حجاب اجباری؛ "خطر خودبراندازی"، سردرگمی حکومت و واکنش جهانی
۱۴۰۲ تیر ۲۷, سه‌شنبه
ورود گسترده نیروهای انتظامی و امنیتی جمهوری اسلامی به خیابان‌ها برای برای مقابله با پوشش اختیاری زنان با واکنشهای جدی در داخل و خارج از مرزهای ایران همراه بوده است. محمد خاتمى، رئیس جمهور پیشین، روز دوشنبه ۲۶ تیر نسبت به "خطر خودبراندازى و فروپاشى اجتماعى" هشدار داد و گفت با این که این هشدار را قبلا هم داده است، "ولى گویا گوش شنوایى وجود ندارد".
بیشتر بخوانید:احکام عجیب برای بی‌حجابی؛ از مراجعه به روانشناس تا شستن میت
او گفت: «به نظر مى‌رسد خطر خودبراندازى که بارها از آن سخن گفته شده است با بازگشت مجدد فعالیت گشت ارشاد و نیز برخوردهاى پلیسی، امنیتى و احکام قضایى نامتعارف نسبت به مسائل اجتماعى خصوصا با بانوان، بیش از پیش خودنمایى مى‌کند.»
خاتمی این اقدامات را "بى تدبیرى نسبت به مسائل اجتماعى" دانست و افزود: «با توجه به تجربه تلخ گذشته و هزینه‌های سنگینى که جامعه پرداخته و لطماتى که به حیثیت اسلام وارد آمده است، انتظار مى‌رود که مسوؤلان نه تنها با این رفتارها و رویکردها و مواضع مخالفت کنند بلکه با مسببان و مباشران برخورد جدى داشته باشند.»
او هم‌زمان ابراز تاسف کرد که چنین "تدبیر و عقلانیتى دیده نمى‌شود" و هشدار داد که ادامه این رویه "جامعه ملتهب" ایران را ملتهب‌تر خواهد کرد. محمد خاتمی ماه گذشته نیز درباره به خطر افتادن "جمهوریت نظام" کلیدواژه "خودبراندازی" را به کار برده بود.
سردرگمی ارگان‌های تصمیمگیرنده
نگرانی از پیامدهای تشدید فشار بر جامعه در مواضع متناقض و برخی مخالفت‌های آشکار و پنهان در میان مسئولان و نهادهای تصمیمگیرنده نیز قابل مشاهده بوده است.
تسنیم، خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران، روز دوشنبه ۲۶ تیر نوشت پس از انتشار گزارشی در مورد اظهارات سخنگوی فراجا و تأکید او بر "دستور روسای قوه مجریه و قضائیه" در بازگشت دوباره گشت ارشاد به خیابان‌ها، "برخی افراد در دولت" در تماسی با این خبرگزاری "با این بیان که دستوری از ناحیه رئیس‌جمهور نبوده درخواست کردند که در صورت امکان این بخش حذف شود."
این خبرگزاری همچنین نوشت برخی رسانه‌های دولتی نیز گزارش داده‌اند "دستور روسای قوه مجریه و قضاییه برای اجرای طرح مقابله با بی‌حجابی از سوی فراجا صحت ندارد."
این در حالی است که سعید منتظرالمهدی، سخنگوی فراجا در یک کلیپ تصویری که در خبرگزاری‌های رسمی ایران، از جمله در ایرنا منتشر شد، به صراحت گفت که اقدامات پلیس با "تاکید روسای قوه مجریه و قوه قضائیه" انجام می‌شود.
تسنیم با اشاره به اینکه این ویدیو روی بعضی از این رسانه‌ها هنوز قابل مشاهده است، نوشت: «صورت مسئله واضح است؛ سخنگوی فراجا رسماً مسئله‌ای را مطرح کرده و اگر نیاز به تکذیب دارد، باید مستقیماً درباره مطلب خود ایشان توضیح داده شود.»
این تنها یک مورد از تناقض بین ارگان‌های اجرایی و تصمیمگیرنده حکومت در رابطه با تشدید فشار بر زنان است. محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس روز گذشته در برابر یکی از نمایندگان که خواهان تفویض اختیارات بیشتر به نیروی انتظامی برای برخورد با زنان شده بود، تاکید کرد که "نیروی انتظامی ضابط است و نمی‌تواند حکم صادر کرده و یا جایی را پلمب کند. چون خلاف قانون است و قاضی باید تصمیم‌گیری کند."
از سوی دیگر برخی از روحانیون و کارشناسان نظام نیز آشکارا از شکست پروژه حجاب اجباری سخن گفته و نسبت به پیامدهای آن ابراز نگرانی کرده‌اند.
واکنشهای جهانی
بازگشت "پلیس اخلاقی" به خیابان‌های ایران در رسانه‌های جهان بازتاب زیادی داشته است. خبرگزاری‌های آلمان این خبر را به شکل گسترده منعکس کردند.
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست مطبوعاتی روز دوشنبه درباره بازگشت "گشت ارشاد" به خیابان‌های ایران گفت: «ما نگران فعالیت دوباره پلیس به اصطلاح اخلاق ایران برای اجرای سرکوب‌‌‌گرایانه حجاب اجباری هستیم. به نظر می‌رسد رژیم از اعتراضات اخیر چیزی یاد نگرفته است. زنان و دختران در هرکجا باید اجازه داشته باشند که آنچه می‌خواهند بپوشند.»
این موضعگیری در توییت دفتر نماینده ویژه آمریکا نیز منتشر شد.
جان کربی، هماهنگ کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی کاخ سفید نیز در همین روز در یک نشست خبری گفت که آمریکا قبلاً اعضای "پلیس اخلاقی" و برخی نهادها را که از فعالیت‌های این ارگان حمایت کرده‌اند، تحریم کرده است.
او تاکید کرد که "زنان ایرانی باید بتوانند خودشان تصمیم بگیرند چگونه در انظار عمومی لباس بپوشند" و افزود در صورت لزوم ایالات متحده "اقدامات بیشتری برای اعمال فشار بیشتر بر رژیم" انجام خواهد داد.