تردید کردهای سوریه در مبارزه علیه رژیم اسد
۱۳۹۱ تیر ۲۴, شنبه
محمد ربانی آرزو می‌کرد که هر چه زودتر درگیری‌های خونین در سوریه پایان گیرد . او امیدوار بود که دوران خدمتش هر چه زودتر در ارتش پایان یابد تا مجبور نباشد که در جنگ احتمالی علیه مخالفان حکومت مرکزی شرکت جوید. اما هیچ‌کدام از آرزوهای محمد برآورده نشد. پس از آنکه دستور انتقال سربازان به جبهه‌های جنگ داخلی آمد، او فرار کرد.
اشپیگل آنلاین با انتشار گزارشی به بررسی نقش کردهای سوریه در منازعات کنونی پرداخته است. کردهای سوریه که سالیان درازی از حقوق‌شهروندی بی‌بهره بودند، حال به مخالفان اسد نیز اطمینان چندانی ندارند. این واقعیت یکی از دلایل عمده‌ای است که عملاَ کردها را از مبارزه فعال علیه رژیم اسد به دور نگاه داشته است.
محمد ربانی که ۲۳ سال دارد هم اکنون در اردوگاه پناهندگان در شهر دهوک در کردستان عراق به سر می‌برد. محمد درباره فرار از ارتش و اقامت در عراق می‌گوید: «حتی تصور جنگ با مخالفان اسد نیز برایم قابل قبول نبود، زیرا من یک کرد هستم. نمی‌خواهم برای مخالفان یا حکومت بجنگم. اگر مجبور به شرکت در جنگ شوم، تنها برای کردستان مبارزه خواهم کرد.»
از ماه مارس ۲۰۱۱ اعتراضات به حکومت بشار اسد در سوریه آغاز شد. اما بسیاری از کردها همچون ربانی این اعتراضات و درگیری‌‌ها را بخشی از مبارزات خود علیه رژیم مرکزی به حساب نمی‌آورند.
بر اساس گزارش اشپیگل آنلاین گرچه رژیم اسد همیشه به سرکوب کردهای سوریه دست زده است، اما «کردها از نیروهای اپوزیسیون نیز وحشت دارند.» در حالی‌که جامعه جهانی می‌کوشد «بحران موجود در سوریه را نبردی میان خیر و شر نمایش دهد، کردها میان این دو جبهه قرار گرفته‌اند.»
ربانی حرف دل بسیاری از کردهای سوریه را می‌زند: «شاید مخالفان بدتر از اسد باشند.» محمد در گفت‌وگو با اشپیگل اعتراف می‌کند که نام واقعی خود را تغییر داده، زیرا می‌خواهد به سوریه بازگردد.
اما این تنها کردها نیستند که با بی‌اعتمادی به جنبش واقعاَ موجود در سوریه می‌نگرند، بر اساس گزارش اشپیگل آنلاین، دیگر اقلیت‌های قومی و مذهبی همچون دروزی‌ها، مسیحی‌ها، چرکس‌ها و غیره نیز ارزیابی‌کم و بیش یکسانی از صف‌‌آرایی نیروهای سیاسی در سوریه دارند.
پس از کناره‌گیری برهان غلیون از ریاست شورای ملی سوریه، یکی از چهره‌های سرشناس کرد به نام عبدالباسط سیدا رهبری نیروی اصلی اپوزیسیون را برعهده گرفت. اما به‌رغم این تغییرات در آخرین نشست مخالفان سوری در قاهره که به مشاجره هم کشیده شد، شورای ملی سوریه با اصل خودمختاری برای کردها مخالفت کرد.
اوضاع در مناطق کردستان سوریه
در نخستین ماه‌های اعتراضات در سال ۲۰۱۱ میلادی مناطق کردنشین در شمال شرقی سوریه نسبتاَ آرام بود. اما از سال جدید میلادی اوضاع در این مناطق نیز دستخوش دگرگونی شد.
به گفته کمیساریای امور پناهندگان سازمان ملل نخستین گروه پناهندگان کرد از اوایل ماه مارس ۲۰۱۲ به مناطق کردنشین عراق وارد شدند. بر اساس اطلاعات سازمان ملل در حال حاضر حدود ۶ هزار آواره کرد سوری در عراق به سر می‌برند.
