راه سخت و طولانی پناهجویان با رسیدن به آلمان تمام نمیشود
۱۳۹۵ شهریور ۱, دوشنبه
از روز شنبه ۶ اوت (۱۶ مرداد) قانون جدید پناهجویی در آلمان به اجرا درآمده است. هدف از تصویب این قانون بیش از هرچیز رسیدگی سریع‌تر به پرونده پناهجویانی است که از سال ۲۰۱۵ و با "فراخوان" آنگلا مرکل صدراعظم آلمان به این کشور آمدند.
بر اساس این قانون جدید، مراحل پذیرش و ثبت نام اصلی پناهجویان و نیز دریافت تقاضای پناهندگی آنان بایستی تا پایان ماه سپتامبر (کمتر از ۴۰ روز دیگر) پایان پذیرد. این در حالی است که در ماه مه تنها در ایالت نوردراین وست‌فالن در غرب آلمان که شهرهای کلن، بن و دوسلدورف در آن قرار دارد، ۱۰۹ هزار پناهجوی جدید وارد شده‌اند.
ثبت نام و دریافت تقاضای پناهندگی ۱۰۹ هزار نفر در عرض کمتر از ۴۰ روز؛ شاید چیزی شبیه رویا یا شاید هم کابوس باشد.
بیشتر بخوانید: زنان پناهجو، قربانیان هرروزه تعرض جنسی
به دلیل تحقق همین امر، اداره مهاجرت روند تازه‌ای را در رسیدگی به پرونده پناهجویان آغاز کرده است. در این روند کار ثبت نام و مصاحبه اصلی پناهجویان که سرنوشت پرونده پناهجویی آنها را تعیین می‌کند در یک روز و همزمان انجام میشود.
این در حالی است که پیشتر سه هفته قبل از روز مصاحبه اصلی به پناهجو تاریخ دقیق مصاحبه اطلاع داده می‌شد و او فرصت داشت تا خودش را آماده کند ولی حالا تنها یک روز قبل به آنها اطلاع می‌دهند که وسایل بهداشتی خود را همراه داشته باشند چون قرار است به جای دیگری بروند. بعد با یک اتوبوس به محل اقامت پناهجویان رفته و آنها را گروهی به محل‌های ثبت نام منتقل می‌کنند، یک یا دو شب در آنجا می‌مانند تا مراحل ثبت نام و مصاحبه به پایان برسد.
ناهید کشاوزر، مشاور امور پناهندگان در موسسه "شورای امور پناهندگان شهر کلن Kölner Flüchtlingsrat " در گفتوگو با دویچه‌وله در این باره چنین می‌گوید: «شما یک شرایطی را مجسم بکنید که پناهجویی که در مدت مثلا هفت هشت ماهی که در آلمان بوده بارها و بارها جابهجا شده، از شهری به شهری، یا درون خود شهرها کلی جابهجا شده. بعد به او می‌گویند می‌خواهیم تو را به جای دیگری ببریم. برای خیلیها ناروشن است که حالا ما را میخواهند سوار اتوبوس بکنند، دوباره کجا میخواهند ببرند؟ آیا به یک کمپ تازه میبرند؟ در نتیجه این ناآگاهی و این سریع اتفاق افتادن، امکان آمادگی برای مصاحبه اصلی را که در واقع برای هر پناهجو سرنوشتساز است از او می‌گیرند. در واقع دل‌نگرانی ما این است که اینها بیشتر مصاحبه اصلی پناهجویان کشورهایی را همزمان با ثبت‌نام انجام می‌دهند که میخواهند آنها را پس بفرستند.»
در طول یک سال گذشته و با افزایش تعداد پناهجویان در آلمان، اداره مهاجرت برخی کشورها از جمله افغانستان و تونس را جزو کشورهای امن اعلام کرد. بر این اساس، اداره مهاجرت میتواند پناهجویان این کشورها را بازگرداند.
نگرانی سازمان‌های دفاع از حقوق پناهجویان حالا این است که انجام همزمان ثبت‌نام و مصاحبه به دلیل تسریع روند بازگرداندن این پناهجویان باشد.
به گفته خانم کشاورز در نیمه اول سال ۲۰۱۶، ۱۳ هزار و ۱۱۱ نفر به کشورهایشان بازگردانده شدند که بیشتر آنها افغان بودند.
"تضییع حقوق پناهجویان"
هر پناهجو در زمان مصاحبه اصلی حق دارد یک فرد مورد اعتماد خود را با خود همراه ببرد ولی باید این موضوع را از قبل به اداره پناهندگی اعلام کند. در روند جدید به دلیل سرعت این کار و اینکه تنها یک روز قبل به پناهجویان اطلاع داده میشود که باید برای ثبت نام و مصاحبه بروند، این حق نیز از پناهجو سلب میشود.
