در باره کرونا پس از شش ماه بحران چه می‌دانیم؟
۱۳۹۹ تیر ۱۴, شنبه
از نیمه ژانویه سال جاری تاکنون روزانه خبرهای واقعی و جعلی زیادی در باره منشا ویروس کرونای جدید (سارس کوو ۲) و بیماری ناشی از آن (کووید ۱۹) و همچنین پیامدهای آن و یافته‌های تازه علمی در باره این ویروس کشنده منتشر شده است.
نخستین خبرها مربوط به منشا بیماری و آمار کشته‌شدگان بود و به مرور گزارش‌هایی پیرامون نتایج پژوهش‌هایی که در کشورهای گوناگون انجام می‌شود، توجه جهانیان را به خود جلب کرد.
اکنون هم، پس از حدود شش ماه، کرونا در صدر خبرهای رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها قرار دارد اما از شواهد چنین برمی‌آید که بسیاری از شهروندان به کرونا و پیامدهایش عادت کرده‌اند و بی‌توجه به قدرت ویرانگر این ویروس، رفتاری عادی از خود نشان می‌دهند.
این در حالی است که یافته‌های علمی هنوز باعث فرونشاندن زنگ خطر نشده‌اند و در برخی از کشورها، از جمله ایران، مسئولان و کارشناسان نسبت به بالارفتن خطر هشدار می‌دهند.
منشا ویروس
پژوهشگران کشورهای گوناگون به اطلاعات زیادی در باره کرونا، راه‌های جلوگیری از گسترش آن و معالجه کووید ۱۹ دست یافته‌اند.
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که می‌تواند به توقف گسترش ویروس بی‌انجامد رمزگشایی از چگونگی ایجاد آن است.
هنگامی که مقامات چینی از وجود ویروس در ووهان خبر دادند، گفته شد که نخستین عفونت انسانی توسط مهره‌داران صورت گرفته است. اما تا امروز مشخص نشده است که انتقال این ویروس از حیوان به انسان، چه زمانی و کجا انجام شده است.
به احتمال زیاد منشا اصلی ویروس خفاش است، اما این نظریه جا افتاده که انتقال آن به انسان توسط حیوان دیگری صورت گرفته است.
در این رابطه صحبت از سگ راکون می‌شود، حیوانی که در چین به علت پوستش از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است.
کریستیان دورستن، ویروس‌شناس برجسته آلمانی اطمینان دارد که سگ راکون در روند شیوع سارس‌کوو۲ رابط اصلی بین خفاش و انسان بوده است.
کارشناسان دیگر در این رابطه محتاط‌‌‌تر سخن می‌گویند و برخی احتمال می‌دهند که حلقه مفقوده میان خفاش و انسان، پانگولین باشد، جانور پستانداری که در بازارهای حیوانات وحشی چین فروخته می‌شود.
ویژگی‌‌های ویروس
ویروس‌شناسان چینی اطلاعات ژنتیکی پاتوژن ویروس را در کوتاه‌ترین مدت رمزگشایی کردند. آنها روز ۲۱ ژانویه اطلاعاتی در باره ساختار ژنوم سارس‌کوو۲ منتشر کردند و سه روز بعد توضیحات دقیق‌تری ارائه دادند.
ویژگی اصلی این ویروس، پروتئین سنبله (ACE-2) است که به شکل تاج بر سطح آن قرار گرفته است. این پروتئین برای اتصال به سلول میزبان در بدن انسان یا حیوان نقش اصلی را بازی می‌کند.
به همین دلیل پژوهشگران به دنبال یافتن داروهایی هستند که بتوانند از این اتصال جلوگیری کنند یا این پروتئین را از بین ببرند.
راه‌های انتقال
پژوهش‌هایی که در باره چگونگی انتقال سارس‌کوو۲ انجام شده نشان داده‌اند که این ویروس بیش از هر جا در گلو و ریه‌ها لانه می‌کند.
ویروس از طریق پرتاب ذرات مایع هنگام سرفه یا عطسه، لمس اشیاء و همچنین ذرات معلق در هوا (آیروسل) منتقل می‌شود.
در این راستا نسبت به استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع مانند کولر در مکان‌های بسته و شلوغ هشدار داده شده است. در این مکان‌ها باید با گشودن پنجره‌ها و درها، امکان خروج ویروس را فراهم کرد.
به همین دلیل در اکثر کشورهای بحران‌زده محدودیت‌های کرونایی ایجاد شد تا از تجمع شهروندان در مکان‌های عمومی دربسته جلوگیری شود.
امروزه تقریباً در همه کشورهای جهان استفاده از ماسک محافظ دهان و بینی به امری عادی تبدیل شده است. با این حال ، بسیاری از پزشکان این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا اکثر مردم در زندگی روزمره قادر به استفاده از ماسک هستند، به گونه‌ای که بتوان از انتقال ویروس بالقوه جلوگیری کرد؟
شستن دست‌ها و حفظ فاصله فیزیکی هم از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از گسترش بیشتر سارس‌کوو۲ به‌شمار می‌رود.
بعضی از حیوانات خانگی، از جمله گربه، فرت و همسترهای طلایی می‌توانند در تماس با بیماران مبتلا شوند، اما در زنجیره‌های عفونت نقش برجسته‌ای ندارند.
