خاويار بر سر سفره هر ایرانی
۱۳۸۸ مهر ۲۲, چهارشنبه
صید ماهیان استخوانی در استان‌های ساحلی گیلان، مازندران و گلستان آغاز شد. زمان مناسب برای استحصال خاویار در ایران با تشخیص کارشناسان شیلات انجام می‌گیرد. ولی قاچاق ماهیان خاویاری نیز علیرغم کنترل شدید نیروهای انتظامی حراست دریا افزایش می‌یابد. امسال سازمان شیلات تصمیم گرفته است، خاویار را در بازار داخلی نیز به فروش برساند.
ایران حق فروش خاویار را ندارد
"کمسیون منابع زنده" نه سال پیش به‌وسیله کشورهای ساحلی دریای خزر تاسیس شد. این کمسیون قانونی دارد که در صورت مخالفت کشورهای حوزه‌ی دریای خزر، صادرات خاویار انجام نمی‌گیرد. ایران عضو رسمی این کمیسیون است و درحال حاضر نیز ریاست آن را بر عهده دارد.
علی نقی سرپناه، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان شیلات ایران، اعلام کرده است: «سهم صادرات خاویار ایران ۴۰ تن است، اما خود را مکلف کردیم که سالانه از مجوز ایران میزان صادرات استفاده نکنیم و ۷ تن صادرات داشته باشیم». گفته می‌شود "کمیسیون منابع زنده" کشورهای ساحلی با صادرات خاویار ایران مخالفت می‌کند.
خاویار در ایران ارزان می‌شود
در سال‌های گذشته به دلیل صید بی‌رویه ماهیان خاویاری و قاچاق خاویار، حجم تولید خاویار به پایین‌ترین سطح آن رسید. با افزایش نرخ خاویار در بازار جهانی، صادرات آن در سال گذشته برای نخستین بار در ایران با مشکلاتی روبرو شد. رئیس سازمان شیلات ایران اعلام می‌کند که حدود ۵ تن خاویار روی دست شیلات کشور مانده و برای رفع این مشکل، مقامات تصمیم گرفته‌اند "طرح مصرف خاویار" در داخل کشور را اجرا کنند. بر اساس این طرح، مقامات شیلات قول داده‌اند که خاویار را با نرخ پایین در دسترش مردم قرار دهند.
خاویار فقط مصرف داخلی خواهد داشت
کشورهای ساحلی دریای خزر نیز اعلام کرده‌اند، تولید و یا برداشت خاویار آنها فقط مصرف داخلی خواهد داشت. از سویی برای اجرایی شدن این تصمیم کشورهای ساحلی، مراکز کنترل به شکل فرامنطقه‌ای و یا بین‌المللی وجود ندارد و به همین دلیل، برخی از کارشناسان درباره‌ی تصمیم کشورهای ساحلی تردید نشان می‌دهند.
ایران با توجه به واقع شدن درعمیق‌ترین نقطه‌ی دریای خزر و همچنین با برخورداری از زیستگاه عمده ماهیان خاویاری، نقش ممتازی را در تولید خاویار دنیا دارد. خاویار ایران شهرت جهانی دارد و گران‌ترین محصول غذایی دنیا به حساب می‌آید. باتوجه به مخالفت کشورهای ساحلی با صادرات خاویار، ضرر ایران بیشتراز دیگر کشورها خواهد بود.
عامل انسانی و کاریابی
خاویار و ماهیان خاویاری یک عامل مهم اقتصادی در استان‌های شمالی کشور، گیلان، مازندران و گلستان به شمار می‌آید. ایران در میان کشورهای ساحلی، تجربه و امکانات فراوانی نیز در عرصه پرورش ماهیان خاویاری کسب کرده است. مقامات شیلات خاطرنشان می‌کنند: «در بیش از ۱۰ استان غیرساحلی ماهیان خاویاری نظیر فیل ماهی پروش می‌یابد». با توجه به عدم صدور خاویار، کارشناسان هشدار می‌دهند که نرخ خاویار در بازار جهانی افزایش یابد و قاچاق خاویار نیز بیشتر شود. پیش‌بینی می‌شود که عدم صدور خاویار ایران، تاثیری منفی بر ادامه‌ی فعالیت مراکز پرورش ماهیان خاویاری خواهد گذاشت. رئیس شیلات ایران در رابطه با مصرف داخلی خاویار طرح جامعی ارائه نکرده، ولی در مصاحبه با مطبوعات کشور گفته است: «خاویار بیش از ۱۱۴ عنصر ارزشمند دارد و ضد سرطان است.» کارشناسان در خصوص جایگزینی بازار داخلی به‌جای بازار جهانی نیز تردید نشان می‌دهند.
پفک ماهی و فیش برگر
در ایران ۲۰ محصول ماهی تولید می‌شود. جمعیت سواحل ایران در خزر نیز برابر است با ۴ کشور دیگر ساحلی. هادی رفیعی، مدیر کل شیلات گیلان، به محصولات و فرآورده‌های ماهی اشاره می‌کند که در بازار داخل کشور مصرف عمده‌ای خواهند داشت. رفیعی به فرآورده‌هایی چون پفک ماهی، فیش برگر، بستنی ماهی اشاره می‌کند، ولی سخنی از خاویار به میان نمی‌آورد.
بهای ۱۰۰ گرم خاویار در داخل کشور، حدود ۳۴۰ هزار تومان است. حال آیا مصرف‌کنندگان ایرانی قادر به پرداخت چنین مبلغی خواهند بود؟
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بابک بهمنش