"حفاظت از خبرنگاران" موضوع دومین روز نشست جانبی شورای حقوق بشر
۱۳۹۳ خرداد ۲۲, پنجشنبه
نشست جانبی "حفاظت از خبرنگاران" با حمایت سازمان‌های‌غیردولتی "سودویند"٬ گزارش‌گران بدون مرز٬ کمیته‌ی حفاظت از روزنامه‌نگاران٬ ماده‌ی ۱۹ و هیئت دائمی کشورهای اتریش٬ تونس و فرانسه در سازمان ملل در ساعت ۵ بعد از ظهر چهارشنبه (۱۱ ژوئن/ ۲۱ خرداد) در ژنو برگزار شد.
در این نشست فرانک لارو، گزارش‌گر ویژه‌ی "ارتقا و حفاظت از حق آزادی عقیده و بیان" سازمان ملل٬ بهروز آفاق مسئول منطقه‌ای آسیا و خاور میانه در سرویس جهانی بی‌بی‌سی از ایران٬ گالینا آراپوا مدیر مرکز دفاع از رسانه‌های جمعی از روسیه٬ سولیانا گبرمیشائیل وبلاگنویس از اتیوپی٬ ریکاردو گونزالس افسر ارشد حفاظت سازمان ماده ١۹، خاویر گارزا روزنامه‌نگار و مشاور امنیت از مکزیک و هانی عباس، کاریکاتوریست از فلسطین در باره‌ی مساله‌ی "حفاظت از خبرنگاران" سخنرانی کردند.
گزارش مرتبط: بررسی وضعیت ایران در نشست جانبی شورای حقوق بشر سازمان ملل
لزوم وجود راه‌کار حفاظت قضایی از خبرنگاران
فرانک‌لارو٬ گزارش‌گر ویژه‌ی سازمان ملل در حوزه‌ی "ارتقا و حفاظت از حق آزادی عقیده و بیان" به عنوان اولین سخنران این نشست، ضمن اشاره به "افزایش خشونت علیه خبرنگاران" در شرایط کنونی٬ دلیل مواجهه‌ی خبرنگاران با "تهدید" و "خشونت" را چنین شرح داد: «به دلیل تفاوت نقشی که روزنامه‌نگاران در جامعه ایفا می‌کنند با خشونت و تهدید مواجه می‌شوند. روزنامه‌نگاران به دلیل دفاع از حقوق بشر و تلاش برای ممانعت از نقض حقوق دیگران در خطر میافتند. آنها سعی می‌کنند که جامعه را به حقوق خود آگاه سازند. اما آن‌چه اهمیت دارد نقش تک‌تک ما در حفاظت از امنیت آن‌هاست».
وی در ادامه به لزوم گسترش اینترنت و تکنولوژی‌های جدید در راستای "بهبود وضعیت حقوق بشر و آزادی بیان" پرداخت و نقش "شهروند خبرنگاران" را در گسترش اخبار مهم دانست.
لارو بر این باور است که پس از تحولات سال‌های اخیر در کشورهای عربی، مقامات سیاسی از شهروند خبرنگاران و تکنولوژی‌های جدید ترسیده‌اند و به همین دلیل متخصصان بیشتری در حوزه‌ی روزنامه‌نگاری، تحقیق و سرمایه‌گذاری مالی کرده‌اند.
لارو تاکید کرد: «برای محافظت از خبرنگارانی که در خطر هستند، باید سازوکاری پیدا کرد. آنها محاکمه می‌شوند و در مواردی حتی توسط سیستم قضایی کشورها اعدام شده‌اند. این رفتار به هیچ‌وجه قابل قبول نیست. باید برای محافظت قضایی از خبرنگاران راهکاری داشته باشیم. سانسور نیز محکوم است. خصوصا سانسور به بهانه‌ی امنیت ملی. جامعه باید خود را در قبال خبرنگاران مسئول دانسته و عکس‌العمل نشان دهد و از طرف دیگر باید راهکاری نیز برای محافظت از منابع خبرنگاران به دست آوریم.»
لزوم شدت عمل رسانه‌ها در واکنش به تهدید روزنامه‌نگاران
بهروز آفاق٬ مسئول منطقه‌ای آسیا و خاور میانه در سرویس جهانی بی‌بی‌سی، سخنران دیگر این نشست بود. وی با اشاره به رتبه‌ی پایین ایران در رده‌بندی جهانی آزادی بیان، در باره‌ی تهدید خانواده‌های خبرنگاران شاغل در این رسانه صحبت کرد.
