حضور نظامی ناتو در کشورهای آسیای مرکزی

گفت‌وگویی با دکتر هومن پیمانی، کارشناس امور امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز:

دویچه وله: برخی از نیروهای نظامی کشورهای عضو ناتو، آمریکا، آلمان، فرانسه در کشورهای آسیای مرکزی حضور دارند. ناتو چه اهدافی در آسیای مر کزی دارد؟ آیا هدف ناتو در درازمدت عضو کردن این کشورها در این پیمان است؟

دکتر هومن پیمانی: بطور کلی در حال حاضر هدفش عضو کردن این کشورها نیست، برای اینکه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از نظر جغرافیایی هم‌مرز با روسیه هستند. ولی هدفی که در حال حاضر دنبال می‌کنند این است که بتوانند زمینه همکاری با این کشورها را بریزند و با ایجاد پلهای ارتباطی از نظر روابط سیاسی، نطامی و امنیتی سعی بکنند این کشورها را بطور کلی از حوزه نفوذ روسیه بیرون بکشند تا زمانی که شرایط مناسب برای عضویت آنها ایجاد شود.

ناتو در کدام‌یک از کشورهای آسیای مرکزی حضور دارد؟

در تمام کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز حضور دارد، بخاطر اینکه پس از فروپاشی اتحاد شوروی ناتو طرحی را در پیش گرفت به عنوان "همکاری برای صلح" که در حقیقت نوعی عضوگیری بود ولی با هدف‌ها و مسئولیت‌های محدودتر.

حضور ناتو در منطقه آسیای میانه چه پیامدهائی دارد، اگر علیه تروریسم جهانی هست، پس چرا روسیه و چین با حضور آن به شدت مخالفت می کنند؟

مسئله، من فکر می کنم مبارزه با تروریسم باشد. ناتو سعی کرده است به نوعی سیاست مهار روسیه را در پیش بگیرد و در درازمدت هم هدفش این است که جلوی برخاستن روسیه را به عنوان ابرقدرت جهانی بگیرد. سیاست ناتو این است که با نفوذ خودش در این کشورها جلوی بازگشت مجدد روسیه را به کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بگیرد. از این جهت، هم حضور نظامی محدودی در جوار مرزهای روسیه داشته باشد و هم از طرف دیگر بتواند به نوعی جلوی گسترش نفوذ نظامی و سیاسی روسیه را در این کشورها بگیرد.

آیا مسئله تنش آمریکا و ایران هم سبب شده است که پای ناتو به این منطقه کشیده بشود و حضور ناتو چه پیامدی برای ایران خواهد داشت؟

حضور نظامی ناتو در آسیای مرکزی و قفقاز صرفاً اهداف گوناگونی دارد. سیاست های ناتو را شما می توانید مبارزه و مقابله با کشورهایی در نظر بگیرید که یا در حال حاضر به عنوان قدرتهای جهانی مطرح هستند مثل روسیه و چین و یا کشورهایی که به حال شکل گرفتن به عنوان قدرت‌های منطقه‌ای است که این شامل حال ایران می‌شود. از این جهت یکی از اهداف ناتو حضورش در نزدیکی خاک ایران بوده است که به نوعی به قول خودشان سیاست‌های مهار نظامی ایران را نیز در پیش بگیرند.

اخیراً وزیر امور خارجه تاجیکستان با دبیر کل ناتو ملاقات کرد و قرار شد که مرزبانان تاجیک از سوی ناتو آموزش ببینند. آیا این کشورها قابلیت دفاع از مرزهای کشورشان را ندارند؟

این مسئله دو جنبه دارد. اولاً توان نظامی این کشورها محدود است. تا چند سال پیش، این روسیه بود که به اصطلاح مرزهای بین المللی آسیای مرکزی را کنترل می‌کرد. بتدریج با شکل گرفتن نیروهای مرزبان که اولش در ازبکستان بود، روسیه دیگر این نقش را ایفا نکرد. در حال حاضر بطور محدودی در مورد تاجیکستان اعمال می شود که کماکان از نظر نظامی بسیار ضعیف است. آموزش نظامی اعضای کشورهای آسیای مرکزی از طریق ناتو چیز جدیدی نیست، در عرض ۱۴، ۱۵ سال گذشته بطورمحدودی در همه کشورهای منطقه اعمال شده است. فکر می‌کنم در سطح کنونی آن قراردادی که بین تاجیکستان و ناتو بسته شده فعالیت ناتو از لحاظ آموزشی بسیار محدود خواهد بود ولی نکته مهم این مسئله جنبه سیاسی آن خواهد بود که همانطور که گفتم علاقه کشورهای این منطقه از جمله تاجیکستان برای ایجاد توازن در سیاست خارجی اش هست.

ظرفیت نظامی کشورهای آسیای مرکزی چگونه است؟ و آیا این کشورها قادر هستند در مقابل مثلاً قاچاق مواد مخدر و یا در مبارزه علیه تروریسم از خودشان دفاع کنند؟

تا آنجا که مربط به مسئله قاچاق مواد مخدر می شود، مشکل تمامی این کشورها از جمله روسیه تشکیلات مبارزه علیه مواد مخدر بطور جدی در آنجا شکل نگرفته است. این است که بطور کلی هیچکدام از این کشورها ظرفیت آن گنجایش فنی برای مبارزه با مواد مخدر را ندارند و از این جهت آسیای مرکزی تبدیل شده به یک گذرگاه بسیار راحت برای صدور مواد مخدر از افغانستان به اروپا از طریق روسیه. ولی تا آنجا که مربوط به مسائل دیگر می شود، بطور کلی تأمین امنیت و حفاظت از مرزها، بعضی از این کشورها بطور مشخص این توان نظامی لازم را پیدا کرده‌اند. از جمله ازبکستان که بطور کلی بزرگترین قدرت نظامی در منطقه هست و تا آنجا که مربوط به دفاع از مرزهای خودش می شود بطور کلی این توان را دارد. ولی کشورهایی نظیر تاجیکستان کماکان با مشکل امنیتی مواجه هستند برای این که توان نظامی آنها بخصوص برای مرزبانی از مرزهای بسیار گسترده‌شان محدود است.

مصاحبه گر: طاهر شیرمحمدی