"خطوط قرمز آیت‌الله خامنه‌ای اجازه انعطاف‌پذیری میدهند"
۱۳۹۴ تیر ۱۵, دوشنبه
مارک فیتزپاتریک Mark Fitzpatrick مدیر "موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک" در لندن است. او کارشناس انرژی هسته‌ای و تحلیل‌گر مسايل ایران است و در زمینه فعالیت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و راهکارهای عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای تخصص دارد.
مارک فیتزپاتریک به پرسش‌های بخش فارسی دویچه‌وله در مورد دلیل تمدید مذاکرات اتمی ایران و گروه ۵+۱ در وین و توافق احتمالی حاصل از این مذاکرات پاسخ داده است.
آقای فیتزپاتریک، در چند روز تمدید مذاکرات چه اتفاقی ممکن است رخ بدهد که تا کنون ممکن نبوده است؟
سه موضوع کلیدی هنوز روشن نشده‌اند. نخست زمان و میزان تحریم‌هایی است که قرار است برداشته شوند. دوم بازرسی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران که شامل فعالیت‌های هسته‌ای با ابعاد احتمالأ نظامی نیز می‌شوند و سوم سقف مجاز تحقیق و توسعه سانترفیوژهای نسل جدید غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات هسته‌ای ایران است.
به طور معمول یافتن پاسخ مشکل‌ترین پرسش‌ها به آخرین مرحله مذاکرات واگذار می‌شود. اگر سه موضوعی که من اشاره کردم دلیل تمدید مذاکرات بوده باشد، فکر نمی‌کنم که دستیابی به توافق در مورد آنها ناممکن باشد.
به دلیل حساسیت بالای مقامات سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی، آیا ممکن است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از درخواست بازدید از سایت‌های نظامی ایران چشم‌پوشی کند؟
به هیچ وجه امکان ندارد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گروه ۵+۱ از بازرسی از سایت‌های نظامی ایران چشم‌پوشی کنند. این حق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هر کشوری است که پروتکل الحاقی را می‌پذیرد. در نتیجه غیرممکن است که آژانس قبول کند در مورد ایران سخت‌گیری کمتری در مورد این بارزسی‌ها اعمال شود.
اما بازدید از مراکز نظامی هم نمی‌تواند نامحدود باشد. پاسخ "بازرسی مدیریت شده" سایت‌های نظامی ایران به عنوان راهکار ویژه‌ای است که در پروتکل الحاقی مشخص شده است.
رهبر جمهوری اسلامی در جریان مذاکرات اتمی خطوط قرمز ایران در این مذاکرات را روشن کرد. شما این خطوط را چگونه تعبیر می‌کنید؟
درست است. من دیده‌ام که آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان گذشته خود نیز "خطوط قرمز"ی تعیین کرده که معمولأ اجازه درجه‌ای از انعطاف‌پذیری و تفسیر خلاقانه را میدهند.
به عنوان مثال وقتی که رهبر ایران می‌گوید اجازه هیچ نوع "بازرسی" ازسایت‌های نظامی ایران وجود ندارد، می‌توان گفت میان "بازرسی منظم" و اجازه "دسترسی" که به صورت محدودتر انجام می‌شود، تفاوت وجود دارد.
گمان می‌کنید ایران صادقانه با آژانس‌بین المللی انرژی اتمی همکاری می‌کند؟
مبنای بازرسی، اعتماد و انتظار صداقت نیست. بازرسی راهکاری است برای راستی‌آزمایی. البته بهترین کارآیی زمانی وجود دارد که دولت‌ها با آژانس همکاری کنند.
اگر آژانس دلیلی برای ادامه ظن خود داشته باشد، امکان ندارد که بتواند ظرف چند سال آینده با ایران به آن چیزی برسد که "جمع‌بندی مبسوط" بر پایه پروتکل الحاقی خوانده می‌شود.این جمع‌بندی تضمین می‌کند تمامی فعالیت‌های ایران اهداف صلح‌آمیز دارند.
تا زمانی که آژانس در مورد برنامه اتمی ایران به این "جمع‌بندی مبسوط" نرسیده باشد، گمان نمی‌کنم که کشورهای نگران از فعالیت‌های اتمی ایران به جمهوری اسلامی این اجازه دهند که برنامه اتمی خود را به صورت نامحدود گسترش دهد.
این خطر را تا چه اندازه جدی می‌بینید که در وین توافقی حاصل شود اما در واشنگتن یا تهران به دلیل منافع سیاسی داخلی، به مرحله عمل درنیاید؟
این خطر باقی است که مخالفان توافق می‌توانند فضای سیاسی هر کشور را دچار تنش یا جوی ایجاد کنند که بی‌اعتمادی را افزایش دهد و پروسه پیچیده پیش‌ر‌و برای اجرای توافق سخت‌تر کند.
اما هر دو طرف، رئیس‌جمهور ایران و رهبران شش کشور مذاکره‌کننده می‌خواهند که توافق آنها موفقیت‌آمیز باشد؛ در نتیجه من هم امیدوارم که شاهد عدم اجرای توافق به دلیل ترفندهای سیاسی نباشیم.