میان‌دولتی به همه کشورها توصیه کرد که تدابیر احتیاطی و تقابلی لازم در برابر ایران را اتخاذ کرده و در نقل و انتقال‌های مالی خود با این کشور به طور مستقل اقدام کنند.
این اقدام پس از آن صورت گرفت که مجمع تشخیص مصلحت نظام از تصویب دو لایحه باقی‌مانده از لوایح مرتبط با "اف‌ای‌تی‌اف"، یعنی پیوستن جمهوری اسلامی به کنوانسیون‌های مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی (پالرمو) و مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT)، سر باز زد.
روحانی: آنها که بهانه دست آمریکا دادند، پاسخگو باشند
روحانی عصر یکشنبه چهارم اسفند (۲۳ فوریه) در جلسه هیأت دولت با اشاره به تصویب لوایح چهارگانه مرتبط با اف‌ای‌تی‌اف در دولت خود گفت: «در هر حال FATF، عدم تصمیم جمعی خارج از اختیار دولت و مجلس را بهانه قرار داده و مصوبه‌ای خلاف مصالح ملت ایران صادر کرد که همانگونه که انتظار می‌رفت موجب خرسندی آمریکا شد و توجیه‌گر تشدید تحریم‌های ظالمانه و غیرانسانی خواهد بود.»
رئیس جمهوری ایران افزود: «اینک وقت آن است که آنها که بهانه به دست آمریکا داده‌اند، پاسخگوی موضع‌گیری غیرکارشناسانه خود باشند.»
حسن روحانی در عین حال گفت: «البته محدودیت تحریم‌های آمریکا خیلی شدیدتر و بیشتر از محدودیت‌های FATF می‌باشد ولی تلاش دولت برای آن بود که مصوبه FATF، مجوزی به دولت آمریکا برای فشار بیشتر به طرف‌های تجاری ما ندهد.»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
گروه ویژه اقدام مالی در حالی پس از گذشت بیش از سه سال تعلیق، تصمیم به بازگرداندن مجدد ایران به لیست سیاه خود گرفته که ریاست دوره‌ای آن را در حال حاضر چین برعهده دارد؛ کشوری که جمهوری اسلامی از آن به عنوان "دوست" یاد می‌کند. در عین حال تصمیماتی از این دست در این سازمان میان‌دولتی نه از طریق رأی‌گیری، بلکه با اجماع گرفته می‌شوند.
کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران نیز روز گذشته با اشاره به همین موضوع گفت: «اگر اعضای FATF که به ما نزدیک‌ترند مانند روسیه، چین، مالزی، ترکیه، آفریقای جنوبی و برخی کشورهای اروپایی مخالف آمریکا اگر این بار نیز می‌خواستند مهلت را تمدید کنند، قطعا می‌توانستند. رویه در این نهاد این است که اعضا بحث‌های کارشناسی را آنقدر ادامه می‌دهند تا به اجماع برسند.»
موافقان تصویب لوایح مزبور به‌خصوص شمار زیادی از نمایندگان مجلس و حامیان دولت روحانی، بارها نسبت به پیامدهای عدم تصویب آن هشدار داده و حتی به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، نامه نوشته و خواستار اقدام سریع او شده بودند.
شهاب‌الدین بی‌مقدار، نماینده تبریز مجلس شورای اسلامی، دیروز یکشنبه در همین رابطه در گفت‌وگو با سایت "امتداد" یادآور شد: «ما در نامه‌ای که به مقام رهبری نوشتیم و بنده آن را تهیه کردم، تبعات محتوم این مسئله را به ایشان تذکر دادیم که توصیه لازم را برای تصویب اف‌ای‌تی‌اف به مجمع داشته باشند.»
هشدار صریح روسیه به ایران
این عضو فراکسیون امید مجلس درباره پیامدهای تصمیمی اخیر گروه ویژه اقدام مالی برای ایران گفت: «واضح است که وقتی نام ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفت، ۱۹۴ کشور عضو، موظف به کنترل مناسبات مالی ایران با خود هستند. بر این اساس، این کشورها بررسی خواهند کرد که پولی با مبدا ایران، از کدام کانال، به چه منظور و برای چه اقدامی آمده و مقصد آن چه خواهد بود.»
آقای بی‌مقدار در ادامه تصریح کرد: «مضاف بر اینکه، بسیاری از کشورها نیز این دردسرها را به جان نخریده و از تعامل مالی با ایران سر باز خواهند زد و به تبع آن، شعبات بین‌المللی بانک‌های ایرانی قادر به کار نبوده و مشکلات عدیده‌ای به وجود می‌آید. با این وضع، احتمال سوق دادن اقتصاد بازرگانی ما به مبادلات کالا به کالا به مانند عهد قدیم دور از ذهن نیست.»
