خیز دلار به سمت کانال ۲۰ هزار تومان و وعده جدید همتی
۱۳۹۹ تیر ۳, سه‌شنبه
یکی از وعده‌های حسن روحانی در ابتدای دولت یازدهم بهبود وضعیت اقتصادی و تک‌رقمی شدن تورم بود. این وعده دست‌کم در آمار رسمی و برای مدتی بسیار کوتاه تحقق یافت.
اکنون و یک سال مانده به پایان دولت دوم روحانی، رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید هدف‌گذاری برای یک سال آینده رسیدن به تورم ۲۲ درصدی است و ابراز امیدواری می‌کند "در راه تحقق آن بکوشیم".
عبدالناصر همتی این سخنان را شامگاه دوم تیرماه در یک برنامه تلویزیونی بیان کرد که به بررسی نوسان‌های اخیر بازار ارز، ادامه افزایش قیمت دلار و دیگر ارزهای معتبر خارجی و سقوط ارزش پول ملی اختصاص داشت.
به گزارش خبرگزاری فارس همتی می‌گوید اتفاقات "دو ماهه اول سال" به خاطر شیوع کرونا و "جو روانی که بعد از تصمیم آژانس انرژی اتمی و صدور قطعنامه علیه ایران ایجاد شد" از عوامل بر هم خوردن تعادل بازار ارز بوده‌اند.
سابقه تلاطم بازار ارز
قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه جمهوری اسلامی ۳۰ خرداد (چهار روز پیش) صادر شد و تائید رسمی شیوع کرونا در ایران به حدود چهار ماه پیش بازمی‌گردد. این در حالی است که تلاطم بازار ارز از اردیبهشت ۹۷ و پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای آغاز شد و در یک سال گذشته شتاب گرفت.
همتی از زمانی که ریاست بانک مرکزی را بر عهده گرفت با اختیارات ویژه‌ای که سران سه قوه در اختیارش گذاشتند توانست نوسان‌های بازار ارز را تا حدی کنترل و بهای دلار را در میانه سال گذشته در کانال‌های ۱۱ و ۱۲ هزار تومانی تثبیت کند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در این فاصله و در کنار محدودیت‌های ناشی از فشار تحریم‌ها و کاهش شدید درآمدهای ارزی به خاطر سقوط صادرات نفتی، سوءمدیریت‌ها و تصمیم‌های دولت نیز در تلاطم بازار ارز نقش مهمی بر عهده داشته است.
نقش سیاست‌های دولت در نوسان ارز
افزایش ناگهانی بهای سوخت در آبان ماه سال گذشته که با اعتراض‌های گسترده و سرکوب خشونت‌آمیز معترضان همراه بود، یکی از نقطه عطف‌های افزایش بهای دلار بود که با سیاست‌هایی نظیر کاهش سود سپرده‌های بانکی تشدید شد.
بهای هر دلار آمریکا در اسفند ماه گذشته وارد کانال ۱۶ هزار تومان شد و پس از آن با نوسان‌هایی رو به افزایش گذاشت. در نیمروز سوم تیرماه قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد ایران با اندکی افزایش به نسبت روز قبل به ۱۹ هزار و ۶۰۰ تومان رسیده است.
رئیس کل بانک مرکزی که در روزهای اخیر چند بار در باره نوسان‌های بازار ارز اظهار نظر کرده، در گفت‌وگوی تلویزیونی خود نیز این وضعیت را موقتی و گذرا خوانده است.
حسن روحانی، رئیس جمهور نیز روز سه‌شنبه در اظهارات مشابه‌ای مدعی شد که وضعیت ملتهب کنونی بازار ارز مبنای اقتصادی دارد و دوام نخواهد آورد و ریشه آن به "برخی تحرکات بین المللی علیه ایران و جنگ روانی" برمی‌گردد. او نوید داد که "بازگشت درآمدهای ارزی به کشور، بازار ارز را متعادل خواهد کرد."
پاک کردن صورت مسئله، ارجاع به سامانه نیما
عبدالناصر همتی در مصاحبه خود با تلویزیون جمهوری اسلامی همچنین در تلاش برای پاک‌کردن صورت مسئله، گفت که دولت قیمت ارز در بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسد: «قیمت ارز در سامانه نیما مهم است که تجارت کشور در آنجا صورت می‌گیرد، میانگین قیمت ارز در سامانه نیما زیر ۱۶ هزار تومان است و امروز نزدیک ۱۲۰ میلیون دلار تامین ارز در نیما صورت گرفته است.»
سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) برای ارائه ارز حاصل از صادرات به واردکنندگان راه‌اندازی شده و متقاضیان ارز در بازار آزاد به آن دسترسی ندارند.
افزون بر این بهای ارز در سامانه نیما نیز به نسبت سال پیش افزایش زیادی داشته است. یکی از علت‌های این امر کاهش صادرات و عدم بازگشت بخشی از ارز حاصل از آن است.
به گفته همتی در ۲ سال گذشته حدود ۷۲ میلیارد دلار صادرات انجام شده که ۲۷ میلیارد دلار آن هنوز به کشور بازنگشته است. او گفت به صادرکنندگان تا پایان تیرماه فرصت داده شده این ارزها را بازگردانند.
