تلاش براى توليد داروى تركيبى جديد عليه بيمارى مالاريا
۱۳۸۴ اسفند ۱۳, شنبه
سازمان بهداشت جهانى، از سازمان‌هاى وابسته به سازمان ملل، نهادى است كه تلاش مى‌كند وضعيت بهداشت عمومى در سطح جهان را بالا ببرد. اما براى كسب اين هدف نخست بايد بيماری‌هاى مسرى شايع در جهان ريشه‌كن شوند. بر اساس آخرين اطلاعات و آمار ارائه شده توسط اين سازمان، سه بيمارى ايدز، مالاريا و سل به عنوان بزرگترين چالش‌هاى موجود معرفى شده‌اند كه در حال حاضر بيشترين نيرو و سرمايه سازمان بهداشت جهانى صرف مبارزه با آنها مى‌شود.
مالاريا بيمارى است كه توسط انگل تك سلولى پلاسموديم ايجاد مى‌شود. اين انگل از راه نيش پشه آنوفل به انسان منتقل مى‌شود. پلاسموديوم پس از تكثير در كبد خود را به خون مى‌رساند و سلولهاى قرمز خونى را تخريب مى‌كند كه مى‌تواند به مرگ بيمار بيانجامد. هر ساله پانصدميليون نفر در سراسر جهان به بيمارى مالاريا مبتلا مى‌شوند. آمارى كه درصد بالايى از آن در كشورهاى فقير دنيا متمركز است. شرق آسيا ، بخصوص چين از مناطق آلوده به اين بيمارى به شمار مى‌آيد.
شيوع مالاريا در ايران بيشتر در سه استان شرقى كشور و در مناطق مرزى با كشورهاى پاكستان و افغانستان متمركز است. مناطقى كه علاوه بر پايين بودن سطح بهداشت، از نظر جغرافيايى نيز زمينه حضور بيمارى را فراهم مى‌كند. وجود باتلاق‌هاى متعدد در اين منطقه مكان مناسبى براى رشد و تكثير پشه آنوفل است.
با آنكه بيمارى مالاريا با استفاده از داروهاى مناسب قابل درمان است اما آمار مرگ و مير مبتلايان به اين بيمارى در سراسر جهان بالاست. دليل روشن اين مسئله حضور بيمارى در مناطقى است كه افراد آن به علت فقر غذايى از مقامت بدنى كمترى برخوردارند.
چندى است كه متخصصان داروسازى تلاش مى‌كنند داروى تركيبى جديدى براى مبارزه با بيمارى مالاريا پيدا كنند. در اين روش سعى خواهد شد با تركيب دو داروى شناخته شده عليه مالاريا داروى موثرترى ساخته شود. انگل مالاريا انواع گوناگونى دارد كه متأسفانه بسيارى از آنها نسبت به داروهاى موجود مقاوم شده‌اند. پروفسور آكسل گريسبك (Axel Griesbeck ) از موسسه شيمى آلى دانشگاه كلن در اين مورد اين طرح مى‌گويد:
” اين ايده طبيعتأ مدت زيادى است كه مورد بحث است، اما اين طرح براى اولين بار طى ده سال گذشته در علم شيمى و شيمى دارويى به طور جدى مطرح شده است. دو تركيب شيميايى مورد نظر دو از گروه مختلف هستند كه از لحاظ شيميايى به هم نزديك هستند و قرار است تبديل به يك دارو شوند. هر چند كه دو تركيب به هم شبيه‌اند اما وقتى با يكديگر مقايسه مى‌شوند در واقع بسيار متفاوت هستند. اين دو دارو در دوز بالا با يكديگر مخلوط مى‌شوند.“
استفاده همزمان از چند داروى مختلف ايده‌ى است كه پيش از اين جواب مثبت داده است. اما تركيب دو دارو در علم شيمى يك دستور جديد است. يكى از اين دو دارو، داروى گياهى آرتميسينين Artemisinin است كه بيش از دو هزار سال در طب سنتى چين قدمت دارد. اميد آن مى‌رود تركيب داروى جديد كه به ACT اىسى‌تى معروف است بتواند بر تمامى انواع انگلهاى پلاسموديوم غلبه كند. متخصصان داروسازى معتقدند در صورت موفقيت آميز بودن پروژه، دست كم تا چند سال آينده انگلهاى مالاريا نسبت به اين دارو مقاوم نخواهند شد. بدين ترتيب راه براى ريشه كن كردن بيمارى مالاريا در سطح جهان هموار خواهد شد.
در سال جارى ميلادى شركت داروسازى فرانسوى Sanofi-Aventis با همكارى پزشكان بدون مرز يك موسسه‌ى دارويى بنيان‌گذارى كرده است كه هدف آن پرداختن به بيماريهاى شايعى مانند مالارياست كه توجه كمترى به آنها مى‌شود. اين شركت تصميم دارد پس از توليد انبوه دارو آن را با قيمت مناسب در اختيار مراكز بهداشتى قرار دهد. هدفى كه اعتبار اين شركت داروسازى را در سطح بين‌المللى بالاترخواهد برد.
سازمان بهداشت جهانى نيز براى ريشه كن كردن مالاريا مبلغ شايان توجهى سرمايه‌گذارى كرده است. اين سازمان پيش از اين اعلام كرده بود آماده است در پروژه‌هاى دارويى كه بتوانند واكسن موثرى عليه مالاريا تهيه كنند سرمايه‌گذارى كند.
شبنم نوريان