جایزه اسکار، معجونی فریبا و جذاب • تاریخچه

جایزه‌ای که از سال ۱۹۲۹ تا به حال، هر سال از طرف آکادمى علوم و هنرهاى سینمایى آمریکا موسوم به آکادمى اسکار اهدا می‌گردد، یکى از معروفترین و جذابترین جوایز سینمایى دنیاست، اما قدیمی‌ترین جایزه سینمایى آمریکا نیست.

پیشکسوت این عرصه در آمریکا، جایزه‌ای بود که براى نخستین بار در سال ۱۹۲۰، یعنى ۹ سال پیش از اعطاى اولین جوایز اسکار، از طرف مجله Fotoplay اهدا شد. این جایزه، به غیر از سال‌هاى جنگ جهانى دوم، تا سال ۱۹۶۸ برقرار بود، اما با توجه به اهمیت و اعتبار روزافزون جایزه اسکار، با گذشته زمان رنگ باخت و سرانجام در اواخر دهه شصت میلادى از صحنه محو شد. البته در کنار اسکار، جوایز سینمایى دیگرى نیز در آمریکا اعطا می‌گردند که در میان آنها می‌توان به جایزه معتبر Golden Globe اشاره کرد.

«خوان‌های» نامزدی دریافت جایزه اسکار

براى اینکه فیلمى بتواند نامزد دریافت جایزه اسکار شود، باید بین اول ژانویه تا ۳۱ دسامبر سال در یکى از سینماهاى لس‌آنجلس دست کم به مدت یک هفته روى پرده باشد. هر فیلمى که این شرط را برآورده کند، به‌طور خودکار در فهرست آکادمى علوم و هنرهاى سینمایى آمریکا ثبت می‌گردد.

اواخر ماه ژانویه هر سال فهرست تمامى فیلم‌هاى ثبت شده، به صنف‌هاى مختلف آکادمى اسکار ارسال می‌شود، به‌طوریکه مثلا هنرپیشه‌هاى عضو آکادمى دراین‌باره راى گیرى می‌کنند که چه هنرپیشگانى در رشته بهترین بازیگران نقش‌هاى اول و دوم کاندیدا شوند. کسانى که خود در رشته تدوین و فیلمنامه نویسى فعالیت دارند، درباره تعیین نامزدهاى جایزه اسکار براى بهترین تدوین تصمیم‌گیرى می‌کنند، الى آخر.

بعد از این که تمامى آرا به آکادمى پس فرستاده شد، نامزدهاى جوایز اسکار در رشته‌هاى مختلف در برنامه‌ای رسمى در تلویزیون اعلام می‌گردند. بعد از این مرحله برگه‌هاى راى به تمامى اعضاى آکادمى اسکار فرستاده می‌شود، به این معنى که هر عضو می‌تواند برخلاف مرحله اول در همه رشته‌ها راى دهد.

به موازات این جریانات استودیوهاى سینمایى تبلیغات گسترده‌ای به راه می‌ندازند، اکران‌هایى ویژه برگزار می‌کنند و دى وى دى محصولاتشان را به کسانى که جزو راى دهندگان هستند می‌فرستند تا نظر آنها را جلب کنند. در این مرحله استودیوهاى سینمایى پول‌هاى کلانى براى تبلیغ فیلم‌هایى که شانس موفقیت دارند، خرج می‌کنند، چرا که همگى در پى یک هدف هستند: شکار جایزه اسکار.

اعضاى آکادمى اسکار دو هفته وقت دارند که برگه‌هاى راى را پس بفرستند و طبیعى است که هیچ کنترلى هم وجود ندارد که آیا راى دهندگان واقعا هم فیلم‌هاى مورد نظر و نامزد شده براى کسب جایزه اسکار را دیده‌اند یا نه.

