خلاف‌گویی آشکار روحانی درباره نحوه انتخاب وزیران
۱۳۹۶ مرداد ۲۷, جمعه
حسن روحانی ۲۴ مرداد برای دفاع از ۱۷ وزیر پیشنهادی خود برای دولت دوازدهم، در مجلس شورای اسلامی حاضر شد و بیش از دو ساعت سخنرانی کرد.
پایگاه رسمی اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری در گزارش مفصلی متن سخنان روحانی را منتشر کرد و فیلم بخش‌های حساس اظهارات رئیس جمهور از جمله درباره عدم معرفی وزیر زن نیز در فضای مجازی انتشار یافته است.
روحانی در ابتدای سخنانش با طرح این ادعا که در معرفی وزیران "تحت فشار" نبوده گفت: «شایعاتی مثل اینکه فهرست وزرا با رهبر معظم انقلاب در میان گذاشته شده، شایعه درستی نبوده است.»
اگر این ادعا درست باشد، باید اظهارات شماری از نماینگان و اعضای هیئت رئیسه مجلس، برخی از شخصیت‌های سیاسی و حتی معاون اول رئیس جمهور اسحاق جهانگیری درباره مشورت روحانی با "ارکان نظام" را خلاف واقع دانست.
بدون در نظر گرفتن سابقه دخالت‌های رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در عزل و نصب‌های دولت‌های قبلی، ادعای روحانی درباره تحت فشار نبودن و عدم ارائه فهرست وزیران پیشنهادی به خامنه‌ای حتی با برخی سخنان خود او نیز در تناقض قرار دارد.
بیشتر بخوانید: مجلس در برابر وزیران پیشنهادی"هماهنگ‌شده" با خامنه‌ای
افزون بر این موضوع ارائه فهرست پیشنهادی وزیران به خامنه‌ای را شماری از نمایندگان عضو فراکسیون امید به نقل از دیدار خود با روحانی پیش از مراسم تحلیف رسانه‌ای کردند و در چند هفته‌ای که از آن می‌گذرد هیچ مقام دولتی آن را تکذیب نکرده است.
محمود صادقی که در این دیدار حضور داشته به نقل از روحانی گفته است: «من هم در كابینه اول و هم دوم كل لیست وزرا را خدمت رهبری برده‌‌ام و الان هم در حال رایزنی هستیم.»
عضو فراکسیون امید از قول رئیس جمهور به روزنامه اعتماد گفته که او برای هر سمتی گزینه‌های مختلفی به خامنه‌ای معرفی می‌کند "كه اگر مثلا در مورد اولی توافق نشد به ترتیب به گزینه‌های بعدی برسیم".
برخی دیگر از نمایندگان مجلس گزارش‌های مشابهی از سخنان روحانی درباره نحوه انتخاب اعضای کابینه ارائه کرده‌اند. علی مطهری، نایب رئیس مجلس نیز گفته که ارائه فهرست وزیران پیشنهادی به خامنه‌ای پیش از معرفی آنها به مجلس "کار درستی نیست" و امکان اظهار نظر نمایندگان درباره این گزینه‌ها را محدود می‌کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
تائید دخالت خامنه‌ای در گزینش کابینه
از سوی دیگر پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر خامنه‌ای حدود یک هفته پیش از مراسم تحلیف در یادداشتی زیر عنوان "دغدغه اصلی رهبر انقلاب اسلامی در خصوص کابینه" به صراحت از دخالت او در انتخاب وزیران سه وزارت‌خانه دفاع، اطلاعات و امور خارجه و حساسیت‌هایش درباره وزارت‌خانه‌هایی مانند علوم، آموزش و پرورش و ارشاد پرده برداشت.
حمیدرضا حاجی بابایی، عضو پیشین هیئت رئیسه مجلس، اندکی پس از انتخابات مناقشه‌برانگیز سال ۸۸ گفته بود که انتخاب وزیران اطلاعات، کشور، خارجه، دفاع و فرهنگ و ارشاد اسلامی "باید با هماهنگی مستقیم رهبر معظم انقلاب باشد".