بخش بزرگی از ارز صادراتی ایران در کشورهای چین، عراق و کره جنوبی بلوکه شده و به علت تحریم‌های بانکی و مالی انتقال آنها به ایران به سادگی ممکن نیست.
خواهش و امیدواری به جای اخطار
رئیس دولت دوازدهم، حسن روحانی روز یکشنبه از بانک مرکزی خواست به صادرکنندگانی که ارز صادرات را بازنگردانده‌اند اخطار دهد و موعد مشخصی برای انجام این کار تعیین کند تا اگر تخطئی کردند آنها را به افکار عمومی و مراجع مربوط معرفی کند.
همتی دوم تیرماه به صادرکنندگان اخطار نداد اما از آنها درخواست کرد "به وظیفه ملی خود عمل کنند" و ارز صادرات را سریع‌تر بازگردانند. او ابراز امیدواری کرد این کار تا پایان تیرماه انجام شود.
به گزارش فارس رئیس بانک مرکزی، عدم تمدید کارت بازرگانی و ارجاع پرونده متخلفان به قوه قضائیه را از ابزارهای وادارکردن صادرکنندگان به بازگرداندن ارز عنوان کرد و در عین حال گفت: «ما روابطمان با صادرکنندگان صمیمانه است و امیدواریم تا آخر سال بخش اعظم ارز بیاید که این کارها انجام نشود.»
در چنین شرایطی و با تشدید تحریم‌ها و کاهش شدید صادرات نفت، دولت برای تامین نیازهای ابتدایی خود، از جمله واردات دارو و کالاهای اساسی نیز با مشکل روبرو شده و به نظر می‌رسد دست بانک مرکزی برای دخالت در بازار ارز برای کنترل قیمت بسته است.
افزایش انتقادها از همتی، ترس از ونزوئلایی شدن
وعده‌های اخیر رئیس کل بانک مرکزی درباره کنترل بازار ارز و عدم تحقق آنها با واکنش‌های انتقادی زیادی روبرو شده است. تجارت‌نیوز روز سه‌شنبه در گزارشی به بازتاب واکنش برخی مخاطبان خود پرداخته که نسبت به وعده‌های همتی ابراز بی‌اطمینانی می‌کنند.
یکی از این مخاطبان پرسیده «اگر نوسانات یک‌ساله کوتاه مدت است پس بلند مدت چیه دیگه؟» یکی دیگر خطاب به همتی نوشته است: «مرد باش بگو دولت ورشکست شده با مردم صادق باشید، که نیستید. با وعده و وعید که نمیشه اقتصاد را پیش برد. انا لله وانا الیه راجعون. ونزوئلایا جدید.»
ونزوئلا کشوری بحران‌زده است با اقتصادی فروپاشیده. میزان تورم در این کشور با فاصله زیاد بیش از همه کشورهای جهان و ارقامی باورناپذیر اعلام می‌شود. بانک مرکزی ونزوئلا اوایل فوریه امسال میانگین تورم در سال گذشته را نزدیک به ۹ هزار و ۶۰۰ درصد اعلام کرد. صندوق بین‌المللی پول این رقم را تا ۲۰۰ هزار درصد برآورد کرده است.
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین یکی از علت‌های اصلی افزایش بهای دلار را کاهش شدید ارزش پول ملی عنوان کرده و تزریق ارز به بازار برای کنترل نوسان‌های آن را کار بی‌فایده‌ای می‌داند.
دست تنگ دولت و تحقق "شایعه" دلار ۲۰ هزار تومانی
حریری به روزنامه همدلی گفت: «تزریق ارز به بازار برای کاهش قیمت دلار در واقع مانند این است که زباله‌ها را در زیر فرش پنهان کنیم، اما با این اتفاق این زباله‌ها نیستند که از بین می‌روند، بلکه روی واقعیت پوشیده می‌شود»
این فعال اقتصادی بخش خصوصی می‌گوید به دلایل مختلفی از جمله فشار تحریم‌ها و کمبود درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت، "دست دولت در پول‌پاشی تنگ شده" و این موضوع در روند صعودی قیمت ارز و دیگر کالاها تاثیر قابل‌توجهی گذاشته است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
کاهش شدید درآمدهای نفتی مسئله‌ای است که مسئولان دولتی هم به آن اعتراف می‌کنند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری هفته پیش گفته بود درآمدهای نفتی از ۱۰۰ میلیارد دلار پیش از آغاز دولت یازدهم به هشت میلیارد دلار در سال گذشته سقوط کرده است.
مطابق آمار رسمی تورم در اردیبهشت ماه ۳۰ درصد بوده است. برخی کارشناسان معتقدند میزان تورم واقعی از این رقم بالاتر است و با توجه به آن رسیدن بهای دلار به ۲۰ هزار تومان تعجیب‌برانگیز نیست. همتی چندی پیش گفته بود رسیدن قیمت دلار به ۲۰ هزار تومان شایعه‌ای است که سوداگران پخش کرده‌اند و به واقعیت تبدیل نمی‌شود.