جهان در آستانه تحقق تئوری جنگ نفت؟

در سال ۲۰۰۱ هنگامی که آمریکا خود را برای حمله به افغانستان آماده می‌کرد، کارشناسان مرکز تحقیقات اقتصاد انسانی مونیخ با انتشار یک پژوهش مستند، هشدار دادند که دلیل اصلی لشگرکشی به منطقه، نگرانی آمریکا و متحدانش از آینده منابع نفت و گاز خاورمیانه و حوزه خزر است. آن‌ها نوشتند: «هدف نهائی حضور آمریکا و متحدانش در هندوکش، نه مقابله با تاریک‌اندیشی طالبان و گسترش مردم‌سالاری، بلکه جلوگیری از سلطه چین بر منابع نفت وگاز منطقه است».

این کارشناسان با ارائه آمارهائی دقیق از نیازهای همواره در حال افزایش جهان به سوخت، این نظریه را مطرح کردند که در نتیجه رشد مصرف چین و هند، کشورهای صنعتی به زودی با بحران سوخت روبرو می‌شوند.

درستی نسبی این دیدگاه، در هفت سال اخیر به تدریج آشکار شد و اکنون با انفجار قیمت مواد سوختی، جدی‌تر از همیشه می‌شود. برخی از موضع‌گیری‌های اخیر سیاستمداران، بحران نفت دهه هفتاد میلادی را تداعی می‌کند. در آن سال‌ها، کشورهای عربی، در اعتراض به پشتیبانی غرب از اسرائيل، شیرهای نفت را بستند و اقتصاد غرب را برای مدتی فلج کردند.

نفت، وسیله‌ای برای قدرت‌نمایی؟

هوگو چاوز، رئيس‌جمهور ونزوئلا، که کشورش عضو اوپک است، تهدید کرده است که در اعتراض به تصویب یک قانون جدید در اتحادیه اروپا، جریان نفت کشورش را به سوی کشورهائی که این قانون را اجرا کنند قطع خواهد کرد. از طرف دیگر، گروهی از سناتورهای آمریکائی، جورج بوش را ترغیب می‌کنند که شکایتی رسمی علیه اوپک تسلیم سازمان تجارت جهانی کند.

اعتراض هوگو چاوز، متوجه قانون اخراج مهاجران غیرقانونی است که این هفته در پارلمان اروپا تصویب شد. به موجب این قانون، کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌توانند مهاجران قانونی را تا ۱۸ ماه در زندان‌های ویژه حبس‌کنند و پس از آن به کشورشان بازگردانند. قانون تازه، امکان پنج سال محرومیت از دریافت ویزا را نیز برای فرد اخراجی پیش‌بینی می‌کند.

هوگو چاوز، هم‌صدا با نهادهای مدافع حقوق بشر و کمیسر حقوق‌بشر سازمان ملل متحد، این قانون را ضد انسانی خواند و گفت: «نفت ما نباید روانه کشورهائی شود که چنین قانونی را اجرا می‌کنند».

یازده سناتور آمریکائی که خواستار شکایت از اوپک شده‌اند، معتقدند که کشورهای عضو اوپک، قانون تجارت آزاد جهانی را زیر پا می‌نهند. از نظر این سناتورها، که یکی از آنها مستقل است و بقیه عضو حزب دموکرات هستند، اوپک ذخائر نفتی خود را کمتر از آنچه هست اعلام می‌کند و سبب انفجار قیمت‌ها می‌شود.

روزنامه‌ی آلمانی هندلزبلات به نقل از سناتور "فرانک لاوتنبرگ"، رهبر این گروه پارلمانی نوشت: «هشت کشور عضو اوپک که در سازمان تجارت جهانی نیز عضویت دارند، باید مورد مواخذه قرار گیرند».

اعضای سازمان تجارت جهانی مجبورند مقررات مصوبه این سازمان را در زمینه آزادی تجارت جهانی رعایت کنند.

از میان کشورهای عضو اوپک، ایران هنوز به عضویت سازمان تجارت جهانی پذیرفته نشده است. روسای جمهوری ونزوئلا و ایران، مناسبات گرمی با یکدیگر دارند و اخیرا طرح ایجاد یک بانک مشترک را به مرحله اجرا رساندند. ایران در تامین نفت و گاز اتحادیه اروپا نقش چندانی ندارد و بیشترین نفت خام خود را به کشورهای آسیائی صادر می‌کند.