حرکت به سوی جنگی ناخواسته در خلیج فارس

افزایش تنش‌های سیاسی و مشاجرات لفظی میان جمهوری اسلامی و آمریکا نگرانی از بروز یک جنگ ناخواسته را بیش از پیش تقویت کرده است. هم‌سویی اتحادیه اروپا با آمریکا در اعمال تحریم‌های بی‌سابقه علیه نفت و بانک مرکزی ایران به این رویارویی افزوده است.

به‌رغم اینکه مقامات رسمی ایران تحریم نفت را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند و وانمود می‌کنند که به آسانی خریداران دیگری خواهند یافت، برخی از سیاستمداران ایرانی این مرحله جدید را نوعی اعلان جنگ می‌دانند. محسن رضایی، دبیر شورای تشخیص مصلحت نظام، در مقاله‌ای مرحله کنونی را "جنگ اقتصادی و فرهنگی" خوانده است.

مقامات جمهوری اسلامی نیز پیشتر تهدید کرده بودند که تحریم نفت و بانک مرکزی ایران در عمل اعلان جنگ علیه کشور خواهد بود و در مقابل بستن تنگه هرمز را به عنوان اهرم فشار علیه سیاست‌های غرب مطرح کردند. روزنامه آلمانی "تاتس"، چاپ برلین، در تفسیری شرایط کنونی در آستانه انتخابات در آمریکا، ایران و فرانسه را بسیار حساس و خطرناک ارزیابی می‌کند.

در تفسیر روزنامه "تاتس" آمده است که آغاز جنگ علیه ایران احتمالاَ می‌تواند ابعادی جهانی یابد و پیامدهایی به مراتب مخرب‌تر از جنگ اعراب و اسراییل در منطقه داشته باشد.

با نگاهی دقیق به شرایط سیاسی و اقتصادی در دو کشور به نظر می‌رسد که جنگ، خواست هیچ یک از کشورهای ایران و آمریکا نیست. به نظر مفسر روزنامه "تاتس" ایران و آمریکا هیچ منفعتی عینی برای شروع جنگ ندارند.

آمریکا در عراق یکی از طولانی‌ترین و پرهزینه‌ترین جنگ‌ها در طول تاریخ عملیات نظامی خود را تجربه کرده است. جنگ در افغانستان نیز بر خلاف تصورات سیاستمداران و نظامیان آمریکا تا کنون جریان داشته و نتایج آن نیز هنوز روشن نیست. بر اساس گزارش روزنامه "تاتس" هر دو جنگ (عراق و افغانستان) بر شدت بحران مالی در آمریکا افزوده و تا کنون نیز راه برون‌رفتی از آن مشاهده نمی‌شود.

اما از سویی دیگر رزمایش دریایی ایران در خلیج‌فارس و تنگه هرمز نشان داد که توانایی و كارآیی نظامی ایران تا چه اندازه است. این مانور دریایی برخلاف انتظارات ایران به خوبی بیانگر برتری نظامی آمریکا و متحدانش در منطقه بود. "تاتس" می‌نویسد: «جنگی احتمالی که از سوی نیروهای دریایی و هوایی آمریکا علیه ایران آغاز شود به نابودی گسترده زیرساخت‌های حتا غیرنظامی ایران منجر خواهد شد. این شرایط می‌تواند به شورشی علیه رژیم بدل شود و به سرنگونی حکومت ایران بیانجامد. رهبران جمهوری اسلامی نیز از این وضعیت آگاهی دارند.»

«جمهوری‌خواهان تنور جنگ را گرم نگاه می‌دارند»

تحریم‌های آمریکا علیه نفت و بانک مرکزی ایران از اوایل ژوئیه به اجرا گذاشته خواهد شد. بدین معنا هنوز زمان کافی برای تخفیف تنش‌ها از هر دو سو وجود دارد. کشورهای آلمان، بریتانیا، فرانسه و آمریکا خواهان توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستند، خواستی که جمهوری اسلامی تا کنون بارها آن را غیرعملی و مردود خوانده است.

در حال حاضر به سختی می‌توان پیش‌بینی کرد که آیا مذاکرات اتمی با حسن ‌نیت طرف‌های درگیر و بدون پیش‌شرط‌ برگزار خواهد شد یا خیر. به نظر تحلیل‌گر "تاتس"، «شانس بسیار کمی برای دستیابی به یک توافق میان ایران و کشورهای غربی در سال ۲۰۱۲ میلادی وجود دارد».

دلیل عمده این بن‌بست سیاسی وجود انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا است. نامزدهای حزب‌جمهوری‌خواه می‌کوشند سیاست‌های اوباما را ناکارآمد جلوه دهند و تحریم‌ها را ابزاری ناتوان برای تغییر برنامه اتمی ایران بدانند. اغلب نامزدهای جمهوری‌خواه سخن از حمله نظامی به ایران می‌رانند.

بنا به ارزیابی تحلیل‌گران سیاسی، ایران یکی از موضوعات مهم در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا میان اوباما و رقیب جمهوری‌خواهش خواهد بود. بدین خاطر اوباما نمی‌تواند به سیاست مداراجویانه در آغاز زمامداریش درباره ایران از یک‌سو و صلح میان فلسطین و اسراییل از سوی دیگر بازگردد. «شاید تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران تنها در سال ۲۰۱۳ با شروع دور دوم ریاست‌جمهوری اوباما قابل تصور باشد.»

خطر جنگ در سال ۲۰۱۲ افزایش یافته است

شرایط در ایران نیز متفاوت از وضعیت آمریکا نیست. انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران در تابستان ۲۰۱۳ برگزار خواهد شد. به احتمال زیاد نامزدهای احراز این پست همچون احمدی‌‌نژاد برای مقابله با "شیطان بزرگ" از هر ترفندی استفاده خواهند کرد.

در فرانسه نیز انتخابات ریاست‌جمهوری در پیش است و نیکلا سارکوزی در امور داخلی و خارجی با مشکلات عدیده‌ای روبرو است. نظرسنجی‌های کنونی نشان می‌دهند که رقیب سوسیالیست‌اش از وی پیشی گرفته است. سارکوزی برای تغییر این شرایط تا آوریل امسال مجبور است برخی مسایل سیاست خارجی را به خدمت گیرد، همان‌گونه که از جنگ لیبی برای مقاصد سیاسی خود بهره برد.

دولت‌های آلمان و بریتانیا به دلایل اوضاع داخلی و ناتوانی سیاسی نمی‌خواهند یا نمی‌توانند به تخفیف تنش ‌میان ایران و جامعه جهانی یاری رسانند. به نظر مفسر "تاتس" همه این شرایط داخلی و خارجی «خطر جنگ در سال جاری میلادی در خلیج‌فارس را پررنگ‌تر می‌کند».

بنا به ارزیابی این گزارش، «خطرناک‌ترین زمان چهار ماه نخست پس از اجرایی شدن تحریم‌ها کشورهای غربی علیه ایران است. یعنی از اوایل ژوئیه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر».

در گزارش روزنامه "تاتس" آمده است: «هر گونه خطا یا درگیری کوچک، همچون دست‌گیری ملوانان بریتانیایی توسط مرزبانان ایرانی در سال‌های گذشته، می‌تواند آتش جنگ را در خلیج‌فارس شعله‌‌ور سازد.»

SI/KG