مرحله بعد شمارش آراى ارسالى است که معمولا تا روزهاى پیش از برگزارى مراسم اهداى اسکار طول می‌کشد و نتیجه آن هم بى‌شباهت به اسرار مهم مملکتى نیست. علت این امر آن است که در سال ۱۹۴۰ روزنامه لس‌آنجلس تایمز به نتیجه راى گیرى دست پیدا کرده و اسامى برندگان را پیش از برگزارى مراسم رسمى منتشر کرده بود.

اما گذشته از این مسئله، شیوه راى گیرى و انتخاب برندگان اسکار به خصوص در دهه‌هاى گذشته بحث‌هاى فراوانى را برانگیخته است. استودیوهاى بزرگ سینمایى همیشه با این ظن و اتهام روبرو بوده‌اند که بر کم و کیف راى‌گیرى اعمال نفوذ می‌کنند، چرا که معمولا با هنرمندان عضو آکادمى اسکار قرارداد فیلم بسته‌اند. البته این قضیه تا به حال ثابت نشده و در همان سطح ظن و تردید باقى مانده است.

تغییر و تحولات رشته‌های اسکار

در طى دهه‌هاى گذشته، شمار رشته‌هایى که در آنها جایزه اسکار اعطا می‌گردد، تغییراتى را به چشم دیده است. اولین مراسم توزیع جوایز اسکار در سال ۱۹۲۹ مجموعا ۹ رشته را در بر می‌گرفت، در حالی‌که که در مراسم امسال، در ۲۴رشته جایزه اعطا می‌شود.

بد نیست به این اشاره کنیم که جایزه اسکار بهترین بازیگران نقش مکمل زن و مرد براى اولین بار در سال ۱۹۳۶ داده شد. در سال ۱۹۵۶، یعنى ۲۰ سال بعد، جایزه بهترین فیلم خارجِى یا به عبارتى غیرانگلیسى زبان اهدا شد و در سال ۲۰۰۱ جایزه اسکار بهترین فیلم انیمشین به رشته‌هاى موجود اضافه شد.

در طول دهه‌هاى گذشته، نه تنها شمار رشته‌هاى اسکار افزایش پیدا کرده، بلکه خود مراسم توزیع جوایز هم دستخوش تحولاتى اساسى شده است. این مراسم تا سال ۱۹۴۳ بیشتر به محفلى خانوادگى شبیه بود تا اینکه والتر واگنر رئیس آکادمى اسکار در آن زمان به پیشنهاد بتى دیویس یکى از ستارگان بزرگ‌ هالیوود، تصمیم گرفت که به مراسم اسکار، بعدى عمومى ببخشد.

از آن زمان تا به حال این سنت ادامه داشته و مراسم اهداى جوایز اسکار، در کنار رویدادهاى بزرگ ورزشی، از رویداهاى مهم رسانه‌ای جهان به شمار می‌آید. البته از سال ۱۹۳۲ به بعد، گوشه‌هایى از مراسم اسکار به‌طور زنده و سراسرى در رادیو پخش می‌شد، اما در سال ۱۹۵۴ بود که این مراسم براى اولین بار به‌طور کامل به گوش شنونده‌ها در سراسر آمریکا رسید و همین مسئله باعث افزایش شهرت و محبوبیت جایزه اسکار شد.

تلویزیونی شدن مراسم اهدای اسکار

علیرغم آنکه در اواخر دهه چهل میلادى، تلویزیون رقیب جدى سینما و صنعت فیلمسازى تلقى می‌شد، اما آکادمى اسکار نتوانست مدت زیادى درهاى خود را به روى این رسانه پرشتاب ببندد. در کنار مسایل تبلیغاتی، مسئله پول هم مطرح بود، چون درآمدهاى به دست آمده از طریق فروش حق پخش رادیویى مراسم، توان تامین هزینه‌هاى آکادمى اسکار را نداشت.

گردانندگان آکادمى در سال ۱۹۵۳ تصمیم گرفتند که حق پخش مستقیم مراسم اهداى اسکار از طریق تلویزیون را در ازاى دریافت یکصد هزار دلار به شبکه NBC واگذار کنند. البته این مراسم در این دوران به شویى جهانى بدل شده و تا یک میلیارد بیننده در سراسر جهان دارد.

