خرمشهر: از بی‌آبی تا شلیک به تشنگان
۱۳۹۷ تیر ۱۰, یکشنبه
بحران آب شهروندان معترض خرمشهر و آبادان را در شامگاه شنبه ۹ تیر (۳۰ ژوئن) به خیابان‌ها کشاند. در سوی مقابل، حضور نیروهای امنیتی در این دو شهر به شکل چشمگیری افزایش یافت و علاوه بر پلیس ضد شورش، نیروهای لباس شخصی نیز در گوشه و کنار شهر با مردم معترض برخورد و تعدادی از معترضان را دستگیر کردند.
کاربران شبکه‌های اجتماعی تصاویری از اعتراضات مردم خرمشهر به وضعیت آب آشامیدنی را منتشر کردند که شهر را در حالت نیمه جنگی نشان می‌دهد. در این تصاویر از یک سو نیروهای دولتی اقدام به تیراندازی می‌کنند و از سوی دیگر مردم معترض برای در امان نگاه داشتن خود از گاز اشک‌آور آتش روشن کرده، به سوی نیروهای امنیتی سنگ پرتاب می‌کنند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
در یکی از تصاویر منتشر شده، مرد جوانی که مورد اصابت گلوله قرار گرفته دیده می‌شود و توسط دیگر معترضان حمل می‌شود. هرچند که وزیر کشور کشته شدن شهروندان خرمشهر را رد کرده و گفته است که تیراندازی‌های شنبه شب تنها یک مجروح بر جای گذاشته، اما سازمان حقوق بشر اهواز تعداد کشته‌شدگان حوادث شب جمعه را چهار نفر اعلام کرده است.
هم‌زمان با حوادث خرمشهر و آبادان، فعالان عرب برای برگزاری اعتراضات مسالمت‌آمیز در دیگر شهرها نیز فراخوان داده‌اند.
بی‌آبی، گرما و گرد و خاک
رضا یکی از شهروندان خرمشهری درباره اوضاع این شهر به دویچه‌وله فارسی می‌گوید: «این شهر و مردمش درد و رنج‌هایی به چشم دیده‌اند که هیچ کس دیگری تجربه نکرده است. جنگ اگر چه ظاهرا تمام شد و خرمشهر آزاد، ولی مردم این شهر سال‌هاست برای زنده ماندن می‌جنگند. مردم این شهر آبی برای خوردن ندارند و تشنگی آنها را به مرز انفجار رسانده است. آبی که تحت عنوان آب شرب در لوله‌های شهر جاری است، از آب دریا نیز بدتر است، زیرا که آب دریا اگر چه شور ولی حداقل زلال است ولی آنچه ما داریم، آب گل‌آلودی است که از آب دریا نیز شورتر است.»
این شهروند خرمشهری در ادامه توضیح می‌دهد: «آب معدنی در شهر کمیاب شده و قیمت آن سر به آسمان زده است. توزیع آب شرب بسته‌ای نیز نه راه‌حل مناسب است و نه در شأن مردم این شهر است. دولت در واقع با توزیع آب بسته‌ای معترضان را در صف‌های طولانی به خیابان‌ها کشیده و آنها را ساعت‌ها زیر گرمای سوزان آفتاب نگاه داشته است. طبیعی است که در این شرایط با کوچک‌ترین جرقه‌ای شهر به مرز انفجار برسد. ما حتی به اقوام‌مان در شهرهای دیگر خبر داده‌ایم فعلا به مهمانی نیایند، زیرا که آبی نداریم برای نوشیدن به آنها بدهیم.»
مشکل کجاست؟
در نتیجه انتقال آب رودخانه‌های کارون، دز و کرخه به شهرهای دیگر، آب‌آورد رودخانه کارون به شدت کاهش یافت و تعادل خود در نقطه تلاقی با آب‌های شور خلیج فارس را از دست داد.
با توجه به اینکه دریا در روز چهار بار جزر و مد دارد، آب شور چهار بار در روز وارد رودخانه می‌شود. در نقطه مقابل چهار بار نیز آب شیرین وارد دریا می‌شود. این برهم‌کنش طبیعی میان دریا و رودخانه درجه شوری آب را در حد معمول نگاه می‌دارد ولی با توجه به کم شدن حجم آب شیرین، شوری آب به شدت بالا رفته است.
براساس آمارها، آب‌آورد رودخانه کارون در پایین‌دست بیش از ۷۰ درصد کاهش یافته است. این امر سبب مرگ نخلستان‌ها، مزارع و شوری و غیرقابل مصرف شدن آب در شهرهای پایین‌دست شده است.