با توجه به این شواهد و اظهارات مشابه بسیاری از مقام‌های مسئول در سال‌های گذشته، ادعای حسن روحانی مبنی بر "شایعه نادرست" خواندن ارائه فهرست وزیران به خامنه‌ای باورپذیر به نظر نمی‌رسد.
بیشتر بخوانید: موانع "غیرقابل مذاکره" حضور وزیران زن در کابینه دوازدهم
روحانی در همان سخنرانی که این ادعا را مطرح کرد، به صراحت اذعان می‌کند که به طور جدی معرفی چند وزیر زن را در برنامه داشته اما به علت‌هایی این کار با مانع روبرو شده است.
«۳ وزیر زن می‌خواستم ولی نشد»
روحانی هنگام دفاع از وزیران پیشنهادی دولت دوازدهم در مجلس گفت: «من خیلی دلم می‌خواست در دولت دوازدهم ۳ زن را برای پست وزارت معرفی کنم، افراد را هم در نظر گرفته بودم جایگاه‌های آنها هم تعیین شده بود، حالا به هر حال از تفصیل آن بگذریم ولی نشد.»
مطابق گزارش‌ها معرفی وزیر زن با مخالفت برخی از مراجع تقلید و شخص خامنه‌ای ممکن نشده است. از این افراد اظهار نظرهایی وجود دارد که این گمانه‌زنی را تائید می‌کند.
رهبر جمهوری اسلامی اردیبهشت ۹۲ و اندکی پیش از تشکیل دولت یازدهم گفته بود حضور زنان در پست‌های اجرایی اشکالی ندارد اما "اینکه ما به حضور بالای زنان در مناصب اجرایی افتخار کنیم، دیدگاهی غلط و در واقع انفعال در برابر گفتمان غربی است".
در دولت دهم معرفی وزیر زن توسط محمود احمدی‌نژاد با مخالفت آشکار برخی مراجع تقلید از جمله لطف‌الله صافی گلپایگانی و ناصر مکارم شیرازی روبرو شد که در این کار "شبهه فقهی" می‌بینند اما خامنه‌ای جلوی این کار را نگرفت.
شرایط ویژه معرفی وزیر زن در دولت دهم
برخی ناظران معتقدند که اقدام احمدی‌نژاد و عدم مخالفت خامنه‌ای با آن با توجه به شرایط بحرانی پس از انتخابات سال ۸۸ تدبیری برای ترمیم چهره به شدت آسیب دیده دولت و حکومت نزد افکار عمومی داخلی و خارجی بوده است.
به این ترتیب دست‌کم با این اعتراف روحانی در مورد کنار گذاشته شدن سه زن که "جایگاه آنها هم تعیین شده بود" می‌توان دریافت که دست رئیس جمهور برای انتخاب اعضای دولت خیلی باز نبوده است.
نکته دیگری که فشار بر روحانی از سوی اقتدارگرایان و نهادهای حکومتی را آشکار می‌کند کم شدن وزن اصلاح‌طلبان در دولت دوازدهم و عدم معرفی وزیر علوم است.
مصطفی تاج‌زاده در سخنانی که تا کنون به وسیله دولت تکذیب نشده گفته است که خامنه‌ای ۹ وزیر پیشنهادی روحانی برای وزارت علوم را رد کرده و با ابقای شهیندخت مولاوردی به عنوان معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده مخالفت کرده است.
بیشتر بخوانید: دولت دوازدهم؛ کابینه‌ای "منسجم" با وعده‌های تحقق‌نیافته
مولاوردی تائید کرده که وزارت آموزش و پرورش به او پیشنهاد شده اما علت معرفی نشدنش را نگفته است. تاج‌زاده دهم مرداد به روزنامه شرق گفت: «مشکلاتی که آقای روحانی در این دو ماه با آن مواجه شد، آقای خاتمی در دور دوم با آن مواجه نبود.»
