جانشینان البرادعی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

البرادعی در ماه نوامبر امسال از ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به عنوان نهادی وابسته به سازمان ملل متحد، کناره‌گیری خواهد کرد. این نشست نخستین گام عملی آژانس برای انتخاب جانشین البرداعی به حساب می‌آید. تاکنون نام دو نفر به عنوان جانشینان احتمالی البرداعی مطرح شده است.

نامزدها و نحوه‌ی انتخاب آنان

یکی از این دو کاندیدا، یوکی‌یا آمانو Yukiya Amano، سفیر ژاپن در آژانس بین‌المللی است. نامزد دیگر، عبدالصمد مینتی Abdul Samad Minty، سیاستمداری ۶۹ ساله از آفریقای جنوبی است، که از طرفداری کشورهای در حال توسعه برخوردار است.

به نظر دیپلمات‌های نزدیک به آژانس بین‌المللی، شانس آمانو برای احراز مقام ریاست بیشتر است. آمانو ۶۱ سال دارد و برای تصدی پست ریاست آژانس انرژی اتمی از سوی کشورهای غربی و صنعتی حمایت می‌شود. اما به نظر کارشناسان هنوز روشن نیست که وی بتواند آرای لازم را از آن خود سازد. نامزدها برای کسب مقام سرپرستی آژانس نیاز به دوسوم آرا یعنی ۲۴ رای دارند، در حالیکه ظاهراً آمانو تنها نیازمند یک و یا دو رای برای دستیابی به حد نصاب لازم است، مینتی به پنج یا شش رای دیگر نیاز دارد.

بنا به گفته‌ی خبرگزاری‌ها، برخی از کشورهای عضو هنوز تصمیم قطعی خود را نگرفته‌اند. در مجموع ۳۵ رای وجود دارد، که بازتاب تعداد کشورهای عضو در شورای حکام است. رای‌گیری در پشت درهای بسته صورت خواهد گرفت و گام نخست شامل "گزینش مقدماتی" خواهد بود. در روز پنج‌شنبه سه بار به طور غیررسمی، اما مخفی، رای‌گیری خواهد شد. در صورت کسب دوسوم آرا از سوی یکی از نامزدها، هیئت مدیران آژانس در روز جمعه (۲۷ مارس) در مرحله‌ی دوم یعنی در "مرحله‌ی توافقی" نامزد برنده را رسماً برای انتخاب در سپتامبر سال جاری به شورای عمومی آژانس معرفی خواهد کرد.

اما در صورتیکه هیچ‌یک از نامزدها موفق به کسب دوسوم آرای لازم نشوند، روند انتخابات پیچیده خواهد شد. در اینصورت در روز جمعه رای‌گیری دیگری میان دو نامزد برپا خواهد شد و نامزدی که بیشترین آرا (اکثریت ساده) را نصیب خود سازد، برنده‌ی دور نخست خواهد بود. در این مرحله آرای ممتنع به حساب نخواهند آمد. در صورت ناکامی در رای‌گیری‌های چند مرحله‌ای، معرفی نامزدها باید از نو آغاز شود.

میراث البرادعی

محمد البرادعی، رییس مصری آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از درگیری با کشورهای غربی، ابا نداشت. وی همچنین بر سر نقش آژانس بین‌المللی، بویژه با واشنگتن، اختلاف نظر داشت. آمریکا در دوران بوش، البرادعی را متهم به سستی و مماشات با ایران می‌کرد، و بر این نظر بود که آژانس از اجرای وظایف خود تخطی می‌کند. در دوران ۱۲ ساله‌ی ریاست البرداعی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از شهرت و اعتباری ویژه در مقایسه با سازمان‌های جهانی دیگربرخوردار شد و البرداعی شاید پس از دبیرکل سازمان ملل متحد، شناخته‌ترین شخصیت سازمان ملل به حساب می‌آمد.

جانشین البرادعی مواجه با مشکلاتی عظیم است. آژانس بین‌المللی در خصوص برنامه‌ی اتمی ایران، در بن‌بست قرار دارد و به نظر نمی‌رسد که پیشرفتی در این زمینه در آینده‌ی نزدیک حاصل شود. فعالیت‌های غیرقانونی و مخفیانه‌ی هسته‌ای سوریه نیز یکی از چالش‌های جدید آژانس است. با توجه به "نوزایش" انرژی اتمی در جهان بر حجم تکالیف آژانس افزوده خواهد شد. آژانس بین‌المللی خواهان جلب نظر کشورهای دیگر برای عضویت در نهاد است. این امر سبب کارآیی و تاثیر بیشتر آژانس خواهد شد.

آمانو و مینتی، هر دو به عنوان نامزدهای مطرح، دارای تجربه‌ی کافی در عرصه‌ی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای هستند. اما برخی منتقدان، آمانو را فردی تکنوکرات می‌دانند که فاقد صلابت و جذابیت لازم است. مینتی نیز سیاستمداری "بسیار باز" به شمار می‌آید. به نظر یک دیپلمات ‌آگاه، هیچ یک از این دو، نامزدهایی ایده‌ال و نمونه نیستند، اما نمی‌توان انتظار داشت که فردی کاملاً مناسب برای این مقام انتخاب کرد که از حمایت تمامی اعضا برخوردار باشد. به نظر این دیپلمات، آمانو دارای این ویژگی است که سرزمین وی، یعنی ژاپن، تنها کشور جهان است که تجربه‌ای مستقیم با بمب اتمی دارد. مینتی نیز تجربه‌ی دیرین آفریقای جنوبی در زمینه‌ی فنآوری هسته‌ای را دارد و قادر به پیشبرد سیاستی مداراگر است.

بیشتر کشورهای عضو خواهان انتخاباتی سریع و بدون جنجال برای آژانس بین‌المللی هستند، تا از اهمیت موضوعات واقعاً اساسی در آژانس انرژی اتمی کاسته نشود.