برگزاری دادگاه پنجم در میان ابهام‌ها و انتقادها
۱۳۸۸ شهریور ۲۲, یکشنبه
عباس جعفری دولت‌آبادی، دادستان عمومی و انقلاب تهران، از برگزاری «دادگاه پنجم متهمان حوادث پس از انتخابات» در روز دوشنبه، ۲۳ شهریور، خبر داده است. به گفته‌ی وی، خبرنگاران رسانه‌های گروهی نیز در این دادگاه شرکت خواهند داشت.
درجلسات قبلی دادگاه که از سوی منتقدان «دادگاه نمایشی» لقب گرفته است، دادستان تهران از زبان معاون خود ادعانامه‌ای را علیه «متهمان» قرائت کرد که گفته می‌شد، بر اساس «اعترافات» برخی از متهمان تنظیم شده است.
گروه‌‌ها و شخصیت‌های سیاسی مخالف و محافل مدافع حقوق بشر، با توجه به حبس طولانی‌مدت بازداشت‌شدگان و قطع ارتباط کامل آنها با جهان خارج برای مدتی طولانی و نیز با استناد به سایر شکنجه‌های روحی علیه متهمان، اعترافات آنها را فاقد هرگونه ارزش حقوقی اعلام کرده‌اند. آنها به ویژه به یاد آورده‌اند که این نوع اعتراف‌گیری در جمهوری اسلامی ایران سابقه‌ای طولانی دارد، ولی اغلب اعتراف‌کنندگان بلافاصله پس از خروج از شرایط سخت بازداشت و رهایی از شکنجه‌ها و آزارهای جسمی و روحی، همه‌ی آن اعتراف‌ها را اجباری و فرمایشی خوانده و به فکر و اندیشه‌ی گذشته‌ی خود بازگشته‌اند.
علنی یا غیرعلنی؟
یکی از مواردی که اعتراض گسترده مخالفان دادگاه‌های اخیر را به دنبال داشت، پخش گزینشی جلسات دادگاه‌ها از طریق صدا وسیمای جمهوری اسلامی بود، به ویژه که در این محاکمات اظهاراتی علیه اشخاص ثالث نیز مطرح می‌شد که امکان دفاع از خود نداشتند. منتقدان این رویکرد را استفاده سیاسی و تبلیغی از «دادگاه‌های نمایشی» برای بدنام کردن مخالفان و ایجاد جو رعب و وحشت در میان معترضان به نتیجه‌ی اعلام‌شده‌ی انتخابات دانسته‌اند. ظاهرا همین اعتراض‌ها سبب شد که در هفته‌های اخیر، بحث عدم برگزاری علنی جلسات بعدی دادگاه در میان بخش‌هایی از اصولگرایان نیز دامنه گسترده‌تری پیدا کند. برخی از افراد این جناح، خواهان آن شدند که دادگاه متهمان جنایات بازداشتگاه کهریزک نیز علنی برگزار شود.
با این همه، به نظر می‌رسد که سپاه پاسداران و محافل نزدیک به آن، که از حامیان اصلی محمود احمدی‌نژاد به شمار می‌روند، با ورود تمام عیار به چالش‌ها و فعل و انفعالات سیاسی و قضایی، کماکان بر پخش رادیو- تلویزیونی جلسات دادگاه اصرار دارند. روز یکشنبه، یعنی یک روز پیش از برگزاری جلسه‌ی پنجم دادگاه، مسعود جزایری، معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح، مجددا بر «ضرورت پخش تلویزیونی دادگاه» تأکید کرد و اصرار مخالفان و منتقدان بر جلوگیری از ادامه این روند را به باد انتقاد گرفت. جزایری گفت: «انعکاس جلسات دادگاه اغتشاشگران و تعدادی از سران آشوب‌ها و کودتای رنگی، از طریق سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌ها فرصت مغتنمی است تا افکار عمومی بیشتر با ماهیت فتنه بزرگی که توسط بیگانه با کمک عوامل داخلی علیه انقلاب و نظام طراحی شده، آشنا شوند.»
