حضور "ناامیدکننده" ایران در مذاکرات اتمی استانبول

مذاکرات اتمی استامبول بین ایران و کشورهای ۵+۱ بدون نتیجه پایان یافته است. به نقل از خبرگزاری رویترز، کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا موضع ایران در این مذاکرات را "ناامیدکننده" خوانده است. طرف ایرانی هم گفته است "خواسته‌های ایران برای ادامه‌ی این مذاکرات شرط نبوده بلکه پیش‌شرط بوده است".

در همین زمینه کاترین اشتون گفته است «ایران برای این مذاکرات شرط‌هایی را تعیین کرده بود» که به گفته‌ی برخی دیپلماتها «پذیرش حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم و لغو تحریم‌ها علیه ایران بوده است». در حالی که مذاکرات استانبول بدون نتیجه پایان یافته است، رسول نفیسی، متخصص امور خاورمیانه و استاد دانشگاه "Strayer" در واشنگتن، در گفت‌وگو با دویچه وله از نتایج این مذاکرات می‌گوید.

دویچه وله: تحلیل شما بعد از اتمام مذاکرات اتمی کشورهای ۵+۱ با ایران در استامبول چیست؟ دیپلماتها این مذاکرات را بی‌نتیجه عنوان کرده‌اند.

رسول نفیسی: من فکر می‌کردم این ‌که ایران بعد از مذاکرات ژنو شرکت در مذاکرات ترکیه را پذیرفته، نشان دهنده‌ی آن است که واقعاً قصد دارد تغییراتی در موضع‌اش بدهد. همچنین این که ترکیه را به عنوان محلی برای مذاکرات عنوان کرد که از نظر ایران، کشوری امن‌تر برای مذاکرات جدی است، تصور می‌کردم ایران این‌بار قصد دارد اقدامی جدی انجام دهد و همانطور که شایع شده بود، یک تن مواد تغلیظ شده را تحویل بدهد، اما باز هم در بر همان پاشنه می‌چرخد و از طرف ایران هیچ انعطافی در مذاکرات نشان داده نشد.

الان و با پایان مذاکرات قصد ایران برای شرکت در این مذاکرات را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟

شروطی که این‌بار ایران گذاشته، همان شروطی است که از قدیم هم بوده است. ایران می‌خواهد تحریم‌ها برداشته شود و حاضر نیست خود اصل مسئله‌ی تغلیظ اورانیوم را به بحث بگذارد. حال اگر اروپایی‌ها می‌خواهند باز با ایران صحبت کنند ولی ایران موضع‌اش کاملاً روشن است.

پس چرا اروپایی‌ها و امریکایی‌ها باز هم به مذاکره با ایران ادامه می‌دهند؟

من فکر می‌کنم امریکا و اروپا سعی می‌کنند با نهایت کوشش وضعیتی را ایجاد کنند که ایران از تغلیظ مواد اتمی دست بردارد یا تغلیظ مواد اتمی را به خارج از ایران منتقل کند. در این‌صورت تنش در خاورمیانه از بین برود و احتمال حمله به ایران کمتر ‌‌شود. ایران هم به‌نظرم، کاملاً حس می‌کند که دست قوی دارد. حال ممکن است به اشتباه هم این فکر را بکند، ولی حاضر نیست در این مورد امتیازی بدهد، مگر اینکه تمام این تحریم‌ها برداشته شود. به چه دلیل این تحریم‌ها برداشته نخواهد شد؟ خیلی ساده است. به‌خاطر اینکه کل استراتژی امریکا بر همین پایه استوار است که تحریم‌ها را ادامه بدهد و از طرف دیگر هم مذاکره کند. حاضر هم نیست که فقط یکی از این دو مسیر را ادامه بدهد.

ایرانی‌ها خواستار تداوم برنامه‌ی فعلی هستند، به اضافه‌ی اینکه می‌گویند، تحریمها را هم بردارید تا ببینیم چه می‌شود. امریکایی‌ها می‌گویند برگ برنده‌ی ما تحریم‌ها است. هر زمان شما خواستید تغییری در سیاست‌تان بدهید، ما با کمال خوشحالی این تحریم‌ها را برمی‌داریم. از این لحاظ من فکر می‌کنم این دور باطل همچنان ادامه خواهد داشت و البته برای ایران در آینده کمی گران تمام خواهد شد.

ایران ابراز تمایل کرده این گفتوگوها ادامه پیدا کند. شما آینده‌ی این مذاکرات را چطور می‌بینید؟ یا با به نتیجه نرسیدن مذاکرات استامبول گمانه‌زنیها در غرب چه‌گونه بوده؟ موضوع امریکا در قبال مذاکرات چطور بوده است؟ در حالیکه گفته می‌شود در استامبول، طرف مذاکره کننده‌ی ایرانی حاضر به دیدار با طرف امریکایی نشده است. در حالیکه طرف امریکایی برای این دیدار ابراز تمایل کرده بوده.

