برای آن‌هایی که دوست دارند Dislike کنند
۱۳۹۰ اردیبهشت ۷, چهارشنبه
یک سال از زمانی که فیس‌بوک قابلیت "لایک کردن" (Like Button) را برای کاربران خود به وجود آورده، می‌گذرد. اکنون دیگر این امر عادی به نظر می‌رسد که زیر لینک، عکس، یا استتوس مورد پسندت بر دکمه "لایک" (که کاربران فارسی‌زبان آن را "پسندیدم" نیز ترجمه کرده‌اند) کلیک کنی و "لایک" بزنی.
" لایک زدن" اما همیشه معنای مثبت ندارد. گاهی معنای آن صرفاَ این است که خبر یا عکس به اشتراک گذاشته‌شده، از درجه‌ی اهمیت برخوردار بوده است. برای مثال وقتی خبر مربوط به افزایش میزان اعدام در ایران منتشر می‌شود و سپس توسط کاربران فیس‌بوک، به اشتراک گذاشته می‌شود، بسیاری برای آن لایک می‌زنند که در این‌جا معنایش این است: "اهمیت داشت، توجه کردم!"
این موضوع برای خبرهایی نظیر بازداشت فعالان سیاسی، اجتماعی در ایران، افزایش تورم، عکس‌های یک مورد کودک‌آزاری یا موضوعاتی بین‌المللی نظیر وقوع زلزله‌ی ویران‌کننده در ژاپن، نیز صدق می‌کند. مسلماَ هیچ کاربری از خبر وقوع زلزله و تبعات فجیع آن احساس رضایت نمی‌کند، اما خبر آن در زبان‌های مختلف هزاران لایک می‌خورد که نشان از توجه کاربران و حساسیت موضوع دارد.
البته "لایک کردن" اخبار و لینک‌های ناخوشایند، در برخی موارد کاربر را دچار حس دوگانه‌ای می‌کند تا آن‌جا که حداقل در محیط فارسی‌زبانان فیس‌بوک بارها مشاهده شده، کاربر بعد از کلیک بر دکمه لایک، کامنت می‌گذارد: «Dislike» که این اقدام را همان‌طور که در بسیاری از موارد خود کاربران نیز توضیحش داده‌اند می‌توان این‌طور تعبیر کرد که «کاش فیس‌بوک دکمه‌ی دیسلایک هم داشت.»
تقاضا برای افزودن دکمه دیسلایک محدود به جامعه‌ی فارسی‌زبانان فیس‌بوک نیست. صفحه‌ی "Dislike Button" در فیس‌بوک بیش از سه میلیون عضو از سرتاسر جهان دارد.
با این همه گردانندگان فیس‌بوک اخیراَ به وب‌سایت "Readwriteweb" اعلام کرده‌اند که فیس‌بوک برنامه‌ای برای افزودن دکمه دیسلایک به صفحات خود ندارد.
افزودن دکمه دیسلایک همان‌طور که طرفداران خود را دارد، از سوی دیگر مخالفانی نیز دارد. مخالفانی که نگرانی آن را دارند که دکمه دیسلایک ابزاری شود برای نفرت‌پراکنی و زمینه‌ای برای فعالیت‌های آن دست از افراد که به دلایل مختلف در پی آزار روحی رساندن به دیگران هستند.
مخالفان وجود دیسلایک: نبود دیسلایک، نبود ارزش‌گذاری بیجا
« I dislike dislike button!» جمله‌ای‌ست که یکی از کاربران فیس‌بوک در صفحه‌ای که در آن دیگر کاربران در فیس‌بوک ساخته‌اند و در آن تقاضای خود را برای افزودن دکمه‌ی دیسلایک به فیس‌بوک مطرح‌کرده‌اند، نوشته است. معنای این جمله ساده است: «من دکمه‌ی دیسلایک را دوست ندارم.» اما شاید آن‌چه بیش‌تر از معنای ساده‌ی این جمله مهم باشد، دلایلی‌ست که پس آن پنهان است.
آرش یکی از کاربران ایرانی فیس‌بوک به دویچه وله می‌گوید که نیازی به افزودن دکمه‌ی دیسلایک در فیس‌بوک نمی‌بیند چرا که «هر چیزی که باید دکمه‌ی دیسلایک بگوید، دکمه لایک می‌گوید.»
