بحران آب در ایران؛ عکس‌هایی گویا، اقداماتی ناکافی

جرگلان منطقه‌‌ای است در خراسان شمالی. منطقه‌ای که پرده از ابعاد بحران آب در کشور بر می‌گیرد. نه تنها کشاورزی در این منطقه در اثر کم‌آبی شدیدا آسیب دیده است، بلکه حتی اهالی این منطقه به آب آشامیدنی نیز دسترسی ندارند.

منطقه جرگلان ۳۵ روستا را در بر می‌گیرد. همه روستاهای این منطقه با مشکل کم آبی روبه‌رو هستند. وظیفه تهیه آب آشامیدنی به یک وظیفه عمومی بدل شده است. برای تهیه آب باید راهی نسبتا طولانی طی کرد.

عکسی که نیازی به توضیح ندارد. کمبود آب و بحران ناشی از آن به یکی از معضلات اجتماعی ایران بدل شده است.

آب آشامیدنی این منطقه توسط تانکرها تامین می‌شود. تانکرهایی که یک بار در هفته گذرشان به این منطقه می‌افتد. گاهی اتفاق می‌افتد که در آمدن تانکر آب وقفه ایجاد می‌شود و مردم برای دسترسی به چند لیتر آب آشامیدنی باید دو هفته منتظر بمانند.

خشکسالی در منطقه جرگلان سال به سال در حال پیشرفت است. بحران کم آبی و عدم دسترسی به آب آشامیدنی یکی از مشکلات بزرگ مردم این منطقه است. چندی پیش، علاءالدین بروجردی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس از پدیده بحران کم آبی در خراسان سخن گفته بود.

علاءالدین بروجردی نسبت به حاد بودن وضعیت حاکم بر آبرسانی در کشور به مسئولان هشدار داده بود. او که از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس است به خبرنگار ایسنا گفته بود: «بحران آب عملا وارد مقوله امنیتی شده است و ما ناگزیر شدیم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کمیته امنیت آب را تشکیل دهیم، با این وجود در بسیاری از رودخانه‌های کشور فاضلاب وارد آب می‌شود و آب سالم را از بین می‌برد.»

به موازات گسترش خشکسالی، آب‌های دو رودخانه چندیر و اترک نیز به طور مداوم کاهش می‌یابد. کاهش آب این دو رودخانه تاثیری قابل ملاحظه بر سطح زمین‌های کشاورزی در این منطقه داشته است. به این ترتیب، بحران آب در جرگلان به موازات بحران امنیتی، بدل به بحران معیشتی نیز شده است.

بحران آب در ایران، بحرانی فراگیر است. به‌موازات گسترش خشکسالی و کاهش سطح آب رودخانه‌ها، موضوع آلودگی آب رودخانه‌ها نیز بر دامنه این بحران می‌افزاید. در اثر ورود آلاینده‌ها، وضعیت رودخانه کشف‌رود نیز بسیار بحرانی شده است. بحران به حدی است که مسئولان کارگروهی به نام "نجات کشف‌رود" راه اندازی کرده‌اند.

در حاشیه شهرهای بزرگ تراکم جمعیتی زیادی ایجاد می‌شود. مدیریت نامناسب برای انتقال فاضلاب و جمع‌آوری زباله‌های شهری بنا بر قاعده برنامه‌ای ندارند. از این رو بسیاری از این آلاینده‌ها یا در پیرامون کلان‌شهرها کوه‌های زباله را پدید می‌آورند، یا وارد بستر و حریم رودها می‌شوند.

شهرداری کلان‌شهرها به جای چاره‌جویی برای مقابله با معضل آلاینده‌ها و زباله‌ها معمولا ماموران خود را به حاشیه شهر‌ها می‌فرستد تا با برچیدن حصیرآبادها و کپرنشین‌ها مشکل را "حل" کنند. به عنوان نمونه در جریان "پاک‌سازی" و "بازپس‌گیری" حریم کشف‌رود در خراسان، درگیری‌های شدیدی میان کارگران شرکت آب و حاشیه‌نشینان روی داد که منجر به دخالت ماموران انتظامی شد.

علاءالدین بروجردی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس به جای نشان دادن آدرس صحیح مشکل در حاشیه‌ شهرها، حاشیه‌نشینان را مسئول نابسامانی‌ها معرفی می‌کند. بروجردی: «مردم این مناطق افرادی هستند که برای کسب درآمد و ادامه زندگی‌شان در این مناطق سکونت می‌کنند، اما این کج‌راهه است و هم به خودشان ضرر می‌زنند، هم به مردم ضرر می‌زنند و هم مشکلات فراوانی درست می‌کنند.»

عکس‌های تکاندهنده منطقه جرگلان بازتاب گوشه‌ای از مشکل است. بحران آب که دربرگیرنده دو پدیده کم‌آبی و بی‌آبی است، تقریبا به همه کشور مربوط می‌شود. در تیرماه سال جاری به عنوان نمونه ساکنان روستای جغتای سبزوار با نیروهای انتظامی درگیر شدند که منجر به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن ۱۲ نفر گشت. موضوع این درگیری، حفر یک چاه آب بود!