بمب اتمی تضمین بقا نیست

اگون بار، به عنوان معمار سیاست صدراعظم پیشین آلمان، ویلی برانت، در برابر بلوک شرق شهرت دارد. او به تازگی در سفارت ژاپن در برلین نطقی ایراد کرده که متن آن در شماره ۱۷ اوت "زوددویچه تسایتونگ" منتشر شده است.

موازنه‌ی وحشت

اگون بار، ابتدا تاریخچه‌ی آغازین بمب اتم را به دست می‌دهد:

«در برلین، در انستیتوی قیصر ویلهلم در دالم، اتو هان شکافتن اتم را کشف کرد، بدون اینکه بر قضیه آگاهی داشته باشد. همکار او لیزه مایتنر، که در پژوهش‌های آغازین او مشارکت داشت، بعدا به این موضوع پی برد. مایتنر از دست نازی‌ها گریخت و به استکهلم مهاجرت کرد. از آنجا آلبرت اینشتین، نابغه‌ی آلمانی، که او نیز مهاجرت کرده بود، در جریان قضیه قرار گرفت. نفوذ بلامنازع او کافی بود برای اینکه پرزیدنت روزولت موضوع را جدی گیرد. او برای پیش افتادن از هیتلر در موردی بی‌نظیر، فرمان به تلاش داد. اندکی پس از خودکشی هیتلر بمب آماده شد. اگر بمب زودتر آماده می‌شد، به احتمال بسیار شاید نخستین بمب اتمی در برلین آزمایش می‌شد.»

داستان ادامه پیدا می‌کند. پیش‌برندگان اصلی آن پس از جنگ آمریکا و روسیه می‌شوند. این دو آنقدر سلاح اتمی انبار می‌کنند که توانایی آن را می‌یابند همدیگر را نیست و نابود کنند. در این توازن وحشت مهم نبود که کدام طرف شروع کننده باشد.

وضعیت کنونی

اگون بار شرح می‌دهد که وقتی بمب اتم داشته باشی، بیشتر در خطر آن قرار می‌گیری که موشک اتمی به سمتت نشانه رود. «بدین جهت سوئد، که امکانات فنی تولید سلاح اتمی را داشت، از این کار چشم پوشید.»

سرانجام پنج کشور، "رسما" اتمی شدند و موشک‌هایشان را به سمت هم نشانه گرفتند. از طرف دیگر پذیرفتند که مانع از گسترش سلاح‌های اتمی شوند. مذاکرات خلع سلاح هم شروع شد. سیستمی برقرار شد که پس از پایان جنگ سرد گام به گام فرو ریخت.

این تصور گسترش یافت که هر کشوری بمب اتمی داشته باشد، در برابر حمله‌ی خارجی مصون می‌شود. بدین جهت عده‌ای از کشورها، که اگون بار ایران را هم جزو آنها می‌داند، شروع به تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی کردند. اگون بار، در اینکه بمب اتم تضمینی برای قدرتمندی و بقا باشد، شک دارد. بمب اتم، تضمین بقا نیست.

جهان نا‌امن‌تر شد و به نظر اگون بار، بنیادگرایی اسلامی نیز در این میان نقش مهمی ایفا کرد. در دوره‌ی جنگ سرد، دو طرف حسابگری‌های عقلانی خودشان را داشتند، اما اکنون نیرویی تنش‌آفرینی می‌کند که از آن گونه عقلانیت به دور است.

وقت کم است

اگون بار هشدار می‌دهد و می‌گوید باید برای خلع سلاح جهانی شتاب کرد. او از قول هنری کیسینجر، وزیر خارجه‌ی اسبق آمریکا، نقل می‌کند که جهان اکنون نسبت به دوران جنگ سرد ناامن‌تر شده است. خود اگون بار این نظر را تأیید می‌کند و می‌گوید بسیاری از سیاستمداران آلمان، کسانی چون هلموت اشمیت و هانس-دیتریش گنشر نیز بر همین نظر هستند.

اگون بار اظهار امیدواری می‌کند که روسیه و آمریکا در جهت خلع سلاح بکوشند. «بدون حرکت این دو کشور در این جهت، کشورهای دیگر به خود تکانی جدی نخواهند داد.»

RN/KG