بازداشت والدین پویا بختیاری و تشدید چالش‌های نظام
۱۳۹۸ دی ۳, سه‌شنبه
بازداشت خانواده پویا بختیاری و متهم کردن آنها به زمینه‌سازی برای "کشته‌سازی و اقدامات مسلحانه علیه مردم" از سوی قوه قضائیه رویداد معناداری است که نشان می‌دهد اعتراضات آبان ۹۸ با وجود گذشت بیش از ۵ هفته پایان نیافته است. دستکم از دید مسئولان امنیتی و قضائی نظام شرایط آنقدر ملتهب است که حضور گسترده در مراسم ختم می‌تواند به دردسری بزرگ تبدیل شود که باید به اقدامات پیشگیرانه متوسل شد.
در این تصمیم مشابه کشتار گسترده معترضان هر دو جناح اصول‌گرا و اعتدالی حضور دارند. وزارت اطلاعات با احضار منوچهر بختیاری، پدر پویا بختیاری، به تهدید وی پیش از بازداشت پرداخته و هشدار داده بود که مراسم چهلم پسرش را فقط در یک مسجد و حسینیه برگزار کند و اجرای مراسم در محیط باز را کنار بگذارد. به گفته منوچهر بختیاری نیروهای امنیتی یادشده دلیل این کار را ناتوانی از تامین امنیت عنوان کرده بودند.
نافرمانی منوچهر بختیاری و ایستادگی وی بر استیفای حقوقش باعث صدور حکم بازداشت خانواده پویا بختیاری شد. در عین حال گزارش‌هایی در دست است که ممکن است دیگر مادران عزادار خشونت‌های سیاسی جمهوری اسلامی در چهار دهه اخیر که برای بزرگداشت چهلم جان‌باختگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸ فراخوان داده بودند، نیز هدف برخوردهای امنیتی واقع شده باشند.
این اتفاقات نشان می‌دهد جمهوری اسلامی و نهادهای اصلی تصمیم‌گیر آن نگران هستند که مراسم چهلم مشابه ماه‌های اولیه انقلاب بهمن ۵۷ موج جدیدی به اعتراضات داده و باعث تثبیت و گسترش آن بشود که چه بسا دیگر مهارناپذیر شود. در واقع استمرار اعتراضات نقش مهمی در فرسوده‌سازی دستگاه سرکوب دارد وهم به لحاظ روانی و هم عینی تردیدهایی را در بخش نرم‌افزار سرکوب و به ویژه نیروهای رده متوسط و پایین ایجاد می‌کند. این نگرانی که به نوعی کابوس نهاد ولایت فقیه و دولت اعتدال شده است باعث شده تا به سمت برخورد و تخطئه شخصیتی خانواده‌های جان‌باختگان رفته و در ادامه خشونت ناموجه و کشتار، حق آنها در برگزاری مراسم بزرگداشت فرزندان‌شان را سلب کنند.
موضع استوار خانواده بختیاری
درک چرایی این مساله نیازمند شناخت رویکرد متمایز خانواده پویا بختیاری است. منوچهر بختیاری و ناهید شیرپیشه پدر و مادر پویا بختیاری تاکنون در بین خانواده‌های جان‌باختگان رفتار متفاوتی داشته که بیشترین سنخیت را با اعمال نیروهای معترض جانباخته بازتاب داده است. آنها فقط به سوگواری یا پیگیری حقوق تضییع‌شده فرزندشان اکتفا نکرده، بلکه فعالانه در میدان مبارزه سیاسی حضور پیدا کرده و دادخواهی‌شان را از حالت شخصی خارج ساخته و آن را به تغییرات ساختاری و گسترده سیاسی پیوند زده‌اند.
دادخواهی مدنظر آنها فراتر از فرایند حقوقی مبتنی بر تصمیم‌گیری قضائی عادلانه، بر کشف و روشن ساختن ابعاد فاجعه و به ویژه معرفی آمران و عاملان جنایت تاکید دارد. در این رویکرد، دادخواهی به معنای انتقام‌گیری و خونخواهی نیست بلکه به چالش کشیدن ساختار قدرت استبدادی و سیاستگذاری‌های غلط و تبعیض‌آمیز حاکم بر مناسبات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را دنبال می‌کند. در اصل یک تکاپوی سیاسی متکی به اراده معطوف به خیرعمومی است در مسیر رفع ظلم، مبارزه با بی‌عدالتی و تبعیض؛ تا با انحلال ساخت مطلقه قدرت، نقش مردم به لحاظ مشارکت در تصمیم‌گیری‌های عمومی تقویت شده و در کل فرایند گذار به دموکراسی با تغییر جمهوری اسلامی جلو برود.