یک سوم از این آوارگان کرد در شهر دهوک اسکان داده شده‌اند. اما اردوگاه پناهندگان و آوارگان در حال گسترش است. بنا به ارزیابی یکی از مسئولان سازمان ملل «تا پایان سال جاری میلادی حدود ۱۰ هزار نفر به اردوگاه دهوک خواهند آمد.»
وضعیت اردوگاه‌های آوارگان در کردستان عراق به مراتب وخیم‌تر از اردوگاه‌های موجود در ترکیه است. به‌رغم شرایط مناسب‌تر در اردوگاه‌های ترکیه تنها کردهایی به آنجا می‌روند که حامی اپوزیسیون سوریه هستند.
استفاده ابزاری از کردها
پراکندگی کردها در کشورهای مختلف سرنوشت آنان را با دیگر شهروندان این کشورها گره زده است. رژیم بشار اسد از گروه ستیزه‌جوی کرد "پ‌ک‌ک" حمایت می‌کند.
این گروه کرد از دوران جنگ سرد از سوی دمشق و مسکو علیه ترکیه به عنوان عضو ناتو حمایت می‌شد. بر اساس گزارش اشپیگل پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوک کمونیستی مناسبات میان سوریه و ترکیه بهبود یافت و دمشق فعالیت‌های "پ‌ک‌ک" را محدود کرد. اما با حمایت آشکار آنکارا از مخالفان اسد به نظر می‌رسد که سوریه بار دیگر دست "پ‌ک‌ک" برای حمله به ترکیه را باز گذاشته است.
جنگجویان "پ‌ک‌ک" در منطقه مرزی "ختای" بار دیگر فعال شده‌اند. اشپیگل می‌نویسد که «در ماه مارس امسال "پ‌ک‌ک" حدود ۲هزار جنگجوی خود را از عراق به سوریه منتقل کرده است. به نظر می‌رسد که نبرد میان دولت ترکیه و گروه "پ‌ک‌ک" به صورت نیابتی در سوریه جریان دارد.»
بر اساس گزارش اشپیگل بشار اسد می‌کوشد که از گروه "پ‌ک‌ک" علیه کردهایی استفاده کند که در کنار اپوزیسیون علیه حکومت مرکزی مبارزه می‌کنند. نفاق در میان کردها می‌تواند از وحدت آنان در جبهه‌ای واحد علیه رژیم اسد جلوگیری کند.
این شکاف به خوبی در سیاست‌های دوگانه گروه‌های کرد دیده می‌شود. برخلاف گروه "پ‌ک‌ک" شورای ملی کردستان سوریه خواهان مقابله با رژیم اسد است.
تاکتیک‌های جدید اسد در قبال کردها
بشار اسد با برخی اصلاحات در سال ۲۰۱۱ میلادی کوشید که کردها را به سوی خود جلب کرده یا دست‌کم آنان را خنثی کند. در این راستا اسد با یکی از مطالبات همیشگی کردها یعنی اعطای تابعیت موافقت کرد و به حدود ۳۰۰ هزار کرد ساکن این کشور تابعیت سوری داد.
پیشتر بسیاری از کردهای سوری فاقد حقوق شهروندی بوده و اجازه خرید و فروش زمین و یا خروج از منطقه سکونت خود را نداشتند. با این وجود کردها اعتماد چندانی به رژیم اسد ندارند.
یکی دیگر از آوارگان کرد که با همسر و فرزندانش در اردوگاه دهوک اقامت دارد به اشپیگل می‌گوید: «این اصلاحات تنها تاکتیکی از سوی اسد است تا وفاداری کردها را بدست آورد.»
این کرد آواره که سابقه مبارزه سیاسی با خانواده اسد (در دوران حافظ و بشار اسد) را نیز دارد درباره تردید کردها در شرایط پیچیده کنونی می‌افزاید: « حتی در شرایط فعلی که اپوزیسیون قدرت را در اختیار ندارد، حاضر نیست حقوق کردها را به رسمیت بشناسد. ترس من از اینست که پس از قدرت‌گیری آنان چه اتفاقی خواهد افتاد.»
آمار موثقی از جمعیت کردها در سوریه در دست نیست، اما بر اساس تخمین سازمان ملل متحد کردها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از جمعیت ۲۱ میلیونی سوریه را شامل می‌شوند.