او می‌گوید که جدا از لینک‌های خبری که دقیقاَ عملکرد لایک برای‌شان مشخص است، ترجیح می‌دهد مثالی شخصی بیاورد: «دوستت مریض شده و این را در استتوس‌اش نوشته، خب تو اگر لایک کنی معنایش معلوم است. یعنی خواندم که نوشتی مریض شده‌ای! اما فرض کنیم دکمه‌ی دیسلایک هم وجود داشته باشد. این یعنی شروع قضاوت کردن درباره‌ی شخصی‌ترین چیزهای همدیگر. چون یک جور مقایسه به وجود می‌آید. مثلا زیر یک عکس تو، یکی می‌آید لایک می‌زند، یکی دیسلایک و تو خودت را در معرض قضاوت حس می‌کنی! اصلاَ چه کسی حق دارد که بر مسایل دیگران ارزش‌گذاری کند؟»
به اعتقاد آرش خوبی نبود دکمه‌ی دیسلایک در فیس‌بوک این است که «از قضاوت و دخالت بیجا جلوگیری می‌کند و کسانی که تمایل به قضاوت دارند معمولا مجبور به سکوت هستند!»
موافقان وجود دیسلایک: دیسلایک؛ امکان بیان عقیده‌ی مخالف
اما ماجرا برای طرفداران وجود دکمه‌ی دیسلایک فرق دارد. نسترن، یکی از کاربران جوان ایرانی فیس‌بوک است که ترجیح می‌دهد دکمه دیسلایک نیز برای فیس‌بوک فعال شود. او سایت یوتیوپ را مثال می‌زند که هم می‌توانی لایک کنی و هم می‌توانی بر دیسلایک کلیک کنی.
نسترن می‌گوید: «تو می‌توانی یک چیزی را دوست داشته باشی یا نداشته باشی! به نظرم این روش خوبی‌ست که کاربران فیس‌بوک تمرین کنند که قرار نیست همه قربان صدقه‌ی همدیگر برویم و این وسط هم یکی از دوستان‌مان ممکن است از چیزی خوشش نیاید و حق دارد که دیسلایک بزند!»
مریم یکی دیگر از کاربران فیس‌بوک هم می‌گوید: «همان‌طور که آدم‌ها می‌توانند نظرات منفی‌‌شان را پایین هر لینک یا استتوسی بنویسند، وجود دکمه‌ی دیسلایک هم لازم به نظر می‌رسد. چون وقتی قرار است امکان نظر دادن از طریق لایک کردن یا کامنت گذاشتن باز باشد، باید این امکان برای هر دو طرف قضیه یعنی موافقان و مخالفان وجود داشته باشد!»
دو راه ساده‌برای آنها که می‌خواهند دکمه‌دیس‌لایک داشته باشند
با این‌که فیس‌بوک در یک سالگی دکمه‌ی لایک خود اعلام کرده که قصدی برای افزودن دکمه‌ی دیسلایک به صفحاتش ندارد، اما پلاگین‌هایی برای مرورگرهای مختلف طراحی شده‌اند که از آن طریق امکان دیسلایک کردن هم برای کاربران به وجود می‌آید.
تنها محدودیت آن این است که این، قابلیتی‌ست که فقط وقتی قابل مشاهده است که شخص مقابل هم از پلاگین‌های مشابه استفاده کند.
di.slik.es یکی از امکانات موجود است. با مراجعه به صفحه‌ی آن امکان دانلودش (http://di.slik.es/ ) برای مرورگرهای کروم، فایرفاکس و سفری قابل دسترسی‌ست. بنا بر آن‌چه در صفحه‌ی مربوط به di.slik.es آمده، طراح آن معتقدند که «هیچ کسی نگفته شما مجبورید که همه چیز را دوست داشته باشید!» پس به شما این امکان را می‌دهند تا درباره‌ی آن‌چه از آن خوش‌تان نمی‌آید، سکوت نکنید.
بر اساس تنظیمات حریم خصوصی شما در فیس‌بوک، پس از افزودن di.slik.es به مرورگر خود، دیس‌لایک‌های شما تنها توسط آن دسته از دوستان‌تان که شما آنها را مجاز اعلام کرده‌اید، قابل دید است. البته شرط اول آن است که آنها نیز افزونه‌ی di.slik.esرا برای مرورگر خود دانلود کرده باشند.
طراحان di.slik.es می‌گویند که این افزونه اطلاعات فیس‌بوک شما را ذخیره یا استفاده نمی‌کند.
طراحان پلاگین دیگری با عنوان dislike-button نیز که امکان دانلود آن از این آدرس (http://www.dislike-button.comوجود دارد، معتقدند که برای نفرت‌پراکنی نیست که فعالیت می‌کنند بلکه صرفاَ آمده‌اند تا "ین" باشند برای "یانگی" که فیس‌بوک طراحی کرده است. به نوعی می‌خواهند جای خالی چیزی را پر کنند که در فیس‌بوک وجود ندارد: امکان دوست نداشتن!
مریم میرزا
تحریریه: یلدا کیانی