تحولات کشورهای عربی اهمیت منابع انرژی خزر را بالا می‌برد
۱۳۹۰ فروردین ۱۹, جمعه
سقوط برخی رژیم‌های حاکم در شمال آفریقا و بروز ناآرامی‌ها در خاورمیانه و بویژه در کشورهای تامین‌کننده‌ی نفت و گاز، علاوه بر افزایش قیمت نفت، خریداران اروپائی را نیز نامطمئن کرده است.
کارشناسان امور انرژی پیش‌بینی می‌کنند، کشورهای اروپائی ِ نیازمند انرژی، به جستجوی منابع نوین نفت و گاز خواهند پرداخت وعلاقه‌ی آنها بویژه به منابع حوزه‌ی دریای خزر بیشتر می‌شود.
اروپا در جستجوی منابع جدید نفت و گاز
دکتر اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان که این نظر را تائید می‌کند به دویچه وله چنین می‌گوید: «اروپا به دنبال جایگزینی منابع انرژی است و حوزه‌ی دریای خزر نیز یکی از این منابع نوین به شمار‌می‌آید و اروپائی‌ها سال‌هاست قصد دارند با اجرای طرح نابوکو به این هدف خود برسند. حوادث کنونی کشورهای عربی اکنون انگیزه‌ای برای تسریع و حمایت سیاسی و اقتصادی بیشتر از این طرح شده است».
این کارشناس شورای روابط خارجی آلمان در ادامه‌ی صحبت‌هایش اما تاکید می‌کند، طرح‌های انرژی معمولا درازمدت‌اند و سیاست انرژی اتحادیه‌ی اروپا نیز درزمانی کوتاه تغییر نخواهد کرد.
منابع انرژی خزر ربطی به رویدادهای کشورهای عربی ندارد
ولادیمیر سوکور از"مؤسسه تحقیقی بنیاد جیمز تاون در واشنگتن" که درباره‌ی مسایل مربوط به امور گاز تحقیق می‌کند و در روزنامه‌های اروپا و آمریکا درباره‌ی این موضوع مقاله می‌نویسد، درمصاحبه با دویچه وله نظر کارشناس آلمانی را تائید نمی‌کند و خاطرنشان می‌کند که گاز حوزه‌ی دریای خزر برای جنوب و غرب اروپا درنظر گرفته نشده است.
بنظر سوکور منابع انرژی لیبی برای تامین بازار فرانسه و ایتالیا بوده و بازار گاز ایتالیا نیز بیش از نیازمندی این کشور گاز دارد. بنابراین آقای سوکور دلیل می‌آورد که منابع انرژی حوزه دریای خزر و کشورهای عربی ِ مورد بحث بازارهای مختلفی را تامین می‌کنند. وی همچنین خاطرنشان می‌کند، بازار اروپای مرکزی به دلیل نیاز شدید این کشورها به گاز و تنوع مسیر آن، مهمترین بازار برای حوزه‌ی دریای خزرمحسوب می‌شود.
ایران به دلیل تحریم اقتصادی بازهم بازنده است
بدنبال تحولات اخیر کشورهای عربی اکنون قیمت نفت به بالاترین میزان خود رسیده و در نتیجه ایران به عنوان صادرکننده‌ی نفت بیشترین سود را می‌برد. آیا این مسئله در حل مشکلات اقتصادی به ایران کمکی خواهد کرد؟
اشتفان مایستر از شورای روابط خارجی آلمان به این سئوال چنین پاسخ می‌دهد: «تحولات کشورهای عربی سبب درآمد بیشتر تولیدکندگان نفت شده، اما درآمد حاصله مشکلات اقتصادی ایران را حل نمی‌کند، زیرا ایران به دلیل تحریم‌های اقتصادی عملا با مشکلاتی مواجه شده که با حذف تحریم‌ها قابل حل هستند».
این کارشناس به نیاز مبرم ایران به سرمایه‌گذاری خارجی در صنایع نفت وگاز اشاره می‌کند. وی نیزمثل برخی دیگر از همکاران غربی خود روی "پیامد‌های منفی تحریم‌ها" و "فرصت‌های از دست رفته‌ی اقتصادی ایران" تاکید دارد.