این نماینده مجلس همچنین از هشدار روسیه به ایران در خصوص عدم تصویب لوایح مزبور خبر داد و گفت: «بنده به همراه علی لاریجانی در یک جلسه رسمی در کشور روسیه با رئیس دومای این کشور و سایر مقامات دیدار داشتم و رئیس بانک مرکزی روسیه، صراحتا اعلام و عذرخواهی کرد که اگر مسئله اف‌ای‌تی‌اف در کشورتان حل و فصل نشود با تاسف، قادر به همکاری با شما نخواهیم بود. مسئله‌ای که حتی رئیس مجلس روسیه نیز آن را تأیید کرد.»
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
پیش‌تر نیز برخی از موافقان تصویب لوایح مقابله با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، از جمله حامیان دولت روحانی و برخی نمایندگان مجلس، از هشدار "کشورهای دوست" در خصوص عدم تصویب این لوایح در ایران خبر داده بودند.
شهاب‌الدین بی‌مقدار در ادامه سخنان خود گفت: «پس از این جلسه، یکی از آقایان در هواپیما در پاسخ به سوالم که در واکنش به این موضع چه نظری دارید، باز هم عنوان کرد که، خیر؛ شما خوب متوجه صحبت‌ها نشدید!»
"هراس آقایان" از شفافیت مالی
گرچه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی ایران، گفته است که بازگشت این کشور به لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف مشکلی برای "ثبات نرخ ارز" ایجاد نخواهد کرد، اما شنبه گذشته بهای دلار و طلا در ایران بالا رفت و قیمت دلار مرز ۱۵ هزار تومان را رد کرد.
آقای بی‌مقدار در همین مورد گفت: «اینکه در حال حاضر، رئیس کل بانک مرکزی عنوان می‌کند که قرار گرفتن ایران در لیست سیاه، هیچ تاثیری بر اقتصاد ایران ندارد، جای تعجب دارد. در حالی که چند روز هم از این مسئله نگذشته، قیمت دلار به بیش از ۱۵ هزار تومان رسیده و اگر این نوسان در نرخ ارز از تاثیرات این مسئله نیست، پس چیست؟ مسئله‌ای که تاثیرات آن را در قیمت خودرو و مسکن و سایر کالاها نیز شاهد هستیم.»
موافقان تصویب لوایح مزبور می‌گویند که تصویب این لوایح علاوه بر باز کردن راه "تعامل" اقتصاد ایران با جهان، به "شفافیت اقتصادی" و مبارزه با فساد مالی در کشور نیز کمک خواهد کرد. حتی محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، کمتر از یک سال و نیم پیش پولشویی گسترده در ایران را "یک واقعیت" خوانده بود که به گفته او "خیلی‌ها" از آن "نفع می‌برند".
شهاب‌الدین بی‌مقدار نیز در بخشی از سخنان روز گذشته خود گفت: «این ملت بی‌چاره چه گناهی کرده که آقایان از روشن شدن حساب و کتاب‌های خود در هراس هستند.»
گرچه رئیس جمهوری ایران تلویحا خواستار پاسخگویی مجمع تشخیص مصلحت شده، اما این نماینده مجلس می‌گوید: «آقایان در مجمع تشخیص در نهایت از تصویب اف‌ای‌تی‌اف امتناع کردند و هیچ‌گاه نیز پاسخگوی تبعات تصمیم خود نخواهند بود. اساسا مگر تصمیمات در مجمع تشخیص، شورای نگهبان، شورایعالی انقلاب فرهنگی و این دست نهادها در راستای تبعات آن اتخاذ می‌شود که الان هم پاسخگوی این ماجرا باشند؟ حال هم، آقایان تبعات تصمیم خود را بر گردن دولت و مجلس خواهند انداخت. البته، شکر خدا مجلس فعلی هم به دست دوستان افتاده و امیدواریم که در برنامه‌های خود موفق باشند.»
آقای بی‌مقدار درباره پیامدهای قرار گرفتن ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف نیز گفت: «تبعات این مسئله بسیار وسیع‌تر از آن خواهد بود که برخی آقایان به سادگی آن را یک مسئله پیش پا افتاده می‌نامند. به عنوان نمونه، کشوری به مانند چین به عنوان کشور عضو اف‌ای‌تی‌اف، وقتی چندین و چند میلیارد دلار با کشورهای دنیا مراوده داشته، قطعا به خاطر مثلا ۳۰ میلیارد دلار مراوده تجاری خود با ایران، دیپلماسی خارجی خود را به خطر نخواهد انداخت.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه "کشوری مثل پاکستان از همین قرار گرفتن نام خود در تعلیق، چندین میلیارد دلار متضرر شد و مقامات این کشور پس از متوجه شدن عواقب و تبعات آن با عجله اقدام به تصویب اف‌ای‌تی‌اف کردند" افزود: «آقایان مدام در مراودات و جلسات خود، تصویب اف‌ای‌تی‌اف و اساسا، پرداختن به آن را یک توطئه از سوی عوامل بیرونی می‌نامند و مدام درگیر یک توهم توطئه هستند. توهمی که اجازه تفکر مناسب را به آنها نمی‌دهد.»