امریکا طبیعتاً همیشه خواستار این دیدارها هست. ایرانی‌ها هم نمی‌خواهند در داخل کشور مورد حمله قرار بگیرند. کما اینکه دیدیم چه بر سر متکی آمد، فقط به‌خاطر اینکه از طرف خانم کلینتون مورد خطاب قرار گرفته بود. منتها آنچه در این میان مطرح است، سفر خانم کلینتون قبل از مذاکرات استانبول به کشورهای حاشیه خلیج فارس است. علت سفر خانم کلینتون، آماده کردن اعراب برای یکسری تحریم‌های سخت‌تر علیه ایران بود.

این دور باطل عبارت است از این‌که امریکا تحریم‌ها را سخت‌تر می‌کند، ایران باز خواستار این می‌شود که تحریم‌ها برداشته شود تا مذاکره‌ی جدی آغاز شود. این دور تسلسل معلوم نیست تا کی ادامه پیدا کند. ولی امیدواریم به هرشکلی که هست به یک دور خشونت، به‌خصوص از طرف اسراییل نیانجامد. چون اسراییلی‌ها بیش از پیش اعتقاد پیدا کرده‌اند که این تحریم‌ها هیچ اثری ندارد و ایران به‌طرف ساختن بمب می‌رود.

ایران با پایان مذاکرات استانبول برای ادامه گفت‌و‌گوها ابراز تمایل کرده است. در حالی که قبلاً از سوی مقامات ایران قطعنامه‌های شورای امنیت کاغذپاره اعلام می‌شد. به نظر میرسد که امریکا هم با ادامه گفت‌وگوها ولو بی‌نتیجه، موافق است. امریکا پیش از مذاکرات استامبول اعلام کرده بود که مایل به گفت‌و‌گو و تعامل با ایران است. آیا می‌توان این سیاست را این‌طور تعبیر کرد که افزایش تحریمها علیه ایران و همزمان انجام گفت‌وگو با ایران، مد نظر غرب به‌خصوص امریکا است؟

ابزاری که غرب در دست دارد همین تحریم‌ها است. دور بعدی تحریم‌ها، به تحریم نفت ایران می‌انجامد و در عین حال غرب خواستار مذاکره هم خواهد بود. به دو دلیل؛ یکی اینکه الان در امریکا دمکراتها حاکم‌اند و می‌خواهند به جمهوریخواهان نشان دهند که دارند کاری انجام مید‌هند. دوم اینکه به اسراییلی‌ها بگویند که احتیاجی به برخورد نظامی با ایران نیست.

مذاکره نقشی اساسی در سیاست امریکا دارد، با وجود اینکه هیچ سیاستمداری در امریکا بر این تصور نیست که این مذاکرات به نتیجه‌ای بیانجامد.

امریکایی‌ها در این فکر هستند که آن‌قدر این تحریم‌ها گسترش پیدا کند تا زمانی که بالاخره ایران قبول کند نظرات جامعه‌ی بین‌ا‌لمللی را بپذیرد. ایرانی‌ها هم که بر سر لجبازی هستند و توجه ندارند چه لطمات بزرگی دارد به اقتصادشان وارد می‌شود. این دور باطل، سرانجام یا با عمل خشونت‌آمیز یا با نوعی تعامل جدی از طرف ایران ادامه پیدا می‌کند.

باید یک موضوع دیگر را هم در نظر داشت، احتمال دارد ایران بدون اینکه بمب بسازد خودش را به عنوان کشور مهمی معرفی کند. دقت کنید اگر کره‌ی شمالی صاحب بمب اتمی نبود اصلاً در جهان مطرح نبود. کره‌ی شمالی یکی از فقیرترین کشورهای جهان است که هیچ نوع مواد معدنی یا چیز دیگری ندارد. اما با پافشاری بر مسئله‌ی اتمی، خود را به عنوان کشوری معرفی کرده که با کشورهای بزرگ سر میز مذاکره می‌نشیند.

ایران هم دقیقاً در حال تعقیب سیاست‌های کره‌ی شمالی است و می‌خواهد با همین کار به‌خصوص به مردم ایران نشان دهد کشور مهمی است. این‌که کشورهای دیگر خواستار مذاکره با او هستند. این موش و گربه بازی تا مدت زیادی ادامه پیدا خواهد کرد.

حسین کرمانی
تحریریه: عباس کوشک جلالی