دعوای ایران، ترکیه و جمهوری آذربایجان بر سر لغو ویزا

طبق داده‌های اداره‌ گذرنامه کشور، ایرانیان بدون روادید می‌توانند به کشورهایی چون سوریه، ترکیه، بولیوی، نیکاراگوئه و گرجستان مسافرت کنند. هنوز بین ایران و بسیاری از کشورهای همسایه از جمله ترکمنستان، جمهوری آذربایجان قراردادی برای لغو روادید بسته نشده است.

جمهوری آذربایجان فقط با کشورهای سابق اتحاد شوروی، به استثنای ترکمنستان، رژیم ویزا ندارد و شهروندان این کشورها بدون اخذ ویزا می‌توانند به آذربایجان سفر کنند و یا آذربایجانی‌ها می‌توانند به آنجا سفر کنند.

ترکیه نیز با سیاست "حذف ویزا" در منطقه موفق شد علاوه بر توریست‌های اروپایی، جهانگردان ایرانی، عرب، روس و آسیای میانه و قفقاز را نیز به کشورش جذب کند. هر سال بیش از ۸ میلیون شهروند ترک نیز به خارج سفر می‌کنند. شهروندان ترکیه نیزمی‌توانند به بسیاری از کشورهای دنیا بدون ویزا سفر کنند. اما برای ورود به جمهوری آذربایجان نیاز به ویزا دارند.

سفر اردوغان برای حل مشکل ویزا به باکو

رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه سه‌شنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۱ برای شرکت در نشست "شورای عالی همکاری راهبردی ترکیه و جمهوری آذربایجان" به باکو سفر کرد. یکی از موضوع‌های اصلی نشست یعنی "لغو ویزا" از موضوعات این نشست کنار گذاشته شد.

با وجود این، الهام علی‌یف رئیس جمهور آذربایجان در دیدار با اردوغان اظهار داشت: «فعالیت برای لغو مقررات روادید میان دو کشور به سرعت ادامه دارد». کارشناسان مقیم باکو هم تائید می‌کنند این موضوع یکی از بحث‌های اصلی نشست سران دو کشور بوده است. در ترکیه هم بحث بر سر ویزای جمهوری آذربایجان برای شهروندان ترک، انعکاس وسیعی در روزنامه‌های این کشور داشت.

روزنامه‌ی صباح: ویزای آذربایجان برداشته می‌شود

روزنامه‌ی "صباح" ترکیه می‌نویسد که با توجه به این که ویزای ورود به ترکیه برای اتباع جمهوری‌های ترک به طور کامل لغو شده است، نخستین گام‌ها از سوی آذربایجان هم برداشته شده است.

"صباح" از قول الهام علی‌یف آورده است: «ما می‌توانیم برای هنرمندان، سرمایه‌گذاران، دانشمندان و اشخاص معروف تسهیلاتی قائل شویم. اما در خصوص لغو کامل ویزا برای اتباع ترک این پروسه هنوز به طور کامل تمام نشده و بعد از اتمام روند کار اتباع ترکیه می‌توانند وارد خاک آذربایجان شوند. به طور کلی می‌خواهم بگویم که آذربایجان قانون لغو ویزا برای هیچکدام از کشورهای جهان را ندارد و ما در حال تلاش برای رفع این مسئله هستیم و طرف ترکیه در این زمینه آذربایجان را درک می‌کند و با تلاش مشترک در رفع این مسئله قدم برمی‌داریم.»

روزنامه‌ی استار ترکیه: ایران در مشکل ویزا مقصر است

رونامه‌ی "استار" ترکیه در رابطه با لغو ویزای اتباع ترک برای ورود به جمهوری آذربایجان، ایران را مقصر شناخته است. استار می‌نویسد: «دولت باکو از اراده‌ی سیاسی لازم برای لغو ویزا برای اتباع ترکیه برخوردار است، اما تهران گفته است که اگر ویزا را برای ترکیه لغو کنید، برای ایران هم باید ویزا لغو گردد. در غیراین صورت راه دسترسی آذربایجان به نخجوان و سایر راه‌ها را که از خاک ایران می‌گذرند، قطع خواهد کرد».

روزنامه استار همچنین اشاره می‌کند: «ترکیه خارج کردن موضوع ویزا را در مذاکرات اردوغان با علی‌یف را قبول کرده است.» استار آورده است که اتباع آذربایجان می‌توانند ۳۰ روز بدون ویزا در ترکیه اقامت کنند.

"دو دولت و یک ملت، اما ویزا لغو نمی‌شود"

روزنامه‌ی "حریت" ترکیه نیز پیش از این به قلم زینب گورجانلی، گزارش مفصلی در رابطه با موضوع لغو ویزای آذربایجان برای شهروندان ترک منتشر کرد. خبرنگار حریت برای پیگیری "دعوای ویزا" به باکو سفرکرده و دراین باره نوشت است که ایران بزرگترین مانع برای لغو ویزا برای اتباع ترک است.