در این چارچوب خانواده بختیاری ادامه‌دهنده راه پسر خود هستند که آگاهانه و پاکبازانه قدم به میدان اعتراضات گذاشته بود و اراده جدی در تعقیب دگرگونی سیاسی بنیادین ساختار قدرت داشت. آنچه حکومت را خشمگین ساخته خصلت مبارزاتی و ستیزندگی خانواده بختیاری است که ابایی ندارند که بخش مسلط قدرت و نهاد ولایت فقیه را "دشمن مردم ایران" بنامند که بزرگترین آدمکشی و قساوت تاریخ معاصر ایران را رقم زده است.
اکنون تخمین آمار کشته‌شدگان اعتراضات سراسری آبان ۹۸ بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز به عدد ۱۵۰۰ نفر رسیده است. همچنین روی گشاده این خانواده در پذیرش همدردی نیروهای سیاسی ساختارشکن و خواهان تغییر جمهوری اسلامی دیگر عاملی است که باعث حساسیت حکومت شده و در پوشش برخورد با تحرک "نیروهای ضد انقلاب" بسته‌بندی شده است.
اما این برخورد مانند سیاست حمام خون و کشتار گسترده در مواجهه با اعتراضات به گرانی ناگهانی بهای حامل‌های انرژی که حکومت را از بیرون و درون دچار چالش ساخته، از موضع ضعف و انفعال است. در واقع استیصال و هراس از گسترش و تداوم اعتراضات باعث شده که نظام سیاسی در خشونتی عریان خانواده‌های داغدار مرگ عزیزان‌شان را بازداشت کند. این اتفاق آشکار می‌سازد که اولا بر خلاف ادعاهای نظام کماکان حق اعتراض مسالمت‌آمیز در جامعه به رسمیت شناخته نمی‌شود و حتی فراخوان مادران عزادار برای همبستگی با قربانیان تحمل نمی‌شود.
این برخورد و تکرار ادعاهای بی‌اساس برگ تایید دیگری بر اصلاح‌ناپذیری جمهوری اسلامی است که با تسلط بر منابع امنیتی، قضائی رسانه‌ای و عمومی کشور تلاش بر جاانداختن روایتی جعلی و دروغین از ماجرا دارد و به فراموشی و نشستن گرد کهنگی زمان بر اعتراضات آبان ۹۸ دل بسته است تا چون دیگر تراژدی‌های ایران بعد از انقلاب بخشی از تاریخ تلاش‌های ناکام برای تغییر وضع موجود سیاسی شود.
اعضای خانواده پویا بختیاری بازداشت شدند
اما حجم و شدت بالای جنایت و واکنش سنگین جامعه موانعی جدی هستند که تحقق آرزوهای حکومت را با تردید مواجه می‌سازند. ممانعت از برگزاری مراسم چهلم همانطور که از قبل هم قابل پیش‌بینی بود، می‌تواند تاثیر معکوس داشته و انگیزه حضور کسانی را افزایش دهد که خواهان نمایش همبستگی با خانواده‌های قربانیان سرکوب و ابراز انزجار از خشونت شنیع حکومتی هستند.
از سوی دیگر تعارض‌ها در مواضع مقامات نظام نیز شدت می‌یابد و به ویژه مانور قدرت امنیتی آنها بیشتر زیر سئوال می‌رود که حتی با فرض پذیرش ادعاهای ظاهری، چرا نظامی که معتقد است توانایی بالای امنیتی دارد و توانسته تمامی تهدیدها را در بیرون مرزها برطرف سازد و در داخل کشور ثبات مستحکمی ایجاد کند، چرا از مدیریت و ایجاد آرامش در یک مراسم یادبود عمومی عاجز است؟!
چگونه نیروهای خارجی و "اغتشاشگر" به زعم آنها می‌توانند دربرابر حضور گسترده نیروهای انتظامی و امنیتی نظام فرصت تحرک پیدا کرده و به اصطلاح "پروژه کشته‌سازی" را جلو ببرند؟ این تعارضات بیشتر مواضع نظام را آسیب‌پذیر ساخته و فرایند ریزش پایگاه اجتماعی از یک سو و تشدید مقاومت و تقابل در بخش‌های خواهان تغییر جامعه را تقویت می‌کند.
* مطالب منتشر شده در این صفحه صرفا بازتاب دهنده نظر و دیدگاه نویسندگان آن است.