آفاق در این زمینه گفت که تا پیش از سال ۲۰۰۹ نیز جمهوری اسلامی با انتشار مطالبی علیه بی‌بی‌سی٬ این شبکه را مورد حمله قرار می‌داد اما بی‌بی‌سی توجهی به آن نمی‌کرد اما پس از آن تاریخ، جمهوری اسلامی به شکل مستقیم خبرنگاران در بی‌بی‌سی و خانواده‌های آنها را در ایران مورد تهدید قرار می‌دهد.
وی در توضیح این تهدیدات گفت: «تعدادی از اعضای خانواده کارکنان بی‌بی‌سی بازداشت شدند که این رفتار غیرقابل قبول است. خبرنگاری در بی‌بی‌سی انتخاب کارمندان این رسانه است و نه خانواده‌های آنها. خانواده‌ها در ایران تحت فشار قرار می‌گیرند تا به فرزندان خود بگویند که در این رسانه کار نکنند و به ایران بازگردند. در مواردی نیز جمهوری اسلامی از آنها خواسته اطلاعات بی‌بی‌سی را در اختیار حکومت قرار دهند. جامعه‌ی جهانی باید نسبت به این مساله واکنش نشان دهد.»
آفاق به دیگر خبرنگارانی که برای رسانه‌های بین‌المللی یا به شکل مستقل فعالیت می‌کنند نیز اشاره کرده و گفت که خانواده‌های این خبرنگاران نیز مورد آزار و اذیت و بازجویی قرار گرفتند و منازل تعدادی از آنها نیز تفتیش شده است.
وی در پاسخ به این سوال که رسانه‌ها چه کاری باید در مقابل تهدید خبرنگاران انجام دهند، اظهار داشت: «رسانه‌ها از جمله بی‌بی‌سی باید با شدت بیشتری نسبت به تهدید علیه خبرنگاران واکنش نشان دهند. دومین اقدامی که رسانه‌ها می‌توانند انجام دهند انتشار گزارش‌های بیشتر در رابطه با آزار خبرنگاران است.»
بررسی وضعیت فیلترینگ و فشار بر خبرنگاران در روسیه
گالینا آراپوا٬ مدیر مرکز دفاع از رسانه‌های جمعی سخنران دیگر این نشست، به بررسی "محدودیت آزادی بیان" در کشور روسیه پرداخت.
وی با اشاره به قوانین وضع شده توسط پارلمان روسیه مبنی بر محدودیت بیشتر برای خبرنگاران گفت: «با افزایش این قوانین٬ رسانه‌های دولتی نمی‌توانند اطلاعات را آزادانه در اختیار مردم قرار دهند، در نتیجه شبکه‌های مجازی و وبلاگ‌ها به عنوان منابع اطلاعات جای رسانه‌های دولتی را برای مردم می‌گیرند، که این امر منجر به فیلترینگ یا وضع قوانینی مثل لزوم ثبت هر وبلاگی شده که روزانه بیشتر از سه هزار بازدیدکننده دارد.»
آراپوا در پایان سخنان خود اضافه کرد: «سال گذشته ۲۱۷ روزنامه‌نگار در روسیه کشته شده‌اند و قاتل هیچکدام از آنها پیدا یا محاکمه نشده است.»
عدم وجود سیستم قضایی برای محافظت از روزنامه‌نگاران در اتیوپی
سولیانا گبرمیشائیل، وبلاگنویس ساکن اتیوپی٬ دیگر سخنران این نشست بود که بر عدم وجود سیستم قضایی و قانون در محافظت از روزنامه‌نگاران در کشور اتیوپی تاکید کرد.
او گفت که محدودیت‌های آزادی بیان در اتیوپی و سانسور مطبوعات باعث شده تا اعتماد به اخبار رسانه‌های آنلاین بیشتر شود.
وی ضمن اشاره به واقعه بازداشت ۶ بلاگر که نزدیک به ۵۰ روز پیش در اتیوپی اتفاق افتاد٬ گفت: «وظیفه‌ی دولت وضع قوانینی در حمایت و محافظت از روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر است که آنها را از تهدیدها مصون کند.»
"کاهش آمار کشته شده‌ها به معنای بهبود وضعیت روزنامه‌نگاران نیست"
ریکاردو گونزالس، افسر ارشد حفاظت از سازمان غیردولتی "ماده‌ی ۱۹"، با اشاره به خبرنگارانی که در ۵ سال گذشته در جهان کشته شدند، تاکید کرد که بیشتر آنها در جغرافیایی جان خود را از دست دادند که صلح و دموکراسی برپا بود.
