رنگین کمان قومی و مذهبی در سوریه
۱۳۹۱ فروردین ۲۴, پنجشنبه
سوریه کشوری کوچک با مساحت۱۸۵۱۸۰ کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ۲۱ میلیون نفر است. سوریه از شمال با ترکیه، از شرق با عراق، از غرب با لبنان و دریای مدیترانه و از جنوب با اردن و اسراییل همسایه است. این کشور دارای ۱۴ استان است که شامل سویدا، دیرالزور، رقه، طرطوس، حما، لاذقیه، حمص، دومه، دمشق، حلب، قنیطره، ادلب، درعا و حسکه می‌شوند.
قرار گرفتن سوریه در نقطه اتصال اروپای صنعتی و خاورمیانه نفت‌خیز و هم‌زیستی قوم‌ها و مذاهب مختلف در این کشور، موقعیتی بس ویژه به آن داده است.
نزدیک ۷۴ درصد جمعیت سوریه به مسلمانان سنی تعلق دارد. طیف دیگری از مسلمانان این کشور را علوی‌ها، شیعیان دوازده امامی و اسماعیلیان با مجموع ۱۲ درصد تشکیل می‌دهند که سهم علویان ۶ درصد، دوازده امامی‌ها ۵ درصد و اسماعیلیان حدود یک درصد است. ۱۰ درصد جمعیت سوریه نیز مسیحی هستند و بقیه جمعیت شامل دروزیان و یزیدیان می شود. مسلمانان شیعه بیشتر در شهرهای دمشق، حلب و روستاهای اطراف حمص ساکن‌اند.
۸۹ درصد مردم سوریه عرب هستند و بزرگترین اقلیت قومی در این کشور را کردها با رقمی حدود ۶ درصد جمعیت تشکیل می‌دهند. در سوریه دست‌کم یک میلیون آواره عراقی و پانصد هزار فلسطینی نیز زندگی می‌کنند که همراه با کردها حدود ۹ درصد کل جمعیت را شامل می‌شوند.
ارمنی‌ها ، ترک ها، چرکس‌ها و یهودیان از دیگر اقلیت‌های ساکن این کشورند.
سوریه جامعه‌ای جوان تلقی می‌شود و بخش بزرگی از جمعیت آن را کودکان تشکیل می‌دهند. سوریه و لبنان در میان کشورهای خاورمیانه به گوناگونی مذاهب شهرت دارند.
سوریه بطور سنتی کشوری کشاورزی بوده اما نفت، گاز، معادن سنگ نمک و فسفات و صادرات غیرنفتی چون نخ و پارچه و مواد شیمیایی در دوران معاصر بزرگترین تکیه گاه اقتصاد این کشور هستند. نفت كالای اصلی صادراتی است هر چند ذخاير نفت سوريه در مقايسه با ديگر كشورهای خاورميانه اندك است . نزدیک یک چهارم نیروی کار سوریه در حوزه کشاورزی مشغول هستند. زراعت در این کشور در جلگه‌ی ساحلی و زمين‌های دره‌ی فرات متمركز است . كشت عمده شامل پنبه ، گندم و جو می‌شود.
نظام آموزشی سوریه به دلیل حضور مسلط افسران در میان نخبگان کشور، آمیزه‌ای از آموزه‌های اسلامی، عثمانی و اروپایی است. خط و زبان مردم سوریه عربی است و کردی و ارمنی نیز از دیگر زبان‌ها به شمار می روند. در سوریه ۳۵ طایفه زندگی می‌کنند و کردها و عرب‌ها اکثریت سنی را تشکیل می‌دهند. عرب‌ها در همه نواحی سوریه زندگی می‌کنند اما اقلیت‌های قومی و مذهبی این کشور معمولا در یک یا دو ناحیه متمرکز شده و بسیار مقید و وفادار به فرهنگ و مناسبات اجتماعی و رفتاری خود هستند.
شش درصد از جمعیت سوریه را علوی‌ها (نصیریون) تشکیل می‌دهند. بخش بزرگی از افسران نظامی و قدرتمداران و همچنین خانواده اسد در این تعلق مذهبی ریشه دارند.