سگ‌ها تاکنون در برابر کرونای جدید مصون بوده‌اند.
علائم بیماری
در ابتدای شیوع بیماری این نظریه وجود داشت که سارس‌کوو۲ خطرناک‌تر از آنفولانزای فصلی نیست، اما پس از مدتی ثابت شد که خطر آن در سطح آنفولانزای اسپانیایی است که در سال ۱۹۱۸ باعث مرگ میلیون‌ها نفر شد.
برخی از مبتلایان به کووید۱۹ علائم مشخصی مانند دردگلو، سرفه، مشکلات تنفسی، کم‌اشتهایی، تضعیف حس بویایی و چشایی را دارند، اما برخی دیگر حتی متوجه بروز بیماری در بدن خود نمی‌شوند.
افرادی که پیش‌تر به بیماری‌های خطرناک مانند فشار خون بالا، دیابت، سرطان، نارسایی کلیه، سیروز کبد و بیماری‌های قلبی و عروقی مبتلا بوده‌اند، همچنین سالخوردگان و کسانی که دارای گروه خونی A هستند بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا قرار دارند.
بر اساس آمار منتشرشده، مردها هم بیش از زنان مبتلا می‌شوند.
درمان بیماری
در ماه‌های نخست گسترش کووید۱۹ برای شماری از افرادی که شدت ابتلایشان بالا بود از دستگاه‌های تنفس مصنوعی استفاده می‌شد اما اکنون ثابت شده است که این اقدام، پیامدهای بسیار ناگواری دارد.
به همین دلیل در حد امکان، هوارسانی ازطریق ماسک اکسیژن صورت می‌گیرد.
در بسیاری موارد، اگر کلیه‌ها به‌شدت آسیب دیده باشند، دیالیز انجام می‌شود.
یکی از راه‌های فرونشاندن شدت کووید۱۹ استفاده از پادتن‌های افرادی است که به این بیماری مبتلا شده و سپس بهبود یافته‌اند.
تزریق خون این افراد به بیماران حاد، روند بهبودی آنها در بیمارستان‌ها را سرعت می‌بخشد.
بیماران مبتلا به کووید۱۹ باید پس از بهبودی، اقدامات توان‌بخشی طولانی‌مدت و متناسب را انجام دهند. در این رابطه باید با پزشکان معالج به‌طور مفصل مشورت شود.
داروهای معالج و واکسن
تنها دارویی که برای کوتاه کردن دوره بیماری به‌کار می‌رود، رمسدیر است.
کارشناسان تاکید می‌کنند که این دارو معجزه نمی‌کند و تنها برای کوتاه‌کردن مدت درمان بیمارانی که به دستگاه اکسیژن وصل هستند استفاده می‌شود.
برخی پزشکان داروهای دیگری را برای مقابله با کرونا تجویز می‌کنند، از جمله داروهای ضد التهاب دگزامتازون و داروی ضد مالاریا هیدروکسی کلروکین.
البته اثربخشی و ایمنی این داروها هنوز به‌طور قطعی اثبات نشده است.
دست‌کم ۱۶۰ پروژه تحقیقاتی در سراسر جهان برای یافتن واکسن در حال انجام هستند.
دو شرکت آلمانی بیونتک (Biontec) و کیوروک (CureVac) مجوز آزمایش مرحله یک و دو را دریافت کرده‌اند.
واکسن‌ها در سه مرحله آزمایش می‌شوند: نخست روی چند نفر، بعد روی گروهی بیشتر و سرانجام بر روی چند هزار داوطلب که ارزیابی و تحلیل نتایج آن به زمان بیشتری نیاز دارد.
در مرحله سوم، داوطلبان به طور تصادفی به دو گروه تقسیم می‌شوند: به یک گروه واکسن تزریق می‌شود و برای گروه دوم فقط سرنگ بدون ماده فعال به‌کار برده می‌شود.
بعد از مدتی نتایج تزریق‌ها بررسی و با یکدیگر مقایسه می‌شوند.
چه زمانی واکسن وارد بازار می‌شود؟
هنوز مشخص نیست که آیا واکسنی مجوز نهایی را دریافت خواهد کرد یا خیر. با وجود این برخی از کارشناسان خوشبین هستند و وعده می‌دهند که تا پایان سال جاری میلادی یک واکسن قابل استفاده در بازار عرضه خواهد شد. برخی هم می‌گویند که دست‌کم سال آینده چنین اتفاقی خواهد افتاد.
برای امیدواری به ایمنی گله‌ای هم هنوز زود است، زیرا تا امروز (چهارم ژوئیه / ۱۴ تیرماه) حدود ۱۱ میلیون نفر به کووید۱۹ مبتلا شده‌اند که نسبت به جمعیت حدود هشت میلیاردی جهان، رقم قابل توجهی نیست.
همچنین مشخص نیست که آیا بیماران بهبودیافته برای همیشه در برابر سارس‌کوو۲ مصون خواهند ماند یا خیر.
آنچه که مشخص است، این که اگر ما شیوه زندگی عادی خود را به همان شکل پیش از شیوع کرونا ادامه دهیم، در آینده نزدیک شاهد شیوع جهانی ویروس‌های مشابه یا حتی خطرناک‌تر از سارس‌کوو۲ خواهیم بود.