صادق لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت، دی‌ماه گذشته با تاکید بر "خطر" این لوایح برای امنیت ملی ایران گفته بود: «اینکه FATF هی هر دفعه می‌گوید این آخرین مهلت است، شما فکر می‌کنید به این تهدیدات و امثال آن گوش می‌کنم؟»
بسیاری از تحلیلگران مسایل بین‌الملل و کارشناسان اقتصادی از تأثیرات منفی بازگشت ایران به لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف بر اقتصاد این کشور را "قطعی" ارزیابی می‌کنند. کامران ندری، اقتصاددان، در همین مورد می‌گوید: «در شرایط فعلی هزینه‌های تعاملات مالی ایران با دنیا نسبت به قبل از ورود به لیست سیاه افزایش پیدا می‌کند و کشورها باید اقدامات تقابلی علیه ایران به کار بگیرند.»
آقای ندری به خبرگزاری ایلنا گفت، بانک‌های چین، روسیه، هند و حتی ترکیه که پیش‌تر حاضر به همکاری با ایران بوده و "اهمیت چندانی" به تحریم‌های آمریکا نمی‌داده‌اند «در شرایط حاضر باید اقدامات سختگیرانه‌تری درباره حساب‌های باز شده از سوی ایرانی‌ها یا حساب‌هایی که با ایرانیان در ارتباط هستند انجام دهند».
محدودیت‌هایی "فراتر" از تحریم‌های آمریکا
به گفته این کارشناس اقتصادی، با قرار گرفتن ایران در لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف، اختلال ارتباط ایران با نظام مالی بین‌المللی از محدودیت‌های ایجادشده به خاطر تحریم‌های آمریکا نیز فراتر رفته و «حتی اگر تحریم‌های آمریکا برداشته شود ما در لیست سیاه FATF باقی می‌مانیم».
محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران نیز امروز دوشنبه گفت که قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی "ریسک" معامله با این کشور را بالا برده و همچنین می‌تواند مواردی خاص مانند "نقل و انتقال و پرداخت حقوق سفارتخانه‌ها و پرداخت‌های عادی" را با مشکل مواجه کند.
اما به گفته این فعال اقتصادی، وضعیت پیش‌آمده برای ایران تأثیری اندک بر صادرات خواهد داشت، زیرا به خاطر تحریم‌های آمریکا "تجارت خارجی ایران به سیستم بانکی بین‌المللی متصل نیست" و سیستم مالی این کشور "از حالت بانکی و نقل و انتقال رسمی بانکی خارج شده" است.
از چهار لایحه مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی، دو لایحه در ایران تصویب شده‌اند و دو لایحه دیگر یعنی پیوستن جمهوری اسلامی به کنوانسیون‌های مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی (پالرمو) و مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) از یک سال پیش در مجمع تشخیص مصلحت نظام بلاتکلیف ماند و بر سر آن رأی‌گیری نشد.
این دو لایحه مرتبط با کنوانسیون‌های تصویب‌شده سازمان ملل هستند. هدف اصلی کنوانسیون پالرمو مبارزه با قاچاق انسان و اسلحه و تولید غیرقانونی سلاح و مهمات است و کنوانسیون سی‌اف‌تی نیز امضاکنندگان این پیمان‌نامه را به نظارت بر مبادلات مالی و بانکی برای جلوگیری از تأمین مالی سازمان‌های تروریستی موظف می‌کند.
فرماندهان سپاه پاسداران، امامان جمعه، برخی مسئولان حکومتی از جمله مقام‌های مرتبط با زیرمجموعه‌های دفتر رهبر جمهوری اسلامی و بعضی از مقام‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام و نیز رسانه‌های نزدیک به جریان موسوم به اصولگرایان تندرو از جمله مخالفان سرسخت تصویب لوایح مرتبط با اف‌ای‌تی‌اف در ایران هستند. آنان تصویب این لوایح را تهدیدی برای تداوم کمک جمهوری اسلامی به سازمان‌هایی چون حماس و حزب‌الله لبنان می‌دانند.
تنها راه خروج ایران از لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف که منجر به تسهیل مبادلات بانکی این کشور خواهد شد، تصویب دو لایحه پالرمو و سی‌اف‌تی در مجمع تشخیص مصلحت نظام است. گروه ویژه اقدام مالی هر چهار ماه یک بار در مقر خود در پاریس تشکیل جلسه می‌دهد. چنانچه این لوایح در این مدت به تصویب برسند، ایران می‌تواند از لیست سیاه مزبور خارج شده و اقدامات تقابلی اعضای اف‌ای‌تی‌اف علیه ایران به حال تعلیق در آید.