رویکرد اسرائیل در برابر تحولات چالش‌برانگیز خاورمیانه
۱۳۹۸ مهر ۲۵, پنجشنبه
کرستن کنیپ، تحلیلگر مسائل سیاسی دویچه وله مقاله‌ای تحلیلی درباره تاثیرات سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ بر روی عملکرد اسرائیل در منطقه نوشته است. مقاله حاضر برگردان این تحلیل است.
دونالد ترامپ تا کنون برای اسرائیل چه کرده است؟ ایهود اولمرت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل در گفت‌وگو با روزنامه "جروزالم پست" گفته است که ترامپ برای اسرائیل دو کار کرده است: «یکی اینکه اورشلیم (بیت‌المقدس) را به عنوان پایتخت این کشور تعیین کرده است و دوم اینکه بلندی‌های جولان را به عنوان بخشی از خاک اسرائیل به رسمیت شناخته است.»
به باور اولمرت، هیچ یک از این دو اقدام ارزش واقعی چندانی نداشته است. اولمرت می‌گوید بلندی‌های جولان ۳۸ سال پیش، یعنی در سال ۱۹۸۱ توسط اسرائیل تصرف شد و اسرائیل از الحاق آن به خاک خود سخن گفت.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
ترامپ با به رسمیت شناختن حق مالکیت اسرائیل بر این منطقه عملا به این موضوع دامن زده و بحث‌های فراوانی پیرامون آن به راه انداخته است. اولمرت معتقد است که ترامپ با این اقدام خود توجه جهانیان را در لحظه‌ای به این موضوع جلب کرده است که عملا کمتر کسی درباره آن سخن می‌گفته است.
عقب‌نشینی از شمال سوریه
استراتژی ترامپ کاملا روشن است. او بر آن است تا ازحضور نظامی آمریکا در خارج از مرزهای این کشور بکاهد. ایهود اولمرت می‌گوید: «بنابراین چرا باید عقب‌نشینی آمریکا از سوریه باعث حیرت و تعجب ما شود؟»
نخست‌وزیر سابق اسرائیل درس اصلی اسرائیل از این تحولات را یک چیز می‌داند: «اسرائیل باید تنها روی نیروی خودش حساب کند.»
سیاست‌های ترامپ در ارتباط با خاورمیانه در رویکرد مردم، احزاب و رسانه‌ها در اسرائیل نیز موثر واقع شده است. از خوش‌بینی پیشین در ارتباط با حمایت آمریکا از اسرائیل کاسته شده است. به‌ویژه عقب نشینی نیروهای نظامی از شمال سوریه در تغییر رویکرد مردم در اسرائیل نسبت به میزان پشتیبانی کاخ سفید از این کشور بی تاثیر نبوده است.
مفسر روزنامه "تایمز آف اسرائیل" یکی از روزنامه‌های محافظه‌کار این کشور دررابطه با سیاست ترامپ و خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه از جمله چنین نوشته است: «دولت ترامپ یک اشتباه بزرگ و ناسنجیده مرتکب شده است. اشتباهی که باعث سربرآوردن نیروهایی درخاورمیانه و حتی فراتر از این منطقه می‌شود و مرگ و آوارگی صدها هزار نفر را در پی خواهد داشت.»
روزنامه چپ لیبرال "هاآرتص" ضمن تایید و تکرار ارزیابی روزنامه "تایمز آف اسرائیل" به دشواری کار طرفداران ترامپ در اسرائیل و توجیه این اقدامات ترامپ در منطقه اشاره می‌کند.
رویارویی با ایران
برای اسرائیل زمان خروج آمریکا از شمال سوریه به هیچ روی زمان مناسبی نیست. دولت اسرائیل سال‌هاست که با چالشی به نام ایران روبهرو است. حکومت ایران از حمایت خود از بشار اسد و فعالیت خود در سوریه در راستای منافع خود در منطقه پیگیرانه بهره گرفته است. پشتیبانی از دولت سوریه منجر به آن شده است که ایران حضور و نفوذ خود را در سوریه گسترش دهد.
به این ترتیب، واحدهای نظامی وابسته به سپاه قدس ایران در نزدیکی مرزهای اسرائیل مستقر شده‌اند. امری که پیش از آن سابقه نداشته است.
ایهود اولمرت در مصاحبه خود با "جروزالم پست" می‌پرسد: «آیا حضور ایران در نزدیکی مرز اسرائیل اجتناب ناپذیر بود؟» او بر این باور است که سیاست درست حمله به نیروهای ایران در سوریه نیست، بلکه سیاست درست آن بوده که این نیروها پیش از عبور از مرز سوریه مورد حمله قرار می‌گرفتند.