به باور آنها یکی از فرصت‌های از بین رفته ایران در منطقه، عدم حضور فعال در بازارهای گازی است. ایران به عنوان دومین کشور صاحب ذخایر گازی دنیا، خود از کشورهای همسایه گاز وارد می‌کند. عدم سرمایه‌گذاری شرکت‌های کلان انرژی ضررهای جبران ناپذیری به صنایع "فرسوده و ضعیف" نفت و گاز ایران زده و از سوی دیگر با ادامه‌ی تحریم‌ها مشارکت آتی ایران در پروژه‌ی نابوکو نیز ناروشن مانده است.
تضاد و رقابت شرکت‌های غربی در خزر
اما خط لوله‌ی نابوکو که قراراست گاز حوزه دریای خزر و آسیای‌میانه را با دور زدن روسیه به اروپا انتقال دهد، هنوز اجرا نشده است. اشتفان مایستر دلایل عمده آن را تضاد منافع شرکت‌های غربی و همچنین فشار روسیه به اتحادیه اروپا می‌داند.
ولادیمیر سوکورکارشناس امور گاز در مصاحبه با دویچه وله منافع متضاد کنسرن‌ها و رقابت آنها را برای تصاحب بازار انرژی تائید می‌کند، اما به نقش روسیه کم بها می‌دهد. وی دراین باره می‌گوید: «روسیه فشار می‌آورد این مهم است، اما این کشور در تصمیم کمسیون انرژی اتحادیه اروپا نقشی ندارد و این خود ِ اتحادیه اروپاست که تعیین کننده است». این کارشناس "تضاد منافع ِ کنسرن‌های اروپائی" را خطرناکتر از"اعمال نفوذ روسیه" و "سنگ‌اندازی" این کشور در اجرای طرح نابوکو می‌داند.
منابع انرژی دریای خزر تامین کننده‌ی نفت و گاز اروپا
آقای سوکور که ریاست یک گروه از ناظران انتخابات ریاست جمهوری قزاقستان را هم اخیرا برعهده داشت، در خصوص اهمیت انرژی منطقه دریای خزر برای اروپا چنین توضیح می‌دهد: «قزاقستان حدود ۴۲ میلیارد مترمکعب گاز استخراج می‌کند و مصرف داخلی آن ۲۸ میلیارد مترمکعب است و فقط حدود ۱۴ میلیارد متر مکعب گاز صادر می‌کند».
سوکوراما به منابع عظیم در "کاشگان"ؤ "تنگیز" و دیگر منابع قزاقستان و همچنین به منابع کشف شده‌ی گازی ترکمنستان اشاره می‌کند که با سرمایه‌گذاری هنگفت کنسرن‌های غربی قادر خواهد بود، بخشی از انرژی اروپا را در آینده تامین کند.
حضور بیشتر کنسرن‌های نفت و گاز در خزر
اما رویدادهای دنیای عرب هنوز به نتایج قطعی نرسیده است. درگیری‌ها در لیبی و ناآرامی‌ها در یمن که با عربستان همسایه است هنوز ادامه دارد.
هر دو کارشناسی که با دویچه وله گفتگو کردند، تائید کردند، ادامه‌ی این روند سبب حضور بیشتر کنسرن‌های نفت و گاز اروپائی، آمریکائی، روسی، چینی و هندی در حوزه‌ی دریای خزر خواهد شد.
هم اشتفان مایستر از شورای روابط خارجی آلمان و هم ولادیمیرسوکور کارشناس امور گاز تاکید می‌کنند که تحولات و ناآرامی‌های اخیر کشورهای عربی و همچنین نیازشدید اروپا به منابع انرژی جدید، انگیزه‌ی حمایت‌های سیاسی و اقتصادی از پروژه‌های انتقال نفت و گاز حوزه دریای خزر را بیشتر خواهد بود.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: عباس کوشک جلالی