گورجانلی اضافه می‌کند: «ترکیه و آذربایجان همیشه شعار "دو دولت و یک ملت" را سر می‌دهند، اما بخش ترکیه‌ای این دولت همیشه برای ورود به بخش آذربایجانی آن نیاز به ویزا دارد. این در حالی است که ترکیه برای کشورهایی که دو دولت و یک ملت به حساب نمی‌آیند از روسیه و اوکرائین گرفته تا کشورهای آفریقایی به صورت دو جانبه ویزای ورود را لغو کرده است.»

رونامه حریت: "سیاست فارس‌گرایی و شیعه‌گرایانه ایران"

به نوشته‌ی حریت روابط ایران و جمهوری آذربایجان همواره دستخوش فراز و فرودهایی بوده است و دو همسایه در کنارهم مجبور به زندگی مسالمت‌آمیز و تحمل همدیگر هستند. مخصوصا اینکه آذربایجان برای ورود به خاک نخجوان مجبور است از خاک ایران بگذرد.

حریت از قول مقامات آذربایجان آورده است در صورتی‌که ویزای آذربایجان برای اتباع ترک برداشته شود، ایران هم چنین تقاضائی را از آذربایجان خواهد داشت. در غیر اینصورت راه آذربایجان به نخجوان که از خاک ایران می‌گذرد از سوی دولت تهران بسته خواهد شد. حریت علت این مشکل را با بافت دموکراتیک و دموگرافیک این منطقه و جمعیت ۷۵ میلیونی ایرانیان و جمعیت ۹ میلیونی جمهوری آذربایجان در ارتباط می‌داند.

حریت خاطرنشان می‌کند: «آذربایجان با ایران پیوندهای خویشاوندی دارد و این در حالی است که ایران سیاست فارس‌گرایی و شیعه‌گری را دنبال می‌کند و تلاش دارد تفاوت‌های فرهنگی آذری‌ها را زیر چتر شیعه‌گری ذوب کند. اما برای آذربایجان فرهنگ ملی، یعنی فرهنگ آذربایجانی اولویت دارد.»

حریت بدون ذکر نام، به یک مقام آذری استناد می‌کند که دولتمردان در صورت لغو ویزا ازاحتمال ورود آزادانه به آذربایجان از سوی کسانی که به دنبال صدور انقلاب اسلامی به آذربایجان هستند، نگرانند.

کارشناس: ویزا برای ترکیه آری، برای ایران نه!

آرزو نقی‌یف، کارشناس شعبه تحلیل روابط بین‌الملل در خبرگزاری ترند نیوز به دویچه وله می‌گوید که ویزا برای شهروندان ترکیه به دلیل این که دو کشور شریک استراتژیک هستند، باید لغو شود، اما لغو آن برای ایران به دلیل بی‌ثباتی سیاسی امکان پذیر نیست.

وی اما می‌افزاید: «اگر ایران از شهروندان آذربایجان تقاضای ویزا بکند، ارتباط آسان جمهموری نخجوان با جمهوری آذربایجان دچار اخلال خواهد شد. ارتباط زمینی نخجوان با دیگر مناطق و سرزمین جمهوری آذربایجان از طریق خاک ایران انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر راه ارتباطی و تجاری به جمهوری خودمختار نخجوان فقط از طریق خاک ایران انجام می‌گیرد.»

مشکل ویزا همچنان لاینحل ماند

به عقیده‌ی نقی‌یف، کارشناس مقیم باکو، ترکیه در سال ۲۰۰۹ به جمهوری آذربایجان پیشنهاد کرد که این کشور ویزا را برای شهروندان ترک ملغی کند. اما به دلیل مخالفت ایران مبنی بر اینکه در صورت لغو ویزا بایستی همین اقدام برای ایرانیان نیز انجام شود، این امر به نتیجه نرسید. در حالیکه آذربایجان متحد استراتژیک ترکیه است و باید ایران این مسئله را در نظر می‌گرفت و مانع نمی‌شد.

نقی‌یف ادامه می‌دهد: «در حال حاضر شهروندان ترکیه در بدو ورود به خاک جمهوری آذربایجان می‌توانند ویزا دریافت کنند. لغو ویزا برای شهروندان ترک مغایرتی با قوانین آذربایجان ندارد، بنابراین لغو ویزا برای اتباع ترک از سوی آذربایجان در آینده ضروری و امکان‌پذیر هست.»

روزنامه‌های ترکیه و بسیاری از کارشناسان در لغو ویزای آذربایجان برای شهروندان ترکیه، ایران را مانع اصلی می‌شمارند. گرچه مشکل ویزا هنوز لاینحل مانده است، اما طرف ترکیه هم از این مسئله ابراز ناخرسندی نمی‌کند و حتی الهام علی‌یف، رئیس جمهور آذربایجان در مصاحبه‌ مطبوعاتی خود در حضور اردوغان، نخست وزیر ترکیه، ابراز داشت که طرف ترکیه در این زمینه آذربایجان را درک می‌کند و با ما موافق است.