"تتو"، دعوتی برای احترام به حریم شخصی

فیلم تتو، به کارگردانی فرهاد دلآرام، جمعه شب (۱۵ فوریه) جایزه "خرس بلورین" بخش "نسل" برلیناله ۲۰۱۹ را از آن خود کرد. تتو قصه زنی است که برای تمدید گواهی‌نامه رانندگی خود اقدام می‌کند و به‌خاطر جای زخم و تتوی روی مچ دستش به دردسر می‌افتد. در نهایت او باید تصمیم بگیرد که آیا با روند تحقیرآمیز رسیدگی به پرونده‌اش کنار می‌آید یا این‌که منصرف می‌شود، حتی اگر به قیمت کنار گذاشتن گواهی‌نامه رانندگی‌اش باشد. "تتو" می‌تواند قصه تمام زنانی باشد که در ایران حتی برای انجام امور معمولی خود مجبور به پذیرش مقررات دخالت‌جویانه هستند. دنا رسام تهیه‌کننده تتو است.

داوران بخش "نسل" درباره انتخاب تتو به عنوان اثر برگزیده گفته‌اند: «به‌رغم فضای آرام عمومی فیلم، طرح‌‌رنگ فیلم با کنتراست زیاد با گذر زمان اتمسفری پرتنش خلق می‌کند.» به گفته آن‌ها "وقتی همه چیز در انتهای فیلم تیره می‌شود، مشخص است که شخصیت اصلی فیلم (زن) مجبور به گرفتن تصمیم مهمی است.»

اما آیا گرفتن تصمیم ناخوشایند در شرایط توهین‌آمیز چیزی است که صرفا بر عهده شخصیت زن فیلم تتو است یا می‌شود آن را به دایره‌ای بزرگ‌تر از خودش تعمیم داد. با فرهاد دلآرام در آخرین روز رسمی کار برلیناله ملاقات می‌کنم. وقتی منتظر ورود به سالن برای انجام پرسش و پاسخ با بینندگان فیلم است که حالا بعد از دریافت جایزه سانس‌های اضافی برایش اختصاص داده‌اند.

دلآرام فوق لیسانس سینما از دانشگاه تهران دارد و می‌گوید که از ۱۷ سالگی فیلمنامه می‌نویسد.  در صحبت‌هایش به شرایط سخت فیلمسازی در ایران اشاره می‌کند. می‌گوید آنقدر فیلمنامه رد شده دارد که بین آشنایانش به عنوان کسی معروف شده که فیلمنامه‌هایش رد می‌شود: «فقط ۴۷ فیلمنامه‌ام را صدا و سیما رد کرده است. یک مدتی به من می‌گفتند آقای ردی!»

"تتو" ششمین فیلم کوتاه او است و اولین فیلمی که موفق شده برای اولین بار روی پرده بزرگ ببیند. دلآرام توضیح می‌دهد که قصه فیلم نه درباره تتو که "درباره حریم شخصی است"، واکنش به ورود به حریم شخصی، و می‌گوید: «و اینکه به چه قیمتی و تا کجا می‌خواهیم پیش برویم. مثلا من فیلمساز از کجا می‌خواهم پول بگیرم که فیلم بسازم. خب نمی‌سازم. می‌روم کارگری می‌کنم.»

از او می‌پرسم چرا شخصیت و موضوع زن را انتخاب کرده است؟ او می‌گوید: « من هم این سوال را زیاد از خودم می‌پرسم اما نمی‌توانم بگویم انتخاب کرده‌ام شخصیتم زن باشد. معمولا چیزی را که برای درامم بهتر باشد کار می‌کنم. اما شاید وجهه‌ زنانه‌ی وجودم علیرغم اینکه سبیل دارم ضعیف نیست. همیشه مادرم را خیلی رصد می‌کردم، خواهرم را هم همین‌طور. من عاشق میکل‌آنجلو آنتونیونی هم هستم. پنجاه شصت بار فیلم‌هایش را دیده‌ام و در فیلم‌های او هم در بیشتر اوقات نقش اصلی بر عهده زن است. احتمالا این‌ هم تاثیر داشته است.»

او البته می‌گوید: «به نظرم حالا فرقی هم ندارد که مرد درباره زن بسازد یا زن درباره مرد. اگر درک وجود داشته باشد می‌شود ساخت.»

او می‌گوید قصه فیلم از یک ماجرای واقعی می‌‌آید که البته شکل داستانی گرفته است.

واکنش به فیلم

کارگردان فیلم "تتو" درباره واکنش‌های احتمالی در ایران نسبت به فیلمش می‌گوید که "یک بار در دانشگاه سوره در یک کلاس فیلم را پخش کردم و دو سه واکنش خیلی تند داشتم." او می‌گوید: «اصطلاحاتی هستند که الکی ساخته نشده‌اند. مثلا سیاه‌نمایی که قدیمی است و یک اصطلاح جدیدتر، اصطلاح ضد ایرانی که از فیلم‌های فرهادی شروع شد. اصلا من نمی‌فهمم ضد ایرانی یعنی چه. یعنی اگر من یک فیلم کلمبیایی ببینم که در آن یک مشکلی نمایش داده شده باشد اسمش می‌شود ضد کلمبیایی؟ این اصطلاحات الکی ساخته نمی‌شوند. خلاصه به من گفتند این‌ها که ساختی توهمات ذهن بیمار توست و سیاه‌نمایی و ضدایرانی است. واکنش‌های خیلی خوب هم داشته‌ام.»

او می‌گوید که "البته امیدوارم روزی بشود که دیگر اصلا همچین معضلاتی نباشد که اصلا بخواهیم درباره‌شان درام بسازیم.  برویم چیزهای دیگر بسازیم."

تاثیر توجه جهانی

"وضعیت در ایران برای ساخت فیلم‌های مستقل خوب نیست"، این چیزی است که همه سینماگران ایرانی حاضر در برلیناله به زبان می‌آورند. اما چنین جوایزی چه تاثیری می‌تواند در کار فیلمساز مستقل داشته باشد؟ فرهاد دلآرام می‌گوید: «آرزو می‌کنم جوری شود که راحت‌تر فیلم بسازم چون هر بار که فیلم می‌سازم، چه ارزان چه کمی گران‌تر، به سختی است. مخصوصا الان که وضعیت اقتصادی هم خیلی خراب است.»

او اظهار امیدواری می‌کند که جایزه جشنواره برلین کمکی باشد و می‌گوید: «نمی‌توانم الان پیش‌بینی کنم، ولی فکر کنم این جایزه دریچه‌ای را باز کند تا دست‌کم آدم‌ها کارم را جدی‌تر بگیرند و داستان‌هایم را بخوانند.»

او فروتنانه و با لبخند می‌گوید که "آخر تا دلت بخواهد فیلمنامه دارم، بلند و کوتاه. امیدوارم دیگر، همین!"