دیدار رهبران آذربایجان و ارمنستان در آلمان

جنگ قره‌ باغ در سال ۱۹۸۸ آغاز شد و در سال ۱۹۹۴ به پایان رسید. علیرغم برقراری آتش بس تابحال هیچگونه توافقنامه‌ی صلح بین آذربایجان و ارمنستان امضا نشد. بیش از ۳۰ هزار نفر در این مناقشه کشته شده و حدود یک میلیون نفر نیز آواره شدند.

جامعه‌ی جهانی از جمله سازمان ملل متحد منطقه‌ی قره ‌باغ را جزو قلمرو آذربایجان می‌شناسد. پس از جنگ ۶ ساله، ارامنه ساکن قره‌ باغ اعلام استقلال کردند که تا به حال هیچ کشوری در دنیا آن را به رسمیت نشاخته است.

اهمیت مذاكره‌ی مونيخ

رهبران آذربایجان و ارمنستان ۷ بار در سال جاری با یکدیگر ملاقات کردند. در آخرین دیدار آنها در شهر مونیخ نمایندگان "گروه مینسک" و"سازمان امنیت و همکاری اروپا" نیز شرکت داشتند. موضوع این مذاکره اوضاع کنونی قره باغ کوهستانی و دورنمای مذاکرات بود.

مناقشه قره باغ با درگیری میان روسیه و گرجستان و همچنین عادی شدن روابط ترکیه و ارمنستان نظر جهانیان را به خود جلب کرد. ملاقات درمونیخ پس از برقراری روابط دیپلماتیک بین ترکیه و ارمنستان انجام می‌گیرد و بنابه گفته‌ی ناظران از این نقطه نظر اهمیت پیدا کرده است.

گامی به جلو و امید به صلح

دیدار رهبران آذربایجان و ارمنستان تابحال نتیجه‌ای نداشته است، ولی دالغا خاتین اوغلو، تحلیل‌گر خبرگزاری "ترند نیوز" دیدار مونیخ را مثبت ارزیابی می‌کند.

وی می‌گوید: «به نظر من احتمال اینکه توافق نهایی حاصل بشود، وجود ندارد، اما به هر حال دیدارها در چارچوب حل مساله می‌تواند گامی به جلو باشد و امیدواری زیادی برای گام‌های عملی و مثبت وجود دارد. در حال حاضر در پارلمان ارمنستان موضوع برگرداندن حداقل ۵ منطقه‌ی اشغالی مورد بحث هست».

به گفته‌ی خاتین اوغلو، مساله‌ی برگرداندن حداقل ۵ منطقه‌ی اشغالی در چارچوب امضاء "پروتکل عادی سازی روابط بین ترکیه و ارمنستان" نیز مذاکره شده است.

دلیل انتخاب آلمان برای مذاکره چیست؟

آیا حضور فعال آلمان در صحنه‌ی بین‌الملل سبب شده که یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین مشکلات منطقه‌ی قفقاز در آلمان بررسی شود؟ به این سئوال دویچه وله آلکساندر راهر کارشناس مشهور آلمانی چنین پاسخ می‌دهد: «برای حل مناقشه‌ی پیچیده‌ای مثل قره باغ نیاز به یک کشور بی‌طرفی مثل آلمان هست. در برخی از کشورهای اروپائی مثل فرانسه، جامعه ارامنه بسیار قوی و بانفوذ است، به همین دلیل دولت آذربایجان کشور بی طرفی مثل آلمان را برای ادامه‌ی روند مذاکرات قبول کرد.»

این کارشناس آلمانی به دلایل دیگری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «آلمان موقعیت ارامنه را درک می‌کند، ولی دسته و گروه ارمنی هم در این کشور وجود ندارد. از سوی دیگر آلمان منافع ژئوپلیتیکی هم در قفقاز جنوبی ندارد و در مناقشه گرجستان وروسیه نیز به همراه فرانسه در کاهش تنش‌ها تلاش زیادی کرده است.»

چرا مشکل قره باغ حل نمی‌شود؟

تا به حال ملاقات سران آذربایجان و ارمنستان در مسکو ، سن پترزبورگ و پراگ انجام گرفته و به نتیجه‌ی نرسید. حال آیا دیدارمویخ نتیجه‌ای خواهد داد؟

الکساندر راهر معتقد است: «برای هر مشکلی بایستی یک راه حلی وجود داشته باشد. رهبران قبلی دو کشور شاید صدها بار ملاقات کرده باشند. این مشکل با دیدار دو رئیس جمهور حل نمی‌شود. در روند کنونی حل این مناقشه وضعیت نوینی بوجود آمده. اروپا با فشار به ترکیه تلاش کرد که این کشور مرزهای شرقی خود را به روی ارمنستان بگشاید وترکیه با آن موافقت کرد.»

طبق ارزیابی وی، این مسئله می‌تواند بسیاری از معادلات منطقه را تغییر دهد. به گفته‌ی راهر، خط لوله‌ی نابوکو هم باید ساخته شود که این خط لوله احتمالا می‌تواند از طریق ارمنستان به ترکیه وصل شود که در اینصورت مسائل جدیدی طرح می‌شود.

ترس اروپا از روسیه و ایران

اتحادیه اروپا در حل مناقشه‌ی قره باغ نقش فعالی را به عهده گرفته. حال چرا این اتحادیه در موقعیت کنونی به فکر حل این مناقشه افتاده است؟

خاتین اغلو، تحلیلگر "ترند نیوز" در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اروپا متوجه است که ایران و روسیه بهترین استفاده را از مناقشات منجمد منطقه چه مناقشه آبخاز و اوستیای جنوبی و چه مناقشه قره باغ کوهستانی می‌برند و به عنوان اهرم فشار از آن استفاده می‌کنند. اروپا به همین سبب و همچنین بخاطر منافع ژئو سیاسی- اقتصادی مجبور به حل مناقشات منطقه قفقاز است. کما اینکه با عادی سازی روابط آذربایجان - ارمنستان طرح نابوکو Nobucco با صرفه‌تر خواهد بود، زیرا بهترین و کوتاه‌ترین مسیر خط لوله است. از طرفی ارمنستان توسط اراضی ترکیه می‌تواند به اروپا راه پیدا کند».

مذاکره‌ی رهبران آذربایجان و ارمنستان در سال جدید میلادی نیز ادامه خواهد یافت، ولی همزمان این گفت‌وگوها تهدیدها نیز ادامه دارند. الهام علی‌اف گفته است ملاقات در مونیخ باید نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد.

وی تهدید کرده است که «اگر مذاکره‌ی مونیخ بدون نتیجه پایان یابد، امید ما به یاس مبدل خواهد شد و آذربایجان گزینه‌ی دیگری در پیش روی خواهد داشت.» علی‌اف هشدار می‌دهد که در طی سال‌های اخیر با درنظر گرفتن گزینه‌ی نظامی ارتش را تقویت کرده است.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: شهرام احدی