توافق بین‌المللی برای ممنوعیت استفاده از جیوه
۱۳۸۷ اسفند ۲, جمعه
در سده‌های پیشین جیوه به عنوان داروی سودمند خانگی، استفاده‌ای همگانی داشت. در دربار شاهان فرانسه در سده پانزدهم برای درمان بیمارهای جنسی نظیر سیفلیس، و برای دفع آنگل‌ها در روده بکارگرفته می‌شد.
ما امروزه می‌دانیم که جیوه ماده‌ای سمی و به شدت خطرناک است. سالانه در جهان بیش از شش هزار تن جیوه تولید گشته و به صورت خالص وارد زیست‌محیط انسان‌ها می‌شود. یک سوم از جیوه آزاد شده، توسط نیروگاه‌های ذغال سنگ به عنوان پس‌مانده سبب آلودگی طبیعت می‌گردد.
موفقیت برای زیست محیط
توافق اخیر وزیران محیط‌زیست کشورهای جهان در نشست نایروبی محصول هفت سال مذاکرات پیرامون ممنوعیت جیوه در سراسر جهان است. بنا به گفته زیگمار گابریل، وزیر محیط زیست آلمان، بر طبق قرارهای وزیران ۱۴۰ کشور، در دو سال آینده قراردادی واقعی و الزام‌آور برای همه کشورها تنظیم خواهد شد. این به معنای طرد کامل جیوه از عرصه‌های صنعتی و پزشکی خواهد بود.
گرچه تلاش‌های وزیران محیط زیست در اتحادیه اروپا برای ممنوعیت به‌کارگیری جیوه از سال‌ها پیش در جریان بوده، اما به خاطر مخالفت‌های آمریکا، تاکنون نتیجه‌ای عملی در زمینه حاصل نمی‌شد. حال با چرخش سیاست آمریکا در حوزه محیط‌زیست، تمام موانع از سر راه بر داشته شده است. گابریل در اینباره افزود: «براحتی می‌توان دریافت که جو سیاسی در این عرصه دستخوش تحول شده است.»
"نیک نوتال" سخنگوی سازمان ملل در بخش محیط‌زیست نیز تایید کرد که پس از بحث‌های شدید حول و حوش جزییات این ممنوعیت، همه کشورها پذیرفتند که یک گروه کاری وظیفه تدارک نهایی و قانونی این قرارداد را برعهده گیرد. وی افزود در حالی‌که برخی کشورهای خواستار گسترش این ممنوعیت برای تمام فلزهای سنگین هستند، عده‌ای دیگر تنها منع استفاده از جیوه را مد نظر دارند.
خطری جدی برای تندرستی
نیروگاه‌های ذغال سنگی، جیوه را بطور مستقیم به جو زمین وارد می‌کنند و سپس جیوه‌از این راه، به صورت گاز و یا مایع، وارد زنجیره غذایی می‌شود. ماهی‌های آلوده به جیوه، بیشترین خطر را برای سلامتی انسان دارند. در بیش از پنج‌هزار دریاچه کشورهای سوئد و کانادا، برخی از انواع ماهی‌ها (بویژه اردک‌ماهی) به شدت به ترکیبات جیوه آلوده گشته‌اند. میزان این آلودگی آنچنان خطرناک است که بنا به توصیه ادارات دولتی زنان باردار از خوردن ماهی منع می‌شوند. جیوه می‌تواند سبب نابودی جنین شود. آخیم اشتاینر، یکی دیگر از سخنگویان سازمان ملل در امور محیط زیست، مصرف ماهی‌های آلوده برای مردم عادی را نیز مضر می داند. حتا ورود کمی جیوه به بدن انسان می‌تواند پیامدهای ناگواری بدنبال داشته باشد. جیوه به مغز، کبد، ریه و سیستم عصبی انسان آسیب‌هایی جدی وارد می‌کند.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه استفاده از جیوه در مصارف صنعتی رواجی گسترده دارد. هم اکنون استخراج طلا در کشورهای برزیل، زیمبابو، هند و گینه جدید با به‌کارگیری جیوه صورت می‌گیرد. نه تنها خطر مستقیم مسمومیت برای کارگران این معادن وجود دارد، بلکه تمام مناطق استخراجی نیز آلوده به ترکیبات جیوه هستند. بنا به آمار تخمینی سازمان ملل حدود ده میلیون نفر (کارکنان معادن طلا و خانواده آنان) در جهان در معرض مسمومیت مستقیم قرار دارند.
نوآوری: پیامد ممنوعیت جیوه
با تصویب قانون منع استفاده از جیوه، جویندگان طلا مجبور به یافتن شیوه‌ها و فنآوری‌های جدید برای استخراج طلا خواهند شد. بسیاری از روندهای تولیدی در صنایع، هنوز نیازمند بکارگیری جیوه هستند. دماسنج‌های جیوه‌ای مدت زمانی است که از دور خارج شده، اما هنوز نمایشگر دیجتالی (LCD- Display) این دماسنج‌ها با ترکیبات فلزهای سنگین کار می‌کند. در ساخت اکثر لامپ‌های کم‌مصرف نیز ترکیبات جیوه بکار گرفته می‌شود. بنا به گفته "نیک کلسو"، مدیر شرکت فیلیپس، در این لامپ‌ها حدود یک میلی‌گرم جیوه وجود دارد، که در مقایسه با لامپ‌های معمولی مقدار بسیار اندکی است. ظاهراً شرکت چینی "مگامان" موفق به ساخت لامپ‌هایی بدون جیوه شده است. در این لامپ‌ها به جای جیوه از ماده "آمالگام" (ترکیبی برای پر کردن دندان‌ها) استفاده می‌شود.