درخواست عفو بین‌الملل برای تحقیقاتی جامع و بی‌طرفانه در مورد اعدام‌های ۶۷
۱۳۸۷ شهریور ۱, جمعه
عفو بین‌الملل در بیانیه‌ی خود گفته است: «قوانین بین‌المللی حقوق بشر ایجاب می‌كنند كه مقامات ایران در موارد نقض حق حیات، مانند موارد ارتکابی در طول "قتل عام زندانیان"، كه در ۱۹۸۸ شروع شد و در سال بعد ادامه یافت، تحقیقاتی جامع و بی‌طرفانه انجام دهند و مسئولان آن را شناسایی و تسلیم عدالت كنند. كوتاهی تاکنونی در این مورد، و مدت زمانی كه از این كشتار گذشته است به‌هیچ‌عنوان از این مسئولیت نمی‌کاهد.»
عفو بین‌الملل در بیانیه‌ی خود اعدام‌های دستهجمعی سال ۶۷ در ایران را یکی از "بدترین تجاوزها" به حقوق بشر در ایران توصیف کرده و گفته است: «كسانی كه مسئول این كشتار بوده‌اند باید تحت تعقیب قرار بگیرند و بر اساس استانداردهای بین‌المللی دادرسی‌های عادلانه، محاكمه شوند.»
دستور آیت‌الله خمینی
اعدام‌های دستهجمعی سال ۱۳۶۷ به دستور شخص آیت‌الله خمینی چند روزی پیش از پایان رسمی جنگ ۸ ساله‌ی ایران و عراق به اجرا درآمد. آیت‌الله خمینی در فتوای خود اعدام "محاربین" و آن دسته از زندانیانی را که "بر موضع نفاق پافشاری می‌کنند" لازم دانسته بود. در فتوای آقای خمینی آمده بود: «تشخیص موضوع در تهران با رأی اکثریت آقایان حجة‌الاسلام نیری (قاضی شرع)، جناب آقای اشراقی (دادستان تهران) و نماینده‌‌ای از وزارت اطلاعات می‌باشد، اگرچه احتیاط در اجماع است. در زندان‌های مراکز استان، رأی اکثریت آقایان قاضی شرع، دادستان انقلاب و یا دادیار و نماینده‌ی وزارت اطلاعات لازم الاتباع می‌باشد.»
پس از صدور فتوای آیت‌الله خمینی، در فاصله زمانی‌ای که بیشتر از چند هفته نبود، زندانیان یک‌یک در برابر پرسش‌های مشخص و محدود هیئت تعیین شده از سوی آیت‌الله خمینی قرار گرفتند. دکتر یرواند آبراهامیان، که کتابی در باره‌ی اعدام‌های دستهجمعی ۶۷ منتشر کرده، دراین باره می‌نویسد: «کسانی که پاسخ‌های نامساعد می‌دادند، بی‌درنگ به اتاق ویژه‌ای هدایت می‌شدند. در آنجا انگشترها و عینک‌هایشان ضبط و به آنها گفته می‌شد که وصیت‌نامه نهایی خود را بنویسند. آنگاه آنها را به سوی چوبه‌های دار که پنهانی، در تالار سخنرانی گوهردشت و حسینیه اوین برپا شده بود، می‌بردند و در گروه‌های ۶ نفری به دار می‌آویختند.»
بازماندگان قربانیان می‌گویند زندانیان از سرنوشتی که در انتظارشان بود خبر نداشتند. با توجه به پایان جنگ ایران و عراق و شادی عمومی ناشی از آن، تصور اعدام دستهجمعی برای زندانیان دشوار بود.
آمار قربانیان
در مورد شمار اعدام‌شدگان، آمار و ارقام متفاوتی وجود دارد. آیت‌الله منتظری در خاطراتش نوشته است: «حدود دو هزار و هشتصد یا سه هزار و هشتصد نفر زندانی را - تردید از من است - از زن و مرد در کشور اعدام کردند.»
آیت‌الله منتظری در خاطراتش همچنین به ملاقاتی با نیری، قاضی شرع اوین، اشراقی، دادستان تهران، رئیسی، معاون دادستان و پورمحمدی، نماینده‌ی وزارت اطلاعات اشاره می‌کند. او تاریخ این دیدار را اول محرم آن سال ذکر می‌کند، که مصادف با ۲۳ مرداد ۱۳۶۷ است، و می‌نویسد: «به آنها گفتم، حداقل در محرم از اعدام‌ها دست نگه دارید، آقای نیری گفت: "ما تا الان هفتصد و پنجاه نفر را در تهران اعدام کرده‌ایم، دویست نفر را هم به عنوان سرموضع از بقیه جدا کرده‌ایم. کلک این‌ها را هم بکنیم، بعد هر چه شما بفرمائید!"»
عفو بین‌الملل در بیانیه‌ی بیستمین سالگرد اعدام‌های سال ۶۷ نوشته است: «در دوره‌ای كه از اوت ۱۹۸۸ شروع شد و تا نزدیك دهمین سالگرد انقلاب اسلامی در فوریه ۱۹۸۹ ادامه داشت، مقامات ایران موج وسیعی از اعدام زندانیان سیاسی را به راه انداختند - كه در نوع خود، پس از آن چه در سال‌های اول و دوم پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ صورت گرفت، بزرگ‌ترین موج اعدام بشمار می‌رود. باور بر این است که در مجموع بین ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر، از جمله زنان، در این جریان كشته شدند.»
سازمان عفو بین‌اللمل در بیانیه‌ی خود همچنین از حكومت ایران می‌خواهد كه «از حضور بازماندگان قربانیان در گورستان خاوران در جنوب تهران در روز ۲۹ اوت یا حوالی آن، به منظور یادآوری این سالگرد و دادخواهی برای عزیزانشان، جلوگیری نکند. صدها نفر از كسانی كه شتابزده اعدام شدند در این گورستان، و بسیاری از آنان در گورهای دسته جمعی بی‌نام و نشان، دفن شده‌اند.»
م / عفو بین‌الملل، دویچه‌وله