ایال کوهن، یکی از کارشناسان مسائل بین‌الملل دراندیشکده "بروکینگز انستیتووشن" در واشنگتن درباره حضور ایران در سوریه نوشته است: «اکنون ایرانی‌ها در سوریه مستقر شده‌اند و به نظرنمی‌رسد که راندن آن‌ها از سوریه کار ساده‌ای باشد. به‌ویژه اسرائیل باید خود را برای رویارویی با ایران بدون بهره‌بردن ازحمایت دیگران آماده کند.»
این تحلیلگر مسائل سیاسی نوشته است که اسرائیل تا این لحظه می‌توانست بر روی حمایت و پشتیبانی آمریکا حساب کند، اما با توجه به عقب نشینی آمریکا از سوریه، اسرائیل باید سیاست خود را در منطقه از نو تعریف کنند.
مناسبات با کشورهای عربی
ایال کوهن بر این باور است که دشمنی و خصومت با ایران، باعث نزدیکی برخی از کشورهای عربی و از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی به اسرائیل شده بود.
این در حالی است که به نظر می‌رسد با توجه به تحولات اخیر، تمایل این کشورها به رویارویی با ایران به تدریج کاهش یافته است. به‌ویژه واکنش خویشتن‌دارانه آمریکا در قبال حملات روز ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی آرامکو در تغییر رویکرد عربستان در قبال ایران موثر بوده است.
کرستن کنیپ با رجوع به نظر کوهن نوشته است که عربستان سعودی و امارات نیز در حال حاضر بیشتر به حل دیپلماتیک مشکلات خود با ایران روی آورده‌اند و از این رو، توجه خاصی به موقعیت اسرائیل ندارند.
قدرت‌گیری روسیه
از سوی دیگر، قدرت و نفوذ روسیه در خاورمیانه نیز رو به افزایش دارد. به عنوان نمونه، شبه‌نظامیان کرد برای مقابله با حملات ترکیه در شمال سوریه به دولت بشار اسد رجوع کرده و خواستار حمایت ارتش سوریه شده‌اند. موضوعی که استقرار نیروهای نظامی سوریه در شمال این کشور را در پی داشته است.
تحلیلگر دویچه وله با اشاره به ضعف نظامی نیروهای دموکراتیک سوریه، احتمال درخواست حمایت و پشتیبانی این نیروها از روسیه را نیز منتفی نمی‌داند. امری که اتفاق افتاده است و باعث حضور نیروهای نظامی روسیه در برخی از نقاط شمال سوریه شده است.
چنین امری باعث آن خواهد شد که روسیه از منظر اقتصادی و سیاسی نیز در شمال سوریه موقعیت خود را تثبیت کند و از سرمایه‌گذاری‌های دولت آمریکا درشمال سوریه به گونه‌ای رایگان بهره‌مند شود.
پرسش محوری اسرائیل در قبال روسیه این است که تا کجا می‌تواند روی روسیه به عنوان حامی اصلی کل سوریه در ارتباط با رویارویی خود با ایران حساب کند. گرچه روسیه نیز خواستار کنترل نفوذ ایران است، اما در عین حال مایل نیست اسرائیل به وزنه‌ای بسیار قوی در منطقه تبدیل شود.
فقدان وجود یک قدرت مسلط در منطقه زمینه‌را برای نفوذ و قدرت‌بیشتر روسیه در منطقه هموار می‌کند.
رابطه با سایر کشورهای عربی
هنوز روشن نیست که سایر کشورهای عربی منطقه در قبال این تحولات جدید در خاورمیانه چه سیاستی را در پیش خواهند گرفت. روز دوشنبه ۱۴ اکتبر، عاطف طروانه، سخنوی پارلمان اردن و رئیس اتحادیه بین‌المجالس کشورهای عربی موضعی ضد اسرائیلی گرفت.
طراوانه از همه پارلمان‌های جهان درخواست کرده است تا به "اشغال مناطق فلسطینی" توسط دولت اسرائیل و راه کار "خشن" دولت این کشور در آن منطقه پایان دهند.
چنین موضعی از سوی اردن پدیده عجیبی است. سال‌ها است که پادشاهی اردن یکی از شرکای صلح اسرائیل در منطقه به شمار می‌آید.
موضع تند و ضداسرائیلی عاطف طروانه هم‌زمان با عملیات نظامی ترکیه در سوریه و عقب‌نشینی نیروهای آمریکا از شمال سوریه می‌تواند پدیده‌ای کاملا تصادفی باشد. اما در عین حال این پدیده می‌تواند نشانه‌ای از چالشی باشد که در برابر اسرائیل در منطقه در حال شکل‌گیری است.