زندگی یک بطری پلاستیکی، از آغاز تا تولید پتو

در سال‌های اخیر مصرف نوشیدنی بخصوص آب از طریق بطری‌های پلاستیکی یک بار مصرف در جهان افزایش شدیدی یافته است. سالانه صدها میلیون بطری پلاستیکی حاوی آب و انواع نوشیدنی‌های دیگر تولید و به فروش می‌رسند. این بطری‌های پلاستیکی بخاطر قابلیت‌هایی چون "سبک و نشکن" بودن بسیار محبوب هستند. اما بعد از پایان نوشیدنی چه بر سر بطری می‌آید؟

کسی که یک بطری پلاستیکی آب می‌خرد، بخش اعظم هزینه‌ای که پرداخت می‌کند، برای پلاستیک آن است. اما هزینه‌ای که محیط زیست برای این بطری می‌پردازد چقدر است؟ هزینه‌های تولید، پر کردن، برچسب‌زدن، حمل‌ونقل و انبارداری بطری‌ها بالا هستند.

بخش اعظم بطری‌های پلاستیکی از "پلی اتلین ترفتالات" (PET) تولید می‌شوند که برای آن نیاز به نفت خام است. در روند تولید نفت خام، حمل و نقل و بالاخره پالایش آن مقدار زیادی گازهای گلخانه‌ای و سمی تولید و وارد اتمسفرمی‌شوند.

نفت پالایش شده این‌بار به مقصد تولید کنندگان پلاستیک ترانسپورت می‌شود و در آن‌جا به پلاستیک خام (تصویر بالا) تبدیل می‌شود. تولید‌کنندگان بطری، پلاستیک خام را ذوب و "بطری نمونه" را تولید می‌کنند. سپس شرکت‌هایی که مسئول پرکردن بطری پلاستیکی هستند، برمبنای نیاز و شکلی که می‌خواهند داغ کرده و فرم می‌دهند.

بعد از فرم گرفتن، بطری‌ها شسته و با آب معدنی پر و بعد از درب و برچسب گذاری وارد مرحله جعبه‌بندی شده و برای ترانسپورت آماده می‌شوند. (عکس: در این کارخانه آب ‌معدنی واقع در ایالت ساکسن آلمان، روزی یک میلیون و پانصد هزار بطری آب معدنی تولید می‌شود.)

امکان تولید بطری‌از "پلاستیک بیو" نیز وجود دارد. این پلاستیک از گیاهانی چون ذرت و نیشکر تولید می‌شود، به‌لحاط بیولوژیک قابل بازیافت است و می‌توان پس از مصرف، آن‌را به کمپوست تبدیل کرد. اما باید اشاره کرد که هر محصول "بیو" لزوما با طبیعت همخوانی ندارد. تولید بطری‌های پلاستیک بیو به مقدار زیادی آب و زمین‌‌های حاصلخیز کشاورزی نیاز دارند.

برای حمل و نقل بطری‌ها نیاز به میلیون‌ها لیتر بنزین و گازوئیل است. براساس تحقیقات صورت گرفته در اروپا از هر ۴ بطری یک بطری بوسیله کامیون، قطار و یا کشتی از مرز یک کشور خارج و به کشور دیگر وارد شده است.

براساس تخمین انستیتو پاسیفیک، برای تولید هربطری پلاستیکی سه برابر حجم خود بطری آب مصرف می‌شود. افزون براین برداشت آب توسط کارخانه‌های تولید آب معدنی می‌تواند به کاهش سطح آب زیرزمینی در آن منطقه منجر شود.

تقریبا ۶۰ میلیون بطری پلاستیکی (اندکی بیش از ۵۰ درصد بطری‌های تولید شده) در اروپا بازیافت می‌شوند. بقیه بطری‌های تولید شده به زباله‌دانی‌ها روانه شده و یا در دامن طبیعت رها می‌شوند. صدها سال طول می‌کشد تا این بطری‌ها جذب طبیعت شوند. بطری‌های پلاستیکی اکنون تبدیل به عاملی برای آلودگی محیط زیست و تهدیدی جدی برای دریاها و اقیانوس‌ها شده‌‌اند.

از چند سال پیش در آلمان سیستم " گرفتن گرویی" برای بطری‌های پلاستیکی ایجاد شده است. مصرف‌کنندگان می‌توانند بعد از مصرف نوشیدنی، بطری‌ پلاستیکی خود را به فروشنده بازگردانند و مبلغ ۲۵ سنتی را که بابت آن پرداخته‌اند پس بگیرند. همه فروشندگان موظف به پس گرفتن بطری‌ها هستند.

با این‌که در سال‌های گذشته مصرف آب و دیگر نوشیدنی‌ها در بطری‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف با افزایش شدیدی روبرو شده، اما هیچ طرحی برای جمع‌آوری و بازیافت آن‌ها وجود ندارد.

عدم بازیافت مواد پلاستیکی به معضلی برای محیط‌‌زیست و طبیعت ایران تبدیل شده و به آلودگی بیش از پیش دامن زده است. (عکس: ساحل دریای خزر)

آمریکا بزرگترین مصرف‌کننده بطری‌های پلاستکی است. اما اکنون چین نیز به رقیب سرسختی برای آمریکا در این زمینه تبدیل شده است. سالانه میلیاردها بطری پلاستیکی در چین تولید می‌شوند. این بطری‌ها پس از مصرف در انتظار "تولدی دوباره" هستند.

بطری‌های پلاستیکی بازیافت شده بعد از خرد و ذوب شدن به شرکت‌هایی فروخته می‌شوند که می‌توانند محصولاتی از این پلاستیک دوباره بدست آمده تولید کنند. یکی از پرفروش‌ترین این محصولات "پتوهایی" هستند که در عکس دیده می‌شوند.