رویارویی اقتصادی آمریکا و چین در قاره آفریقا

تنها ساعاتی پس از دیدار هیلاری کلینتون از سودان جنوبی اتحادیه افریقا اعلام کرد که توافقنامه‌ای میان سودان و سودان جنوبی به امضا رسیده است. تابو امبکی، رئیس‌جمهور پیشین آفریقایی جنوبی که نقش میانجی میان دو کشور را برعهده دارد تصریح کرد که «دو کشور همسایه بر سر جزئیات مالی برای انتقال نفت به توافق رسیده‌اند.»

امبکی در آدیس‌آبابا، پایتخت اتیوپی و مقر اتحادیه آفریقا در روز شنبه (۱۴ مرداد/۴ اوت) افزود: «ارسال نفت که از اوایل ژانویه ۲۰۱۱ متوقف شده بود، دوباره از سر گرفته شده است.»

هیلاری کلنتون‌، وزیر امورخارجه آمریکا در سفر آفریقایی خود در روز جمعه (۳ اوت/۱۳ مرداد) وارد سودان جنوبی شد. کلینتون در "جوبا"، پایتخت سودان جنوبی با رئیس‌جمهور این کشور گفت‌وگو کرد. او در سخنان خود از سودان و سودان جنوبی خواست که اختلافات خود را کنار نهند و آماده برای مصالحه باشند.

کلینتون پیشتر به طرفین توصیه کرده بود که برای استفاده از منابع طبیعی بر سر هزینه انتقال نفت به توافق برسند. پس از جدایی دو کشور در ژوئیه سال ۲۰۱۱ حدود سه‌چهارم منابع نفتی در اختیار سودان جنوبی قرار گرفت.

اما سودان جنوبی برای صادرات نفت خام خود وابسته به خط لوله نفت در سودان است. در ماه‌های گذشته بر سر تعیین هزینه حمل‌و نقل نفت میان دو کشور اختلافاتی بروز کرد.

سودان به عنوان غرامت و تاخیر در بازپرداخت هزینه‌های خود بخشی از نفت ارسالی سودان جنوبی را یک‌جانبه مورد استفاده قرار داد. سودان جنوبی نیز با قطع صدور نفت دست به مقابله زد.

این اختلافات سرانجام به درگیری‌های نظامی میان دو کشور انجامید. در این درگیری‌ها شمار زیادی از غیرنظامیان کشته و آواره شدند. هر دو طرف در این درگیری‌ها کوشیدند که کنترل میدان‌های نفتی در مناطق مرزی را به دست گیرند.

شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز پیشتر به دو کشور همسایه اولتیماتوم داده بود که با میانجیگری اتحادیه آفریقا باید تا ۲ اوت به اختلافات خود پایان دهند، در غیر این صورت مجازات‌هایی از جمله تحریم‌های سنگین در انتظار دو کشور خواهد بود.

ارنست هوگن‌دورنیم یکی از مسئولان موسسه تحقیقاتی بحران بین‌المللی در کنیا گفت: «آمریکا یکی از مهم‌ترین شرکای سودان جنوبی به شمار می‌آید.» به گفته این کارشناس مسائل آفریقا «در نزاع میان دو کشور همسایه، سودان مسئولیت بیشتری دارد.» پس از استقلال سودان جنوبی از سودان، حاکمان خرطوم مدعی‌اند که از این تحولات متضرر شده‌اند.

تصادم منافع آمریکا و چین در آفریقا

سفر کلینتون به آفریقا ۱۱ روز به طول خواهد کشید. بر طبق برنامه اعلام شده وزیر امورخارجه آمریکا از کشورهای سنگال، سودان‌جنوبی، اوگاندا، مالاوی، کنیا و آفریقای جنوبی دیدار خواهد کرد.

پیشتر اعلام شده بود که هدف کلینتون از این سفر گسترش مناسبات اقتصادی آمریکا در آفریقا، حمایت از روند دمکراسی و مقابله با تروریسم است.

کلینتون در دانشگاه سنگال در روز چهارشنبه بی‌آنکه نامی از کشور مشخصی برد به کشورهای آفریقایی توصیه کرد که در پی تعمیق دمکراسی در کشورهای خود باشند و با شرکایی در خارج معامله کنند که در این زمینه احساس مسئولیت می‌کنند.

رسانه‌های دولتی چین اظهارات کلینتون را "انتقادی پوشیده" به سیاست‌های پکن در آفریقا تلقی کرده و نسبت بدان واکنش نشان دادند. چین در سال‌های گذشته بطور گسترده در آفریقا سرمایه‌گذاری کرده و هم اکنون یکی از نقش‌آفرینان مهم اقتصادی در قاره آفریقا به شمار می‌آید.

خبرگزاری رسمی چین، شین‌هوا در واکنش به سخنان کلینتون نوشت: «وزیر امورخارجه آمریکا یا بی‌خبر از واقعیت‌هاست و یا اینکه تصمیم گرفته که آنها را عمداَ فراموش کند.» بنا به تفسیر خبرگزاری شین‌هوا «این سخن که چین درصدد استثمار آفریقاست، عاری از حقیقت است.»

کشورهای غربی چین را متهم می‌کنند که تنها در پی دست‌یابی به منابع طبیعی کشورهای آفریقایی است و بدین خاطر توجه‌ای به دمکراسی و حقوق‌بشر در این کشورها ندارد.

هو جینتائو، رئیس‌جمهور چین در ماه گذشته اعلام کرد که پکن آماده واگذاری ۲۰ میلیارد دلار وام به کشورهای آفریقایی در سه سال آینده است