در سال ۱۳۹۴ دولت ایران تصمیم گرفت با ساختن سدی تنظیمی تحت عنوان سد بهمنشیر، دیواری میان آب شور و شیرین بکشد. این امر در آن زمان با اعتراض کارشناسان مواجه شد و آن را دستکاری مجدد طبیعت و سرپوش گذاشتن روی موضوع اصلی که همان کم شدن آب‌آورد رودهاست، توصیف کردند.
پرویز باورصاد، سرپرست دانشکده علوم و فنون دریایی خلیج‌فارس بوشهر در آن زمان به روزنامه همهشری گفت: «با وجود اینكه سد با هدف جلوگیری از ورود آب شور به رودخانه ساخته می‌شود، اما این اقدام درست نیست و به مشکلات پیشین می‌افزاید. زیرا باز هم جریان طبیعت دستکاری می‌شود بدون اینکه به دغدغه اصلی محیط زیست یعنی جلوگیری از انتقال آب كارون توجه شود... قانون مدیریت یکپارچه رودخانه‌ها در دنیا همین مسئله را اصل کار خود قرار می‌دهد که آب از مبدا تا مقصد جریان طبیعی خود را داشته باشد. البته با وجود چنین قانونی حق‌آبه‌هایی نیز تعیین می‌شود که شامل آبزیان دریا، آبزیان رودخانه‌ها و آب آشامیدنی همه انسان‌هایی است که در طول رودخانه زندگی می‌کنند که با توجه به این قانون استفاده از آب رودخانه‌های کارون، کرخه و دز فقط برای مصرف خوزستان و چهارمحال و بختیاری خواهد بود.»
باورصاد درباره مرگ "اقتصاد کنار رودخانه" هشدار داده و درباره پیامدهای کاهش آب‌آورد رودخانه کارون گفته بود: «پساب، زهکش و فاضلاب تنها آب باقی‌مانده در کارون است و دیگر آب شیرینی باقی نمانده که بخواهد تصفیه شود. از سوی دیگر اگر زمانی آب کارون خشک شود، آب شور دریا تا اهواز نیز خواهد آمد و تمام اقتصاد کنار رودخانه را که قدمتی هزار ساله دارد خراب می‌کند.»
درمان‌های علامتی، درمان‌های بی‌نتیجه
غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان روز شنبه ۲ تیر از اختصاص ۴۳ میلیارد تومان به طرح آبرسانی غدیر خبر داده بود، با این‌حال گفته بود که به‌رغم این طرح "شرایط مناسب نخواهد شد".
به گزارش ایرنا شریعتی گفت: «تا ۱۵ تیرماه خط دوم انتقال آب از غدیر به شبکه آبرسانی خرمشهر و آبادان وصل می‌شود و سختی آب این دو شهرستان به دو هزار میکروموس بر مترمکعب خواهد رسید.»
به نظر می‌رسد مفهوم این سخن استاندار خوزستان را که "شرایط مناسب نخواهد شد"، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان خوزستان توضیح داده است. صادق حقیقی‌پور به باشگاه خبرنگاران جوان گفت که اقدامات در حال انجام تنها احتیاج مردم به آب بسته‌بندی و تانکر را رفع می‌کند و آنها کماکان ناچار به استفاد از آب شیرین‌کن‌های خانگی خواهند بود.
او در این‌باره توضیح داد: «در بامداد چهارشنبه (ششم تیرماه)، خط غدیر دچار آسیب‌دیدگی شده و انتقال آب از رودخانه کرخه به شهرهای خرمشهر و آبادان قطع شد... با آغاز انتقال آب از ساعت‌های اولیه امروز (شنبه، ۹ تیرماه) به حداکثر ظرفیت خواهیم رسید و انتظار می‌رود که از عصر امروز Ec تنظیم شود و به حد سه الی چهار هزار میکروموس گذشته برگردد و مردم عزیزمان حداقل آبی را دریافت کنند که آب‌شیرین‌کن‌های خانگی پاسخگوی نیاز آنها باشد و احتیاج مردم به آب بسته‌بندی و تانکر کاملاً رفع شود.»
به این ترتیب، نه تنها مشکل آب آشامیدنی خرمشهر و آبادان حل نشده، بلکه برخورد‌پلیسی و سرکوب معترضان، اکنون به اعتراضات ماهیتی سیاسی نیز بخشیده است.