حکومت سوریه برای این کشور که محل سکونت اقوام و گروه های زبانی مختلف است تنها یک هویت می‌شناسد و آن هویت عربی است.
کردهای سوریه عمدتا در شمال شرقی این کشور سکنی دارند و از بسیاری آزادی‌های سیاسی و اجتماعی محروم هستند. فرهنگ آنها از سوی دولت سوریه به رسمیت شناخته نشده و انتشار روزنامه به زبان کردی یا صحبت به زبان کردی نیز در مدارس این کشور غیرقانونی تلقی می‌شود. استان‌های کردنشین سوریه، زیرساخت‌های اقتصادی ضعیف‌تری نسبت به سایر نقاط دارند و فقیرترین بخش های این کشور به شمار می‌روند.
ارمنی ها، چرکس‌ها و ترکمن‌ها از دیگر اقلیت‌های قومی سوریه‌اند. پیشینه‌ی حضور ارمنی‌ها در این کشور به جنگ جهانی اول و اجبار آنها به کوچ از شرق ترکیه باز می گردد. ارمنی‌ها بیشتر در شهرهایی چون حلب، دیرالزور و الحسا ساکن هستند. چرکس ها که مسلمانان غیرعرب هستند در قرن‌های نوزدهم و بیستم از قفقاز روسیه به سوریه آمده‌اند. بخشی از مردم ترک زبان و گروهی از آرامی زبان‌ها( اقلیت آسوری) نیز در سوریه زندگی می‌کنند. چند صد هزار فلسطینی هم در این کشور سکونت دارند که محل زیست بیشترشان در دمشق است.
این تنوع قومی، زبانی و مذهبی در سوریه که رنگین‌کمان و مینیاتوری از جامعه بشری است، در کمتر کشور جهان دیده می‌شود.
ترک‌ها از جمله اقلیت‌های سوریه هستند که بازمانده تاخت و تازهای دوران سلجوقی و جنگ‌های صلیبی محسوب می‌شوند. امروزه اکثر ترکهای سوریه در حوالی لاذقیه، حلب و دمشق اسکان دارند و همواره به صورت یک جمع جدا از دیگران زندگی می‌کنند. لاذقیه با دارا بودن جمعا ۲۶۵ روستای ترک‌نشین، کانون ترکهای سوری به شمار می‌رود.
وجه تمایز سوریه با سایر کشورها از نظر گروه‌های دینی در متمرکز بودن نقاط سکونت این گروه‌هاست. بطور مثال مسیحیان این کشور در دمشق و حلب و شهرهایی چون لاذقیه، حمص و درعا یا حسکه زندگی می‌کنند. بیش از ۹۰ درصد علویان هم در استان لاذقیه و روستاهای اطراف آن هستند. استان سویدا و روستاهای آن نیز منطقه سکونت بیش از ۹۰ درصد دروزی‌ها محسوب می‌شود. شیعیان جعفری در حمص و حلب و دمشق به سر می‌برند و گروه اندک و کم تاثیری در اقتصاد و سیاست به شمار می‌آیند.
کردهای سوریه به خلاف کردهای عراق یا ترکیه تاکنون با دولت مرکزی خود درگیری مسلحانه نداشته و در اعتراض‌های کنونی ضد دولتی در این کشور نیز حضور چندانی نیافته‌اند. آنان که در "حسکه" ، " قامشلی" و " دیریک" سکونت دارند، دلیل این سکوت را بی‌اعتنایی به حقوق خود و روشن نبودن آینده عنوان کرده و می‌گویند که نه به اپوزیسیون اعتماد دارند نه به دولت کنونی.
آنها هم چنین نگران هستند که اپوزیسیون این کشور پس از سقوط رژیم این کشور به دلیل حمایت دولتمردان ترکیه از اعتراضات مردم سوریه، تحت تاثیر مواضع ترکیه قرار گیرد و وقعی به حقوق کردها نگذارد.
MDM/BM