فروش حق پخش تلویزیونى این مراسم کماکان مهمترین منبع درآمد آکادمى علوم و هنرهاى سینمایى آمریکا است، اگرچه ابعاد آن نسبت به گذشته بسیار تغییر کرده. در حال حاضر آکادمى اسکار قراردادى با شبکه تلویزیونى‌ ABC دارد که تا سال ۲۰۰۸ معتبر است. طبق این قرارداد شبکه ABC هر سال ۳۷ میلیون دلار به خاطر پخش زنده این مراسم می‌پردازد، البته این حق را هم دارد که در حین مراسم پیام‌هاى بازرگانى پخش کند.

شرکت‌هایى که مایل هستند، تبلیغاتشان در حین مراسم اسکار پخش شود، باید در ازاى هر ۳۰ ثانیه تبلیغ بیش از یک ملیون دلار بپردازند. همانطور که اشاره شد، خود آکادمى اسکار مبلغ ۳۷ میلیون دلار دریافت می‌کند که بخش اعظم آن صرف تامین هزینه‌هاى این آکادمى می‌شود، اما در نهایت برایش هر سال به طور متوسط ۱۵ میلیون دلار سود خالص باقى می‌ماند.

علل جذابیت جایزه اسکار

جایزه اسکار از چند جهت براى هنرمندان و دست اندکاران عالم فیلم و سینما جذاب است و بسیارى دریافت آن را حتى نقطه اوج فعالیت هنریشان می‌دانند. این مسئله شاید از اینجا سرچشمه می‌گیرد که برنده جایزه اسکار برخلاف خیلى از جوایز سینمایى دیگر، از طرف منتقدان فیلم انتخاب نمی‌شوند، بلکه این خود هنرپیشگان، کارگردانان، تدوین کنندگان و در یک کلام خود همکاران هنرمند هستند که برنده این جایزه معتبر را برمی‌گزینند.

افزون بر این تاثیرات مالى اسکار را هم نباید نادیده گرفت. بنابر پژوهش‌هاى انجام شده، فیلم‌هایى که موفق به دریافت جایزه اسکار شده‌اند، به ویژه فیلمى که به‌عنوان بهترین فیلم سال برگزیده شده، همیشه توانسته‌اند میزان فروش خود را را بالا ببرند. از طرف دیگر بازیگرانى که اسکار گرفته و یا حتى نامزد دریافت اسکار شده‌اند، نه تنها شهرت و محبوبیت که سطح درآمد آنها نیز افزایش یافته است.

جوایز اسکار، تاریخى ۸۰ ساله را پشت سر گذاشته و امروز به جزیى جدایى ناپذیر از فرهنگ آمریکا بدل شده‌اند. کمتر علاقمندى به فیلم و سینما در دنیا وجود دارد که به مراسم اهداى جوایز اسکار بى‌توجهى و بى‌اعتنا باشد.

بد نیست به این هم اشاره کنیم که اعضاى آکادمى اسکار همیشه با منتقدان هم‌صدا و هم‌نظر نبوده و درمواردى فیلم و یا هنرمندى را به‌عنوان بهترین برگزیده‌اند که شاید از دید منتقدان فیلم سزوار این جایزه نبوده است.

در بسیاری از موارد فیلم‌هاى محبوب موفق نیز بوده‌اند، اما مواردى هم پیش آمده که فیلم‌هایى که شانس چندانى براى کسب اسکار نداشته‌اند، رقباى بزرگ خود را پشت سر گذاشته و پیروز میدان را ترک کرده‌اند. در مراسم اهداى جوایز اسکار همه چیز وجود دارد: هنرنمایی، خودنمایى و زرق و برق، اشک و لبخند، ابراز احساسات واقعى و یا ظاهرى و انتخاب برنده‌ای که هیچکس حتى فکرش را هم نمی‌کرده. و شاید هم جایزه اسکار به همین خاطر است که معجونى است فریبا و جذاب.

شهرام احدی