رویکردهای متناقض ایران در شورای حقوق بشر • مصاحبه

روز چهارشنبه، ۲۸ بهمن، هیئت ایران بار دیگر در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در مقر این سازمان در ژنو حاضر شد تا به پیشنهادهایی که دو روز پیش از سوی دیگر کشورها برای ارتقای حقوق بشر در ایران مطرح شده بود پاسخ دهد.

ایران در این جلسه پیشنهاداتی نظیر پذیرش گزارشگر ویژه سازمان ملل برای رسیدگی به مسئله شکنجه در زندان‌های ایران، توقف اعدام‌ افراد زیر ۱۸ سال و اعدام‌های سیاسی، حذف یا اصلاح همه قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان و دختران در قوانین کشوری و پیوستن به کنوانسیون منع تبعیض علیه زنان را رد کرد.

با این‌همه این کشور از میان ۱۸۹ پیشنهاد داده شده، ۱۰۱ پیشنهاد را پذیرفت. حجم قابل توجهی از پیشنهادهای پذیرفته شده، از سوی کشورهای هم‌پیمان ایران نظیر چین ارائه شده بودند. این کشورها در جلسه روز دوشنبه با مثبت ارزیابی کردن وضعیت حقوق بشر در ایران، با ارائه پشنهادهای خود تنها خواستار ادامه روند فعلی در این کشور شده بودند.

همان روز و در حاشیه جلسه نخست شورای حقوق بشر در ایران، یک فعال مدنی مرتبط با نشست‌های دوره‌ای شورای حقوق بشر سازمان ملل ( UPR) با بیان این‌که مجوز مصاحبه با رسانه‌ها را ندارد، با تآکید بر ضرورت فاش نشدن نام‌اش، به دویچه‌وله فارسی گفت: «طرح پیشنهادات تشویقی و یا تمجیدی از ایران را می‌توان فرایند پیشنهاد‌سازی نامید.» وی توضیح داد:«هدف از طرح چنین پیشنهادهایی افزودن کمی به تعداد پیشنهادهای پذیرفته شده از سوی ایران است.»

"کمپین بین المللی حقوق بشر در ایرانٰ" نیز روز چهارشنبه با صدور بیانیه‌ای به سیاست تناقض‌آمیز ایران در قبال پیشنهادهای ارائه شده انتقاد کرد. در این بیانیه آورده شده است: «در حالی‌ که شورای حقوق بشرسازمان ملل در ژنو درنشست بررسی عمومی دوره ای خود در باره وضعیت حقوق بشر در ایران به جمعبندی رسید، دولت ایران با پذیرش و رد همزمان پیشنهادات نمایندگان هئیت های سازمان ملل که شرایط بحرانی حقوق بشر در ایران را طرح کرده بودند، نهایت عدم احترام به هنجارهای پذیرفته شده بین المللی را به نمایش گذاشت.»

«نامشخص بودن پذیرش یا رد برخی از پیشنهادها» چیزی است که دیان علایی، نماینده جامعه جهانی بهایی در سازمان ملل، که امروز نیز در جلسه شورای حقوق بشر حاضر بود، در گفت و گو با دویچه وله به آن اشاره می کند.

دویچه‌‌‌وله: خانم علایی، در جلسه‏‏‏ای که امروز شورای حقوق بشر سازمان ملل مجددا درباره پرونده‏ی ایران داشت، چه گذشت؟

دیان علایی: گردانندگان جلسه که سفرای مکزیک، سنگال و پاکستان بودند، گزارش تمام پیشنهادهایی را که دو روز پیش و در جلسه قبلی به ایران داده شده بود و سؤالات مطرح شده از این کشور را ارائه دادند. در این گزارش همچنین آمده بود که دولت جمهوری اسلامی کدام پیشنهادها را پذیرفته و کدام را رد کرده و یا احیاناً پاسخ کدام ها را به چند ماه بعد موکول کرده است.

البته اتفاق عجیبی که در این جلسه افتاد این بود که پاسخ‏های ایران خیلی نامشخص بود و معلوم نبود کدام پیشنهاد‏ها را پذیرفته و کدام را نه.

یعنی مشخص نشده که ایران از میان پیشنهادات کدام را می‏پذیرد؟

۱۸۹ پیشنهاد به ایران ارائه شده بود. ایران ۱۰۱ پیشنهاد را پذیرفته‏ است. اما در مورد ۲۲ پیشنهاد به خصوص در رابطه با پیشنهادهایی که به مسائل بهاییان برمی‏گردد گفته‏اند که از پیش در حال اجرا شدن است. البته نهادهای بین‏المللی و جامعه‏ی جهانی بهایی اعلام کرده‏اند که این ادعای دولت ایران صحت ندارد. پاسخ به ۲۲ پیشنهاد دیگر را هم به ماه ژوئن موکول کرده‏اند. در ارتباط با ۴۴ پیشنهاد دیگر گفته‏اند که چون برعلیه قوانین بین‏المللی هستند، آن‏ها را نمی‏پذیریم. چند کشور عضو شورای حقوق بشر مطرح کردند که این پیشنهادها از نظر آنان برخلاف قوانین بین‏المللی نیستند و برایشان روشن نیست که ایران بر چه مبنایی آن‏ها را ضد قوانین بین‏المللی می‏داند.

