باراک اوباما در راه قاهره

روز پنج‌شنبه (۴ ژوئن / ۱۵ خرداد) باراک اوباما وارد شهر قاهره، پایتخت مصر، خواهد شد. هفته‌ی گذشته، او پس از دیدار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، در مورد سفر آتی خود به مصر گفت و از جزئیات آن تنها به محور اصلی سخنرانی‌اش در قاهره اشاره نمود که به گفته‌ی وی قرار است «پیامی باشد واضح در مورد اینکه آمریکا چگونه می‌تواند روابطش با جهان اسلام را بهبود ببخشد». او در ادامه از امیدواری خود به "تفاهم بیشتر" و "خاک مشترک" سخن گفت.

مدتهاست که رئیس‌جمهور آمریکا در صدد است، با در پیش گرفتن سیاستی جدید، دست دوستی به سوی کشورهای دیگر دراز کند و از این راه چهره‌ی جهانی ایالات متحده را بهبود ببخشد. طبیعی است که کشمکش‌های خاورمیانه یکی از موضوعات مهم در این میان است، زیرا به گفته‌ی اوباما، خاورمیانه محور اصلی در ذهن بسیاری از اعراب است.

از سوی دیگر باراک اوباما نشان داده است که می‌توان او را مرد عمل نیز دانست. انتقادهای صریح او نسبت به سیاست شهرک‌سازی اسرائیل و همچنین فاصله‌گیری معترضانه‌ی او از دولت بنیامین نتانیاهو دریچه‌های امیدی را برای جهان عرب گشوده است. به همین خاطر نیز این تصور در ذهن اعراب قوت گرفته است که شاید اوباما دست از وفاداری سنتی آمریکا به اسرائیل بکشد.

حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مصر، نیز باراک اوباما را ستایش می‌کند و او را رئیس‌جمهوری متفاوت از جرج بوش می‌داند. مبارک از اوباما به عنوان مردی یاد می‌کند که در کارش بسیار "دقیق، واقع‌بین و خردمندانه" گام بر می‌دارد.

"تورهای جهانی عذرخواهی"

طبیعی است که سخنان اوباما در قاهره شنوندگان فراوانی خواهد داشت. پادشاه عربستان در پاسخ به این پرسش که از سخنرانی اوباما چه انتظاری دارد، می‌گوید: «اعراب صلح می‌خواهند، بهتر است که حسابرسی را به خدا بسپاریم.»

با این همه، یک نکته در این میان از پیش روشن است و آن اینکه اوباما در قاهره به طور قطع برنامه‌ی صلح تازه‌ای برای خاورمیانه ارائه نخواهد کرد، زیرا تمرکز در این مذاکرات بیشتر از همه بر روی "اعتمادسازی" و "کوشش‌های تازه در روابط میان آمریکا و جهان عرب" خواهد بود. با این حال همه‌ی کارشناسان سیاسی نیز نسبت به این سفر دید مثبتی ندارند. در آمریکا از تلاش‌های اوباما چندان با روی باز استقبال نمی‌شود و برخی کارشناسان سیاسی با دیده‌ی تردید به آن می‌نگرند.

به باور یکی از کارشناسان مسائل خاورمیانه، اوباما نمی‌تواند چیزی را بگوید که برای آمریکا محبوبیت به همراه داشته باشد. اختلافات و علایق متفاوت، مهمترین نکاتی هستند که به اعتقاد پروفسور جان آلترمن باید به آن توجه کرد. اما با این حال او خاطر نشان می‌کند که اوباما می‌تواند برای ایالات متحده احترام بیاورد و همزمان بنیان‌های "همکاری‌ای سازنده‌" را پایه‌گذاری کند.

از طرف دیگر، محافظه‌کاران آمریکایی از این امر در هراسند که سفر قاهره، ادامه‌ای برای "تورهای جهانی عذر‌خواهی" باشد که باراک اوباما به راه انداخته است. پس از آنکه باراک اوباما در سفر ماه آوریل خود به استراسبورگ‌، از "اشتباهات سیاست آمریکا" سخن راند، برخی از منتقدان به این حرکت خرده گرفتند که برای نخستین بار یکی از رئیس‌جمهوران آمریکا در سفری خارجی از کشورش انتقاد می‌کند.

از همین رو نیز کیم هلمز‌‌، یکی از دیپلمات‌های بلندپا‌یه‌ی آمریکایی، عذرخواهی‌های رئیس‌جمهور را سخنانی برای گوش‌های ناشنوا می‌داند و معتقد است که این‌سخنان از نظر سیاسی هیچ دستاوردی برای آمریکا در پی نخواهند داشت.

SN/KG