نگرانی خامنه‌ای از مجلس همسو با دولت
در دولت اول حسن روحانی مجلس نهم که اکثریت کرسی‌های آن در اختیار اصول‌گرایان "ولایت‌مدار" بود به چهار گزینه مورد نظر رئیس جمهور برای وزارت رأی اعتماد ندادند و رضا فرجی‌دانا نیز پس از حدود یک سال استیضاح شد. گفته می‌شود که خامنه‌ای پیشتر با تعداد دیگری از وزیران پیشنهادی روحانی مخالفت کرده بوده است.
به نظر می‌رسد با توجه به همسویی مجلس دهم با دولت، رهبر جمهوری اسلامی کار کنار گذاشتن افراد مورد نظر روحانی برای وزارت علوم را به تنهایی بر عهده گرفته است. بر این پایه روایت تاج‌زاده درباره رد ۹ گزینه معرفی شده از سوی خامنه‌ای چندان اغراق‌آمیز به نظر نمی‌رسد.
قاسم میرزایی‌نیکو، عضو شورای مرکزی فراکسیون امید معتقد است: «قانون می‌گوید رئیس‌جمهوری می‌تواند کابینه را معرفی کند و بنابر این آن‌چه درباره محدودیت‌های روحانی مطرح شده یا عنوان می‌شود که رئیس‌جمهوری باید برخی مسائل را در نظر بگیرد، قابل قبول نیست و این مسائل نمی‌توان معیار تصمیم‌گیری باشد.»
سایت خبری جماران حدود یک هفته پیش از معرفی کابینه از قول میرزایی‌نیکو نوشت که یکی از مشاوران ارشد روحانی اطمینان داده کابینه دولت دوازدهم بهتر از دولت یازدهم خواهد بود، اما " قرائن و شواهد و همچنین پیگیری‌هایی که از طریق روابط و دسترسی‌های شخصی" انجام شده از کاهش نقش اصلاح‌طلبان در ترکیب دولت حکایت دارد.
عضو فراکسیون امید می‌گوید به جز "دغدغه‌های رهبری" در مورد ترکیب کابینه که در پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر او به صراحت تشریح شده "باقی مواردی که در این رابطه عنوان شده و بعضاً از مخالفت مراجع یا برخی نهاد‌ها با حضور زنان در پست‌های وزارتی صحبت می‌شود، قابل پذیرش نیست و این مسائل نقض صریح قانون است".
ضرورت پاسخگویی روحانی به رأی‌دهندگان
دفتر خامنه‌ای اعمال نفوذ او در مورد تعیین برخی وزیران را "رویه ثابت در همه دولت‌ها" عنوان کرد و آن را ناشی از تکلیفی عنوان می‌کند که قانون اساسی بر عهده رهبر جمهوری اسلامی گذاشته است.
برخلاف این ادعا، در اصل ۱۱۰ قانون اساسی که "وظایف و اختیارات رهبر" را شرح داده هیچ اشاره‌ای به این مسئله نشده است. در این اصل صحبت بر سر "تعیین سیاست‌های كلی نظام" پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام است که نمی‌تواند به معنای تعیین سیاست‌مدار و مجریان این سیاست‌ها تفسیر شود.
بیشتر بخوانید: نقش احتمالی خامنه‌ای در ادامه بلاتکلیفی وزارت علوم
اصل ۱۳۳ قانون اساسی تصریح می‌کند: «وزرا توسط رئیس‌جمهور تعیین و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی میشوند.» بر این پایه از رئیس جمهوری که با شعار راست‌گویی و قانون‌گرایی نظر رأی‌دهندگان را جلب کرده انتظار می‌رود روشن کند که چگونه می‌شود هم تحت فشار نبود، و هم سه وزیر زن تعیین کرد که به مجلس معرفی نشده‌اند.