"بروز اختلاف میان ایران و روسیه" در روند مذاکرات اتمی
۱۳۹۳ مهر ۲۱, دوشنبه
علی یونسی در مصاحبه‌ای در ۱۳ مهر گفته بود که به روند مذاکرات اتمی "خوش‌بین" نیست. یونسی در این مصاحبه تصریح کرده است: «طرفین مایلند که به جایی برسند و آمریکایی‌ها بیشتر از سایر کشورها تمایل دارند. برخی کشورها که به‌ظاهر دوستند، مثل روسیه و چین اصلاً مایل نیستند مذاکرات به نتیجه برسد. گروه‌های افراطی و تندرو در ایران و آمریکا هیچ کدام مایل نیستند توافق هسته‌ای به نتیجه برسد. لابی اسرائیل در آمریکا خیلی نقش دارد.»
اظهارات مسئولان رسمی وزارت خارجه در تقابل با سخنان یونسی
پس از هفت روز از انتشار این مصاحبه، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران دوشنبه (۲۱ مهر) در باره همکاری‌های روسیه و چین در مذاکرات اتمی گفت: «رایزنی‌های مستمر و نزدیک در سطوح مختلف با روسیه و چین صورت می‌گیرد و تماس‌های منظم بین هیات‌های مذاکره‌کننده ایران با روسیه و چین برقرار است.»
افخم تاکید کرد که همکاری دولت روسیه وچین با ایران برای دستیابی به راه‌حل جامع "مثبت" بوده است.
عباس عراقچی نیز در سخنان مشابه‌ای گفت: « هیات روسیه و شخص آقای ریابکف در طول مذاکرات هسته‌ای همواره نقش مثبت و سازنده‌ای ایفا نموده و با ارائه پیشنهادات و راه‌حل‌های خلاقانه و مفید سعی نموده است تا امکان رسیدن به توافق نهایی را تسهیل نماید.»
عراقچی به عنوان معاون وزیر امورخارجه و یکی از مذاکرکنندگان ارشد ایران از "اراده دو دولت روسیه و چین برای کمک به روند مذاکرات و رسیدن به یک راه‌حل جامع مورد قبول طرفین" تمجید کرد.
یک مقام روسی سخنان متناقض از سوی مسئولان ایرانی را ناشی از "تشدید مبارزه سیاسی در داخل ایران" ارزیابی کرده است.
الکساندر لوکاشویچ، سخنگوی رسمی وزارت امورخارجه روسیه در این باره گفت: « با چنین برخوردی با این مسئله، به هیچ‌وجه موافق نیستیم. روسیه در تمامی مراحل مذاکرات نه فقط سازنده، بلکه خلاقانه عمل کرده و با تمام قدرت برای رسیدن به نتیجه مورد دلخواه برای طرفین تلاش کرده است. کارشناسان ما برخی راه حل‌های فنی را نیز در اختیار ایران قرار داده‌اند که امیدواریم در روند تدوین توافقنامه جامع، مفید واقع شوند.»
نشریه کومرسانت به نقل از منابع آگاه روسی پیرامون کشدار شدن مذاکرات می‌نویسد:« ایران خواهان برخورداری از ضمانت‌های بسیار مطمئنی در خصوص زمان‌بندی لغو تحریم‌ها از جمله تحریم‌های سازمان ملل متحد و همچنین لغو سریع آنها است».
بازی روسیه با کارت ایران در مقابل غرب
مقامات روسی بر این باورند که سخنان یونسی برای جلب و "جذب" دیگر کشورهای عضو گروه ۱+۵ برای دستیابی به توافقی نهایی است.
الکساندر شیشکین، کارشناس روسی مسائل ایران به روزنامه کومرسانت گفته است: « در حال حاضر، عقد توافقنامه نهائی در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران و لغو کامل تحریم‌های اعمالی علیه تهران، عملا برای روسیه و چین چندان سود‌آور نیست.»
وی ضمن اشاره به سخنان ضد و نقیض مقامات ایرانی درباره سرنوشت مذاکرات تصریح کرد که این موضوع نشان می‌دهد که "اختلاف نظرات پشت‌پرده در ایران بسیار جدی هستند»
به نظر می‌رسد پس از آنکه بارها روسیه در اختلاف خود با غرب بطور نمونه بر سر استقرار پدافند موشکی ناتو در اروپا، اوضاع سوریه و موضوع اوکراین با نزدیکی به ایران کشورهای غربی و در راس آنها آمریکا را تحت فشار قرار داده، حال نوبت ایران است که با انتقاد از روسیه و چین و نزدیکی لفظی به کشورهای غربی، مذاکرات را به پایانی موفقیت‌آمیز سمت و سو دهد.
برخی سیاستمداران ایرانی و سایت‌های اصول‌گرا و اصلاح‌طلب بارها از تعلل روسیه در ساخت نیروگاه اتمی و هزینه‌های سرسام‌آور آن انتقاد کرده‌‌اند.
رقابت بر سر نفت و گاز
یکی دیگر از عرصه‌های رویارویی ایران و روسیه بخش انرژی و تسلط بر بخشی از بازارهای جهانی است. شیشکین به روزنامه کومرسانت در این باره گفت: «مساله اصلی در اینجا نفت و تکنولوژی است. در حال حاضر، روسیه تلاش می‌کند قرارداد بزرگ نفت - کالا را منعقد کند، با این حال سرنوشت این قرارداد فعلا نامشخص است. چین نیز به بازار نفت ایران دسترسی بی‌نظیری دارد و تجهیزات فنی به ایران ارسال می‌کند. اگر در نتیجه لغو کامل تحریم‌ها، تهران به سوی بازار غرب تغییر جهت دهد، احتمالا نرخ نفت با واکنش منفی مواجه می‌شود و به قرارداد ضربه وارد می‌کند.»
آندر باکیلتسکی، کارشناس مرکز مطالعات سیاسی روسیه به‌رغم اذعان به "روابط پیچیده تهران و مسکو" در دوره‌های گذشته و رقابت این دو کشور در بازارهای نفت و گاز بر این باور است: « سخن گفتن از این‌که مسکو موافق پایان موفقیت آمیز مذاکرات نیست، اشتباه است.»
دقیقاً این دو عامل، یعنی فروش مستقیم نفت و گاز ایران به غرب و بی‌نیازی ایران از تکنولوژی کشورهای روسیه و چین، عوامل نگرانی مسکو و پکن به حساب می‌آیند.
در صورت لغو تحریم‌ها که در گرو دستیابی به توافق نهایی هسته‌ای است، ایران خود را ملزم نمی‌بیند که از فناوری نسبتاً نازل‌تر چین و روسیه استفاده کند. از سوی دیگر حضور بی‌مانع ایران در بازارهای انرژی از اهمیت استراتژیک گاز روسیه برای غرب خواهد کاست.