دردسرهای "اسلام واقعی" برای مسلمانان

در حال حاضر ده‌ها گروه اسلامی در سراسر جهان برای کسب قدرت مبارزه می‌کنند. هریک از این گروه‌ها خود را نماینده واقعی اسلام می‌داند و دیگر گروه‌های اسلامی را قبول ندارد و اقدامات آن‌ها را ناشی از "اسلامی واقعی" نمی‌داند. این روند نه‌تنها به سردرگمی مسلمانان بلکه به جنگ ‌و خونریزی نیز انجامیده است. این گروه‌ها رفتار خود را با اسلام شیعی، وهابی و سلفی تنظیم می‌کنند یا از آن الهام می‌گیرند.

با پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت ولایت مطلقه فقیه در ایران، اسلام شیعه از محدوده فرامین و اعتقادات برای مومنین و معتقدین خارج و تلاش برای تسلط برهمه ساختارهای "این‌جهانی" آغاز شد. با این‌حال پس از گذشت چندین دهه هنوز هم بر سر چیستی "اسلام واقعی" در این کشور تفاهم وجود ندارد. از سوی دیگر حاکمان اسلامی ایران اقدامات دیگر نحله‌های اسلامی را هم "اسلام واقعی" نمی‌دانند.

وهابیت جنبشی مذهبی است که محمد بن عبدالوهاب در قرن هجدهم در عربستان بنیان گذاشت و مورد پذیرش خاندان سعودی قرار گرفت. دیدگاه وهابی به یک پالایش اساسی در اسلام معتقد است و هدف خود را بازگشت به آموزه‌های اصیل در قرآن و حدیث (سنت پیامبر) را هدف می‌دانند و با هر نوع بدعتی مخالفت می‌کند. هرکسی که با تفسیر آن‌ها از اسلام موافق نباشد کافری دانسته می‌شود که باید با او جهاد کرد.

سَلَفی‌ها خود را پیرو "سلف صالح" می‌دانند و در عمل و اعتقادات خود از پیامبر اسلام و صحابه تبعیت می‌کنند. سلفی‌گری دو رکن اساسی دارد: یکی بازگشت به شیوهٔ زندگی و مرام سلف صالح و سنت حجاز به خصوص سنت اهل مدینه در ۱۴۰۰ سال پیش و دوم مبارزه با بدعت، یعنی هر چیزی که سلفی‌ها، جدید و خلاف سنت می‌دانند. سلفی‌ها بر معنی خاصی از توحید تاکید دارند که باعث می‌شود افراد بسیاری "نامعتقد" تلقی گردند.

گروه حزب‌الله با الهام از ایدئولوژی اسلام سیاسی آیت‌الله خمینی در لبنان ظهور کرد. در زمان جنگ داخلی لبنان، حزب‌الله به کمک سپاه پاسداران، تعلیم نظامی داده شده و تحت حمایت مالی و سیاسی جمهوری اسلامی قرار گرفت. حزب‌الله ۳ هدف اصلی را به عنوان آرمان خود اعلام کرده که عبارتند از: محو آثار امپریالیستی غرب، مجازات فالانژها و برپایی حکومت اسلامی در لبنان است.

مشهورترین گروه‌های الهام گرفته از سلفی‌گری، اخوان‌المسلمین و جماعت اسلامی هستند. شعارهای اصلی اخوان المسلمین: خداوند هدف ما، پیامبر الگوی ما، قرآن قانون اساسی ما، جهاد راه ما و مرگ در راه خدا، والاترین آرزو است.

وهابیت نیز الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های مذهبی جهان اسلام از هند و سوماترا تا سودان و شمال آفریقا بوده است و بر جنبش طالبان در افغانستان و برخی جنبش‌های اسلامی دیگر قرن بیستم هم تاثیر گذاشته ‌است. طالبان از درون جنگ سرد و اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی در مدارس قرآن پاکستان زاده شد و مدتی حکومت را با ادعای "اسلام واقعی" در افغانستان بدست گرفت.

جهادگرایی سلفی به جریانی در درون سلفی‌گری گفته می‌شود که جهاد و خشونت را راهی مناسب و ضروری برای مقابله با حملات غرب و حاکمان کشورهای اسلامی علیه اسلام می‌دانند. ایدئولوژی سلفی–جهادی الهام‌بخش بسیاری از گروه‌های مسلح مانند القاعده در آغاز قرن ۲۱ بوده است. هدف آنان پاک‌کردن جامعهٔ اسلامی از رفتارهای غیراسلامی است.

بوکو حَرام (به زبان هوسه: تحصیل غربی حرام است) گروه جهادگرای اسلامی در شمال نیجریه که خواستار تعطیلی تمامی مدارس نوین و تحمیل شریعت اسلامی بر تمامی ۳۶ ایالت نیجریه است. این گروه که در نیجر، چاد و شمال کامرون نیز فعال است در سال ۲۰۰۲ تأسیس شده و پیشتر با شبکه القاعده ارتباط داشت اما در مارس ۲۰۱۵ با ابوبکر بغدادی بیعت کرد و نام خود را به ولایت غرب آفریقای دولت اسلامی تغییر داد.

جنبش جوانان مجاهدین‎ معروف به الشباب یک گروه سلفی – جهادی سومالیایی است که از سال ۲۰۱۲ بخشی از شبکه القاعده شده‌ است.

حرکت اسلامی (ابو سیاف) که در جنوب فیلیپین فعال است، هدف خود را اخراج مسیحیان از جنوب این کشور و ایجاد حکومت اسلامی اعلام کرده است.

دولت اسلامی (داعش) به رهبری ابوبکر البغدادی از جهادگرایان سلفی جداشده از شبکهٔ القاعده تأسیس شده و با دولت‌های عراق و سوریه و دیگر گروه‌های شورشی مخالف دولت سوریه، از جمله جبهه نصرت وارد جنگ شده‌است. این گروه بخش‌هایی از عراق و سوریه را تصرف کرده‌ و با اجرای سربریدن و و برده‌‌داری ادعا می‌کند که "اسلام واقعی" را اجرا می‌کند.

جبهه نصرت یک گروه اسلام‌گرای جهادی در سوریه است که با شبکه القاعده هم‌پیمان است. جبهه نصرت با گسترش جنگ داخلی سوریه، در حمایت از اکثریت سُنی‌مذهب سوریه وارد جنگ علیه نیروهای دولتی شد.

در کنار نیروهای شناخته شده ده‌ها گروه کوچک و بزرگ دیگر همچون لشکر جهنگوی، لشکر طیبه، سپاه صحابه، جندالله، جیش محمد، اتحادیه جهاد اسلامی، مجاهدین هند، ارتش اسلام و انصار دین با ابزار و اهداف مشابه فعالیت می‌کنند و در بسیاری از نقاط نیز باهم درگیر هستند.

جالب اینکه اکثر این گروه‌ها یکدیگر را نیز متهم می‌کنند که ساخته دست "غرب"، "آمریکا" و "صهیونیزم" هستند.

"انشعاب" تنها مختص مسلمانان نیست. مسیحیان نیز قرن‌ها پیش به دسته‌های گوناگون کاتولیک، پروتستان و غیره تقسیم شدند و حتی سال‌های طولانی نیز به جنگ با یکدیگر پرداختند.

قرن‌ها پیش حکومت کلیساها در غرب به "عصر روشنگری"، آزاد اندیشی، خرد‌گرایی و سکولاریسم منتج شد که اندیشمندانی همچون دیدرو، ولتر، روسو، مونتسکیو، کانت و فرانسوا ساد نقش به‌سزایی در آن داشتند. (عکس: امانوئل کانت)