جنجال جاسوسی در مناسبات ایران و آذربایجان

در ۶ اکتبر سال ۲۰۰۸ رشید علی‌اف متخصص لیزر در تهران دستگیر شد.

خانواده‌ی او اطلاع می‌یابند که وی به دلیل مشکل ویزا زندانی شده است. دالغا خاتین اوغلو روزنامه نگار و مدیرمسئول بخش فارسی خبرگزاری ترند نیوز درباره‌ی این ماجرا چنین توضیح می‌دهد: "نمایندگان وزارت امور خارجه‌ی آذربایجان ۳ بار تابه‌حال به مسئولین جمهوری اسلامی ایران مراجعه کرده‌اند و پاسخ شنیده‌اند که رشید علی‌اف مشکل ویزا داشته. ولی دو روز پیش عباس افتخاری مدیر "شرکت الکترونیک سازان" در ایرانSazan Elektronics İndustry company برای نخستین باراعلام کرد آقای رشید علی‌اف به جرم جاسوسی دستگیر شده. او تاکید کرد که همکاری‌های شرکتش با علی‌اف فقط جنبه علمی داشته و این همکاری بر اساس قراردادی که این شرکت با دانشگاه باکو منعقد کرده، انجام می‌گرفته است."

مقامات ایران بنابه گفته‌ی خاتین اوغلو تابحال چندین بارازعلی‌اف خواستند مقیم ایران شود ولی علی‌اف امتناع ورزیده است.

ایران مدرکی ارائه نمی‌کند

به‌نظر خانواده‌‌ی رشید علی اف جمهوری اسلامی تابحال اعلام نکرده وی برای چه کسی و چگونه جاسوسی می‌کرده است؟ در زمینه اتهامات او نیز تابحال اسنادی ارائه نشده است. خاتین اوغلو، روزنامه نگار و مدیر بخش فارسی ترند نیوزکه درباره‌ی این ماجرا تحقیق می‌کند می‌گوید، علی‌اف در طی یکسال نتوانسته حتی یک وکیل بگیرد.

آیا آقای علی‌اف که متخصص لیزرهست به دلیل حرفه‌ای که دارد می‌تواند اطلاعاتی در خصوص فعالیت‌های لیزری ایران که به نحوی به فعالیت‌های هسته‌ای کشور نیز مربوط هست، دستگیر شده باشد؟

خاتین اوغلو مدیر مسئول خبرگزاری ترند نیوز به این سئوال دویچه وله چنین پاسخ می‌دهد: "احتمال اینکه ایشان جاسوسی بکند بسیارضعیف هست و اگراسنادی مربوط به فعالیت جاسوسی ایشان داشتند تابحال ایران در طول این یکسال به وزارت امور خارجه‌ی آذربایجان اطلاع داده بود. جمهوری آذربایجان هرگاه کسی را به جرم جاسوسی دستگیرکرده اسناد مربوط به آن را به مقامات ایرانی تحویل داده است."

جنبه سیاسی جاسوسی

آقای خاتین اوغلو در ادامه صحبت‌هایش به انگیزه‌های سیاسی "ماجرای جاسوسی" نیز اشاره می‌کند. بنظر او جمهوری آذربایجان به آمریکا و اسرائیل بسیار نزدیک هست و در خصوص تکنولوژی و اطلاعات نظامی و امنیتی با اسرائیل و آمریکا رابطه دارد. ایران نیز به هرنحوی قصد دارد آذربایجان را تحت فشار قراردهد.

از سوی دیگر در رسانه‌های جمهوری آذربایجان نیز"ماجرای جاسوسی علی‌اف" بازتاب وسیعی یافته. روزنامه‌های پرتیراژی مثل "آزادلیق" و "مساوات" نوشتند که ایران آذربایجان را تحت فشار قرارمی‌دهد و "نوعی باج‌خواهی" از آذربایجان می‌کند.

احتمال انتقام‌گیری ایران از آذربایجان

بنظر دالغا خاتین اوغلو مدیر بخش فارسی ترند نیوز احتمال اینکه ایران به یک خارجی و آنهم به یک شهروند جمهوری آذربایجانی اجازه ‌دهد که از فعالیت‌های پنهانی ایران آگاه شود و بعدا برای این کشور دردسرساز باشد بسیارضعیف است. خاتین اوغلو در ادامه صحبت‌هایش اشاره می‌کند: "در طی دو سال اخیرایرانی‌هایی در آذربایجان به جرم جاسوسی دستگیر شدند. مخصوصا ۴ ماه پیش ۳ نفر در آذربایجان به دلیل فعالیت‌های جاسوسی دستگیر شدند و خودشان هم اعتراف کردند که قصد داشتند سفارت اسرائیل در باکو و پایگاه قبله را منفجر بکنند که در مجموع ۸۸ سال زندان به آنها دادند. البته اینها لبنانی بودند که با پاسپوت ایران به آذربایجان سفر کرده‌اند و مشخص نیست که این پاسپورتها را چه کسی و برای چه منظوری داده اند. آنچه که معلوم شد اینها ۲ سال پیش در ایران از طرف سپاه آموزش دیده بودند و با پاسپورت ایران به جمهوری آذربایجان سفر کرده‌اند. احتمال می‌رود که ایران شاید خواسته است با دستگیری مهندس علی‌اف تلافی کند."

طبق آمار رسمی۱۵۰ ایرانی در زندانهای آذربایجان و۵۴ نفر شهروند آذربایجانی نیز در زندانهای ایران دوران محکومیت خویش را سپری می‌کنند. ولی درباره‌ی تعداد دقیق افرادیکه به جرم فعالیت‌های جاسوسی دستگیرشده اند آماری ارائه نمی‌شود.

تحویل زندانیان بین ایران و آذربایجان

روابط بین المللی وزارت دادگستری آذربایجان نیز رسما اعلام کرده است در میان محکومین خارجی زندانهای این کشورایرانیان اکثریت را تشکیل می‌دهند.

مقامات آذری همچنین می‌گویند از سال ۱۹۹۸ تاکنون ۳۶۲ زندانی به ایران تحویل داده‌اند.

علیرغم اینکه ایران و آذربایجان قرارداد تحویل مجرمین را امضا کرده و در خصوص تحویل زندانیان و مجرمین به توافق رسیده‌اند و دراین باره گزارش و اطلاعاتی نیز در اختیار رسانه‌ها گذاشته اند، ولی مقامات رسمی تابحال درباره‌ی ماجرای جاسوسی سکوت کرده اند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: فرید وحیدی