وی در باره‌ی کاهش آمار کشته‌شدگان در برخی از کشورها گفت: «اگرچه تعداد کشته‌شده‌ها اهمیت دارد اما نشانه‌ی مهمی برای تأیید بهبود وضعیت خبرنگاران و رسانه‌ها نیست. به طور مثال در کشورهای مکزیک٬ کلمبیا و روسیه تعداد خبرنگاران کشته شده بسیار کاهش یافته، اما این به معنای وجود آزادی بیان نیست.»
گونزالس ضمن اشاره به عدم وجود سیاست کلی و عمومی از طرف سازمان‌های حقوق بشری در زمینه‌ی محافظت از خبرنگاران گفت: «یکی از معیارهایی که برای محافظت خبرنگاران وجود دارد بودجه و داشتن منابع معتبر و همچنین اعتماد است؛ اعتماد به کسانی که خبررسانی می‌کنند و اعتماد آنها به خبرنگاران. کسانی که شهادت می‌دهند بیشتر تحت حمله قرار می‌گیرند. خبرنگاران باید بیشتر مورد حمایت و محافظت قرار گیرند در حالی‌که سیاستی در این باره وجود ندارد.»
وی در ادامه تاکید کرد: «حمله به خبرنگاران در حین اعتراض در آفریقا٬ خاورمیانه و روسیه اتفاق افتاده و باید برای توقف آن تلاش کرد. خبرنگاران باید حق انتشار اخبار اعتراضات را داشته باشند. مساله‌ی مهم دیگر جنسیت است. باید راه محافظت از زنان و تراجنسی‌های خبرنگار را پیدا کنیم.»
"حمله به خبرنگاران باید به عنوان جرم در قانون تعریف شود"
خاویر گارزا، روزنامه‌نگار و مشاور امنیتی که سردبیر روزنامه‌ای در مکزیک نیز بوده با توضیح حمله‌های صورت گرفته به دفتر نشریه‌ی تحت مدیریتش، بر لزوم "مجازات" کسانی تأکید کرد که امنیت خبرنگاران را مورد تهدید قرار می‌دهند.
به گفته‌‌ی وی، حمله به خبرنگاران در مکزیک به عنوان "جرم" در قانون تعریف شده، اما به علت عدم مجازات افراد خاطی، قانون تصویب شده ضمانت اجرایی ندارد.
وی یکی از دلایل ناکارآمدی راه‌کارهایی را که مکزیک در قبال محافظت از خبرنگاران اجرا می‌کند، عدم مشورت با خبرنگاران دانسته و گفت: «راه‌کارهای محافظتی وقتی اجرایی می‌شود که برای به نتیجه رساندن آنها به خبرنگاران مراجعه شود. زمانی‌که این سازوکارها را تهیه می‌کردند با هیچ خبرنگاری مشورت نکردند در نتیجه این تصمیمات به درد خبرنگاران نخواهد خورد.»
"خبرنگاران در شرایط بحرانی بیشترین هزینه را می‌پردازند"
هانی عباس، کاریکاتوریست و برنده‌ی اولین جایزه کاریکاتور برای صلح در سال ۲۰۱۴ سخنران بعدی این نشست بود. وی که مدتی در کمپ آوارگان فلسطینی در سوریه حضور داشت، در باره‌ی روزنامه‌نگاران و کاریکاتوریست‌هایی صحبت کرد که در خاورمیانه مشغول به کار هستند.
از نظر این کاریکاتوریست، خبرنگاران در شرایط بحرانی مانند انقلاب‌ها بیشترین هزینه را می‌پردازند.
وی در باره‌ی وضعیت رسانه و خبرنگاران در کشور سوریه گفت: «رسانه‌های بین‌المللی امکان دسترسی به مسایل داخلی سوریه را ندارند و این وظیفه‌ی کسانی‌ست که در داخل کشور هستند، تا از شبکه‌های اجتماعی و وبلاگ‌ها برای انتقال خبر استفاده کنند. متاسفانه جامعه‌ی بین‌المللی نتوانست از خبرنگاران سوری محافظت کند. بسیاری از خبرنگاران در سوریه توسط حکومت و برخی نیز توسط گروه‌های مسلح مخالف حکومت دستگیر یا کشته شدند.»
هانی عباس در پایان صحبت‌های خود تاکید کرد که لازم است تا راهکاری برای حمایت و محافظت از خبرنگاران یافت شود تا آنها ناپدید یا کشته نشوند.
نشست جانبی "محافظت از خبرنگاران" در دومین روز بیست و ششمین اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل، با نمایش کاریکاتورهای هانی عباس و تشویق حاضران پایان یافت.