تردیدها و مشکلات توافق اروپا و ترکیه بر سر پناهجویان

توافق میان اتحادیه اروپا و ترکیه بر سر بحران پناهجویان پیامدهای زیادی به دنبال دارد که بسیاری از آن‌ها هنوز ملموس نیست.

اتحادیه اروپا و ترکیه توافق‌ کرده‌اند که از ۲۰ مارس به بعد همه پناهجویانی که غیر قانونی از ترکیه به یونان می‌روند بازپس فرستاده شوند و در عوض اروپا در ازای هر پناهجوی پس فرستاده شده یک پناهجوی سوری را از ترکیه بپذیرد.

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان توافق ۱۸ مارس را شاهدی دانست برای اثبات این که اروپا هنوز هم قادر است به صورت مشترک وارد عمل شود. مرکل تأکید کرد که با این همه "دچار هیچ توهمی" نخواهد شد و می‌داند که کار دشوار اروپا هنوز به پایان نرسیده است.

بیشتر بخوانید: توافق اتحادیه اروپا و ترکیه برای مهار پناهجویی

دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا نیز عقیده دارد که این توافق دشواری‌های خود را نیز خواهد داشت. اگر چه که می‌توان چنین توافقی را به باور تاسک "گشایشی" در مسئله پناهجویان نامید اما باید دانست که "هیچ راه حل معجزه‌آسایی" به دست نیامده است.

مشکلات و انتقادها

یونان با هرج و مرج در رابطه با پناهجویان روبروست و برای رسیدگی به درخواست‌های پناهجویی هنوز امکانات لازم را در اختیار ندارد.

از این‌ها گذشته، دفتر کمیسر عالی ملل متحد برای پناهندگان (آنکر) از توافق یادشده انتقاد کرده و آن را اعمال محدودیت در مهاجرت به اروپا نامیده است. آنکر با یادآوری کنوانسیون ژنو در مورد پناهندگان اعلام کرد که طبق کنوانسیون ژنو قرار است پناهجویان تحت "حفاظت قرار بگیرند نه اخراج."

آنکر مخالفت خود با "بازگرداندن انبوه و خودسرانه" را اعلام کرد و خاطرنشان ساخت، ‌آنانی که به ترکیه بازپس فرستاده می‌شوند باید در آنجا با "برخوردی عادلانه" مواجه شوند و به تقاضای پناهندگی‌شان "در مهلتی معقول" رسیدگی شود.

در بروکسل از توافقی سخن می‌رود که "شاید بسیار بلندپروازانه" بوده است. ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا گفته است که آتن به دلیل کمبود در کادر حقوقی خود به کمک گسترده شرکای اروپایی نیاز دارد. یونان می‌گوید، تنها از ۲۷۰ حقوق‌دان و قاضی در این زمینه برخوردار است و احتیاج به دست کم ۴ هزار نیروی کمکی دارد.

چه کسی سوری‌ها را از ترکیه می‌پذیرد؟

از جمله نقاط مبهم توافق میان اتحادیه اروپا و ترکیه این است که معلوم نیست چه کشوری سوری‌ها را خواهد پذیرفت. یا این که قرار است چه تعداد سوری در این چارچوب وارد اروپا شوند و در عین حال شمار پناهجویان دیگری که غیر قانونی وارد اروپا خواهند شد در مجموع چقدر خواهد بود.

اتحادیه اروپا پذیرفته در ازای هر پناهجویی که از یونان به ترکیه بازپس ‌‌فرستاده می‌شود یک پناهجوی سوری را بپذیرد.

سئوال دیگر این است که بر سر آن‌هایی که به ترکیه بازپس فرستاده می‌شوند چه خواهد آمد. در این زمینه هم نگرانی‌هایی وجود دارد. ترکیه باید تضمین دهد که با این افراد بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی رفتار می‌کند و آن‌ها را به اقامت‌گاه‌های خطرناک منتقل نخواهد کرد.

برخی از سازمان‌های امدادی مانند آکسفام با نگاهی منفی به این توافق می‌نگرند و آن را "گامی دیگر در مسیری غیر بشردوستانه" می‌دانند. گونتر بورکهارت، مدیر "پرو ازول" که سازمانی مدافع حقوق پناهجویان در آلمان است این توافق را "ننگی برای اروپا" دانسته است.

حقوق بشر چه خواهد شد؟

دراین توافق ترکیه درخواست کرده که اتباع این کشور از ژوئن امسال به بعد برای ورود به اروپا نیاز به روادید نداشته باشند و مذاکرات پیوستن این کشور به اروپا تسریع شود.

بیشتر بخوانید: افزایش فشار ترکیه بر اروپا برای لغو اجبار ویزای شهروندان ترک

اما اتحادیه اروپا در نشست خود در بروکسل با توجه به سیاست‌های دولت ترکیه در زمینه حقوق بشر تصمیم گرفت که آزادی روادید زمانی اعطا شود که آنکارا همه ۷۲ ویژگی لازم برای انطباق با استانداردهای اروپا را به دست آورده باشد. در عرصه پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا هم در ابتدا تنها یک فصل گشوده خواهد شد و در مورد بقیه فصول تنها آماده‌سازی انجام می‌شود.

نگرانی باب شدن سایر مسیرها

از این گذشته توافق جدید ممکن است این پیامد را داشته باشد که قاچاقچیان انسان راه‌های دیگری را برای ورود پناهجویان به اروپا بیابند. صدراعظم آلمان در همین زمینه با نخست‌وزیر بریتانیا و ایتالیا در حاشیه نشست سران اتحادیه اروپا به گفت‌وگو نشست.

فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هشدار داده که در لیبی دولت واحدی وجود ندارد که بشود با آن مذاکره کرد و ممکن است تا نیم میلیون نفر دیگر از لیبی راهی آب‌های مدیترانه شوند.

واکنش‌ها در آلمان

در آلمان توافق یادشده واکنش‌های مختلفی به دنبال داشته است. پتر آلتمایر، هماهنگ‌کننده امور پناهجویان در دفتر صدراعظم خطاب به مردم آلمان گفت، این توافق نشان می‌دهد که آلمان بیش از توان خود از این بحران تأثیر نخواهد پذیرفت. اما حزب سوسیال‌مسیحی آلمان با بیان این که انتقادهایش علیه ترکیه "همچنان به قوت خود باقی است" اعلام کرد، روشن نیست که آیا اروپا بتواند در زمینه تقسیم پناهجویان موفق عمل کند.

بیشتر بخوانید: رضایت مرکل از تأکید اتحادیه اروپا بر همکاری نزدیک با ترکیه

سبزها که تا کنون در اغلب موارد از حامیان سیاست صدراعظم در این زمینه بودند با فاصله با توافق ۱۸ مارس برخورد کرده و گفته‌اند، با این که مرکل با این کار راه حلی در این زمینه یافته اما "از موضع بشردوستانه خود فاصله گرفته است."

جم ازدمیر، رئيس حزب سبزها در مصاحبه‌ای مطبوعاتی گفت، توافق با ترکیه ارزش‌های اروپا را زیر سئوال برده است: «آیا کسی می‌تواند به طور جدی اعتقاد داشته باشد، کشوری که مردم خود را تعقیب کرده و آزار می‌دهد می‌تواند به پناهجویان امنیت بدهد؟»