مسئله‏ی دیگری که به چشم می‏خورد، این است که در میان همان ۱۰۱ پیشنهادی که ظاهرا پذیرفته‏اند، نکته‏ای را قبول کرده‏اند و دوباره به شکل دیگری همان را رد کرده‏اند. بنابراین روشن نیست که آیا چنین پیشنهادی را پذیرفته‏اند یا رد کرده‏اند.

مثلا یکی از پیشنهادهایی که پذیرفته‏اند، این است که تمام گزارشگران ویژه بتوانند به ایران سفر کنند و در حوزه‏ی کاری‏شان تحقیقات کنند و گزارش بنویسند. ولی در عین حال سفر گزارشگر ویژه‏ی ضد شکنجه به ایران را نپذیرفته‏اند. سؤال این‏جا است که اگر ورود تمام گزارشگران ویژه به ایران را می‏پذیرند، چرا یکی از آن‏ها را رد می‏کنند.

در مورد بهایی‏ها هم همین‏طور؛ از یک سو می‏گویند حرکات و اعمال توهین‏آمیز نسبت به بهاییان نباید در ایران صورت بگیرد. اما از سوی دیگر نمی پذیرنند کسانی را که مطالب توهین‏آمیز راجع به بهاییان می‏نویسند به دادگاه ببرند.

در این گزارش مشخص نیست که دولت ایران بالاخره چه‏کار می‏خواهد بکند، اما آن‏چه روشن است این است که دولت ایران نمی‏خواهد بالاخره به نقض حقوق بشر در ایران رسیدگی کرده وضعیت حقوق بشر را در ایران بهتر کند.

خانم علایی، در میان پیشنهادهایی که ایران نپذیرفت، کدام‏ یک از آن‏ها از همه برجسته‏تر بودند؟

۴۴ پیشنهاد بود که تفکیک آن کمی سخت است. از سوی دیگر در حقوق بشر هیچ موردی نیست که از موارد دیگر مهم‏تر باشد. به همین علت متاسفانه نمی‏توانم بگویم کدام برجسته‏تر یا مهم‏تر است.

ولی می‏توانم بگویم مشکلات اصلی‏ای که در ایران در مورد وضعیت حقوق بشر وجود دارد، در این ۴۴ پیشنهاد وجود دارند. به عبارت دیگر، ۴۴ پیشنهادی که دولت ایران رد کرده، تمام مسائل و معضلات حقوق بشری‏ای است که در ایران وجود دارد.

بنابراین می‏توان گفت که این گزارش نشان می‏دهد دولت جمهوری اسلامی اصلا حاضر نیست هیچ نوع پیشنهادی نسبت به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران را بپذیرد.

در جلسه‏ی اصلی رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در ایران، در چهار موضوع اصلی؛ اعدام زیر ۱۸ ساله‏ها، نقض حقوق بهاییان، نقض حقوق زنان و هم‏چنین وقایع بعد از انتخابات در ایران، به صورت متناوب به دولت ایران انتقاد وارد شد. در مورد بهاییان توضیح دادید؛ موضع ایران در ارتباط با سه موضوع دیگر چه بود و چه پاسخی به انتقادات وارده داده شد؟

هیأت نمایندگی ایران در جلسه‏ی امروز شورا فقط دوباره به کشورهایی که ابراز تعجب می‏کردند، حمله کرد و به جز این صحبت دیگری نکرد. اما در پاسخ شما می توان گفت که ایران برای مثال نپذیرفت که گزارشگران ویژه برای بررسی اتفاقات بعد از انتخابات به ایران بروند. یا همان‏طور که گفتم‏‏، پیشنهادات در مورد تمام اقلیت‏ها را قبول نکردند. در ارتباط با اعدام زیر ۱۸ سال پیشنهادات مطرح شده برای بهبود وضعیت را قبول نکرد‏ه‏اند. در ارتباط با حقوق زنان هم دولت ایران نپذیرفته است که «کنوانسیون ضد تبعیض بر علیه زنان» را امضا کند. بنابراین درواقع به هیچ‏کدام از این مسائل پرداخته نشده است.

دولت ایران چه پیشنهاد مشخصی را از میان انتقادات و نگرانی‏های جامعه‏ی بین‏الملل پذیرفت؟ یا این که راه‏حل جایگزین برای آن‏ها ارائه داد؟

در میان ۱۰۱ پیشنهادی که ایران پذیرفته است، یک سری پیشنهاد مثبت وجود دارد که از سوی دولت‏هایی که رابطه‏ی بهتری با ایران دارند مانند بولیوی، مالزی، ونزوئلا، سودان و یا لیبی ارائه‏ شده و ایران آن‏ها را پذیرفته است.

اما در مجموع در ارتباط با نقض حقوق بشر یک سری پیشنهادها را ظاهراً پذیرفته‏اند، اما در جای دیگری که پیشنهاد دقیق‏تر می‏شود، آن را رد می‏کنند و بالاخره روشن نیست کدام پیشنهاد را پذیرفته‏اند و کدام را نه.

متاسفانه تنها فکری که می‏توان کرد این است که دولت جمهوری اسلامی نمی‏خواهد این پیشنهادها را بپذیرد و فقط برای حفظ ظاهر در کل آن‏ها را قبول کرده، ولی وقتی به جزییات رسیده، دیگر آن‏ها را نپذیرفته است.

مصاحبه‌گر: مریم میرزا

تحریریه: فرید وحیدی