او همچنین با بیان این که «دسته‌ی محدودی» از شهروندان "احیانا" همچنان «تحت القائات دشمن» قرار دارند، پخش علنی دادگاه‌ها را «کمک قابل توجهی» به این گونه افراد توصیف کرد. این در حالی است که برخی ازاصول‌گرایان نیز نسبت به کارآیی دادگاه‌ها برای ایجاد اعتماد در جامعه و کاستن از مخالفت‌ها و اعتراض‌ها به نتیجه‌ی اعلام‌شده‌ی انتخابات، ابراز شک و تردید کرده‌اند.
یک مقام نظامی: مقایسه نکنید!
جزایری همچنین در پاسخ به مخالفانی که شرایط مشابهی را برای برگزاری دادگاه متهمان جنایات در بازداشتگاهها درخواست می‌کنند، این دو مورد را به کلی متفاوت از یکدیگر دانست. او گفت: «دادگاه اغتشاشگران کودتاچی با دادگاه چند عنصر متخلف در نیروی انتظامی و یا احیانا دستگاه قضایی» تفاوت ماهوی دارد.
معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح با کم‌اهمیت جلوه‌دادن جنایات در کهریزک و کوی دانشگاه و با ارتباط دادن اعتراضات پس از انتخابات به بیگانگان، تفاوت یادشده را این گونه تشریح کرد: «در یک طرف عده‌ای اغتشاشگر و کودتاچی و مرتبط با سرویس‌های بیگانه دشمن قرار دارند که بزرگترین خسارت را در دوران انقلاب اسلامی به نظام وارد کرده‌اند و در طرف دیگر چند نفر کارکنان دولت که دانسته و یا ندانسته در ارتباط با افراد دستگیرشده اغتشاشات، مرتکب خلاف‌هایی شده‌اند.» به باور جزایری، مقایسه میان این دو مورد «خدشه‌دار کردن اذهان عمومی نسبت به عوامل کودتاست».
پرسشی که بی‌پاسخ مانده است
منتقدان می‌گویند که کوچک جلوه‌دادن جنایات بازداشتگاه کهریزک و کوی دانشگاه، به سیاست رسمی و اصلی حکومت بدل شده است. آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی چندی پیش خود اعتراض‌های پس از انتخابات را توهین به نظام توصیف کرد و جنایات کهریزک را در قیاس با آن فرعی خواند.
اینک با اظهاراتی مشابه حرف‌های سردار جزایری و با انتشار گزارش کمیته‌ی سه نفری قوه‌ی قضائیه که اسناد و شواهد ارائه شده از سوی مهدی کروبی درباره‌ی تجاوز و شکنجه در کهریزک را کذب اعلام کرد، منتقدان نگران‌اند که پیگیری آمران و عاملان جنایات یادشده، بیش از پیش از دستور خارج شود. آنها بیم آن دارند که این پرونده نیز سرنوشتی همچون سرنوشت پرونده‌ی قتل‌های زنجیره‌ای، پرونده‌ی قتل زهرا کاظمی و... پیدا کند. به ویژه که برخی از عناصر اصلی متهم در این پرونده‌ها در حوادث بعد از انتخابات و دستگیری‌ها و سرکوب‌های اخیر نیز نقشی پررنگ داشته‌اند. به باور منتقدان، مخفی نگه‌داشتن اسامی دست‌اندرکاران جنایات کهریزک و کوی دانشگاه و برگزاری مخفی دادگاه آنها، تلاشی در راستای یادشده است.
در این میان، در اظهارات دادستان جدید تهران، روشن نیست که روند آتی «دادگاه متهمان حوادث پس از انتخابات» چگونه خواهد بود و تا چه حد این دادگاه به دادگاه‌های بحث‌برانگیز قبلی شباهت خواهد داشت. اظهارات جزایری شاید شاهدی بر ادامه‌ی چالش و کشاکش در این زمینه باشد؛ چالشی که نتیجه‌ی آن را باید به هنگام برگزاری دادگاه در روز دوشنبه دید.