راه پر فراز و نشیب دانشجویان مقطع دکترا در آلمان
۱۳۹۱ مهر ۳, دوشنبه
ویبکه اسدار دانشجوی ۲۸ ساله دانشگاه بیله‌فلد از همان ابتدا می‌دانست که با تحصیل در مقطع دکترا چه راه پر فراز و نشیبی در انتظار اوست. ویبکه در ابتدا برای تامین مخارج دوران تحصیل خود در دوره دکترا، شروع به همکاری در پروژه‌ای تحقیقاتی کرد. پس از آن کاری نیمه‌وقت پیدا کرد که می‌توانست با افزودن درآمد دریافتی از بورسیه تحصیلی مخارج‌اش را تا حدودی تامین کند.
این دانشجوی آلمانی می‌گوید، حالا هم کار نیمه‌وقت خود را از دست داده و هم دوره‌ی دریافت بورس تحصیلی‌اش به اتمام رسیده است. ویبکه اسدار با اشاره به ناروشن بودن ادامه تحصیل خود در مقطع دکترا می‌گوید: «رئيس من در رشته‌ی تحصیلی‌ام تمایل دارد که قرارداد کاری جدیدی به من بدهد، اما این تصمیم بسته به این دارد که آیا او به امکان مالی تازه‌ای از سوی دانشگاه برای بستن قرارداد کاری با من دست خواهد یافت یا خیر.»
بلاتکلیفی حتی با مدرک فوق‌دکترا
این بلاتکلیفی تنها شامل ویبکه نمی‌شود و بر طبق آمار منتشر شده بخش قابل‌توجهی از ۲۰۰ هزار دانشجوی دکترا در دانشگاه‌های آلمان نیز وضع بهتری از او ندارند. قراردادهای پاره‌وقت و تمام‌وقت موقت و محدود، تنها در زمان دانشجویی وجود ندارند، بلکه بسیاری از دانشجویان مقطع دکترا پس از دریافت مدرک نیز با شرایط مشابهی روبرو هستند.
برخی از کارشناسان معتقدند که این شرایط کاری حتی برای آن‌دسته از افرادی که در مقطع فوق‌دکترا تحصیل می‌کنند نیز وجود دارد. این افراد نیز پس از دریافت مدرک تحصیلی در مقطع فوق‌دکترا با قراردادهای موقف کاری مواجه هستند.
اگر شانس با این دسته از دانش‌آموختگان همراه باشد و امکان استخدام به عنوان استاد را بیایند، آن موقع شرایط متفاوت خواهد بود. از همین رو منتقدان سیستم آموزش عالی آلمان معتقدند، تغییرات اساسی می‌بایست در زمینه شرایط کاری دانشجویان مقاطع دکترا و فوق‌دکترا رخ دهد.
به نظر این کارشناسان شرایط نامساعد کاری باعث شده برخی از داوطلبان خارجی از قید تحصیل در آلمان بگذرند. البته دانشجویان آلمانی را نیز که به دلیل شرایط نامناسب کاری آلمان را به مقصد کشورهای انگلیسی‌زبان ترک می‌کنند باید به این گروه افزود.
مدلی تازه در دانشگاه صنعتی مونیخ
دانشگاه صنعتی مونیخ برای مقابله با شرایط نامساعد کاری دانشجویان دکترا، تصمیمی را در پیش گرفته که در دانشگاه‌های انگلستان و آمریکا سال‌هاست به مدلی جاافتاده تبدیل شده است: دانشجویان مقطع دکترا در این دانشگاه پس از اتمام دوره‌ی تحصیل‌شان به عنوان استادیار قرارداد کاری به مدت شش سال با حقوق ثابت دریافت می‌کنند تا از این طریق بلافاصله در عرصه کار چشم‌انداز نسبتا روشن‌تری داشته باشند.
درصورتی که مسئولان دانشگاه از عملکرد استادیار رضایت داشته باشند، او می‌تواند به اصطلاح به عنوان دانشیار با قرارداد کاری نامحدود استخدام شود. از این طریق راه برای رسیدن به درجه استاد تمام (پروفسور در آلمان) هموار خواهد شد.
البته ویبکه اسدار این مدل را هم چندان جذاب نمی‌داند، زیرا که به گفته‌ی این دانشجوی آلمانی در صورتی که در شش سال اول قرارداد کاری شرایطی همچون تشکیل خانواده و فرزندداری مطرح شود، ممکن است شخص مجبور به فسخ قرارداد کاری‌اش شود.
از همین رو نیز کارشناسان آموزشی خواستار ارائه مدلی یکسان و هماهنگ با هدف بهبود شرایط کاری پژوهش‌گران جوان در آلمان شده‌اند تا از این طریق نه تنها زمینه جذب بیش‌تر دانشجویان خارجی فراهم شود، بلکه از تصمیم دانشجویان آلمانی برای تحصیل در کشورهای دیگر نیز جلوگیری شود.