گذشته از اینها به گفته ناهید کشاورز اصولا به پناهجویان اطلاع داده نمیشود که آیا مصاحبه اصلی هم در همان روز ثبت نام صورت می‌گیرد یا نه بلکه تنها به آنان گفته میشود که مثلا فردا آماده باشید و وسایل بهداشتی خودتان را هم همراه داشته باشید.
بیشتر بخوانید: گرفتاری پناهجویان در هزارتوی بوروکراسی آلمان
مشکل دیگر این شکل از مصاحبه به عقیده ناهید کشاورز این است: «نکته مهم دیگری که در واقع در نظر گرفته نمیشود این است که خیلی از کسانی که آمدهاند، بحرانهای روحی متفاوتی را از سر گذراندهاند و دچار تروما (خاطرات تلخ و ضربه‌ها و آسیب‌های روانی) هستند و نمی‌توان به این شکل با آنها مصاحبه کرد.»
از سوی دیگر به علت کمبود نیروی انسانی برای رسیدگی به پرونده پناهجویان، افرادی بی‌تجربه تنها با گذراندن دوره‌های کوتاه مدت به این کار گمارده شده‌اند که تجربه کافی برای این کار را ندارند.
ناهید کشاورز در این باره می‌گوید: «اینها افرادی هستند که تجربه این کار را ندارند، با حساسیتهایی که در این کار وجود دارد آشنا نیستند و برخورد خود اینها میتواند در مورد وضعیت پناهجوها مسئلهساز باشد، بهخصوص تاکید میکنم در مورد زنان و نوجوانانی که زیر ۱۸ سال هستند و به تنهایی اینجا آمدهاند.»
سلب حق اقامت در شهرهای دیگر
قانون جدید پناهندگی در آلمان تعیین محل زندگی پناهنده حتی پس از پایان پروسه پناهندگی را در اختیار شهرداری‌ها قرار داده است یعنی در حقیقت این شهرداری‌ها هستند که با توجه به ظرفیت هر شهر تصمیم می‌گیرند هر پناهنده در چه شهر یا روستایی اقامت داشته باشد.
پیش از این تنها برای نوع خاصی از پناهندگان غیرسیاسی این قانون وجود داشت و آنها تا زمانی که کمک هزینه دولتی دریافت می‌کردند اجازه تغییر محل اقامتشان را نداشتند. ولی پناهندگان سیاسی از این قانون مستثنی بودند و می‌توانستند خودشان شهر محل اقامتشان را انتخاب کنند.
در قانون جدید، تفاوتی میان پناهنده سیاسی و غیر سیاسی نیست و تعیین محل زندگی هر دو گروه با شهرداری‌هاست.
ناهید کشاورز این قانون جدید را بسیار مسئلهساز دانسته و می‌گوید: «شما فکر کنید یک پناهجویی که در یک شهر یا روستای خیلی کوچکی زندگی کرده و در آنجا پناهندگی و حق اقامتاش را گرفته، اگر قرار باشد همیشه آنجا بماند، از خیلی حقوق مثل حق کار، حق تحصیل و حق ورود به جامعه و شرایط دیگر محروم میشود. یعنی شما مجبورید در جایی بمانید، بدون اینکه امکانات داشته باشید. این امر، روند همگرایی را هم که مرتب از آن حرف میزنند و روی آن تاکید می‌کنند مختل می‌کند.»
بیشتر بخوانید: برنامه اخراج ۶۰۰ پناهجو از آلمان ناکام ماند
مجموعه این شرایط بسیاری را واداشته تا عطای پناهندگی را به لقایش ببخشند. ناهید کشاورز می‌گوید تعداد نسبتا زیادی از ایرانیان پیش از ثبت نام و یا مصاحبه نتوانسته‌اند شرایط اینجا را تاب بیاورند و به ایران بازگشته‌اند. حتی تعدادی عراقی نیز شرایط سخت زندگی در عراق را به اینجا ترجیح داده و برگشته‌اند. تنها سوری‌ها بوده‌اند که حاضر به بازگشت نشده‌اند.
بازگشت داوطلبانه پناهجویان به گفته خانم کشاورز تاثیری منفی بر پرونده سایر پناهندگان نیز می‌گذارد چرا که سخت بودن شرایط در کشور خودشان را برای مسئولان اداره پناهندگی باورناپذیر می‌کند.
ناهید کشاورز تاکید می‌کند که این مشکلات باید بارها و بارها گفته شود تا کسانی که قصد پناهندگی دارند بدانند که تنها رسیدنشان به آلمان مسئله را حل نمی‌کند بلکه مشکلات اصلی از زمانی شروع میشود که آنها به عنوان پناهجو در آلمان ثبت می‌شوند و باید مراحل پناهندگی را پشت سر بگذارند؛ مشکلاتی که تنها وجود شرایط جنگی در کشور مبدأ است که میتواند تحمل آنها را آسانتر کند.