سرنوشت تلخ دریاچه ارومیه در انتظار بزرگترین خلیج دریای خزر

خلیج گرگان با وسعت ۴۰۰ کیلومتر مربع، بزرگترین خلیج دریای خزر است. نزدیک به ۲۵ رود و نهر کوچک از دامنه شمالی رشته کوه البرز وارد این خلیج می‌شوند. خلیج گرگان دارای ذخایر ارزشمند آبی و تاریخی است و به دلیل اهمیت زیستی خود، پناهگاهی برای حیات وحش منطقه به شمار می‌رود.

حداکثر عمق خلیج گرگان به ۴ متر می‌رسد و در مجموع میزان آب ورودی به این خلیج کمتر از میزان آبی است که از آن خارج می‌شود.

خلیج گرگان کمبود آب خود را از طریق دریای خزر جبران می‌کند، اما به دلیل تغییرات شدید زیست‌محیطی و از جمله تغییرات تراز دریای خزر، وضعیت آن به درجه هشدار رسیده است.

محمدحسین نعمتی، رئیس اداره طرح‌‌های زیربنایی مهندسی دریایی سازمان بنادر و دریانوردی، روز سه‌شنبه (۵ آبان/ ۲۷ اکتبر) نسبت به قطع شدن ارتباط خلیج گرگان با بدنه اصلی دریای خزر هشدار داد و گفت که اگر وضعیت موجود تداوم یابد، بیم آن می‌رود که این خلیج در سه سال آینده سرنوشتی شبیه به دریاچه ارومیه پیدا خواهد کرد.

این مقام مسئول در نشست "کمیته ملی اقیانوس‌شناسی کمیسیون ملی یونسکو" هشدار داد: «از آنجا که نسبت میزان تبخیر یا ورودی‌های خلیج گرگان با بارش برابر نیست و بارش‌ها در ورودی رودخانه‌ها نمی‌توانند میزان آبی را که بر اثر تبخیر از دست می‌رود جبران کنند، چنانچه این روند ادامه پیدا کند، این خلیج به سرنوشت دریاچه ارومیه گرفتار می‌شود و تنها کانالی که شمال شرق خلیج گرگان وجود دارد نیز ممکن است بسته شود.»

به گفته نعمتی، کانالی که اکنون خلیج گرگان را به دریای خزر وصل می‌کند، عمقی بسیار کم، "در حد نیم تا یک متر" دارد. او لایروبی از این کانال را یکی از راهکارهای نجات این خلیج خوانده است.

ساخت سازه‌های فیزیکی برای حفظ عمق مطلوب خلیج و نیز احداث یک کانال جدید از جمله راهکارهای پیشنهادی دیگری هستند که امید می‌رود با به کار بستن آن‌ها، از خشک شدن خلیج گرگان جلوگیری شود. به گزارش ایرنا، کارگروهی برای بررسی وضعیت این خلیج تشکیل شده است.

"دولت بی‌توجه، نمایندگان بی‌خیال"

دریاچه ارومیه در حال حاضر در معرض خطر خشک شدن کامل قرار دارد. برای رسیدگی به وضعیت این دریاچه نیز مدتهاست که کارگروهی تشکیل شده، اما تا کنون اقدام چندان مؤثری در این راستا صورت نگرفته است. کارشناسان داخلی بر این باورند که وعده‌های دولت حسن روحانی برای نجات این دریاچه بیشتر ماهیتی نمادین داشته‌اند.

وزارت نیرو تخمین زده است که در صورت تلاش همه‌جانبه، بازگشت دریاچه ارومیه به وضعیت اولیه‌ نیازمند ۱۰ تا ۱۵ سال است.

اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست، روز سه‌شنبه (۵ آبان) در جریان همایشی در تهران دولت یازدهم را متهم به اهمال در نجات دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور کرد. او گفت: «متاسفانه نه دولت و نه نمایندگان مجلس کمترین توجهی به بحث محیط زیست نداشته و ندارند و تنها در قالب چند شعار مباحث محیط زیست را پیگیری می‌کنند که آن هم به نفع وضعیت کنونی نیست.»

کهرم نمایندگان مجلس را دارای "تفکر احمدی‌نژادی" خواند و گفت: «با وجود این، نمایندگان بی‌خیال نباید از محیط زیستی که از لحاظ اعتباری و امکاناتی اولیه در محدودیت است توقع موفقیت را داشته باشیم.»

برخی از کارشناسان در ایران معتقدند که زمان برای نجات دریاچه ارومیه به سر آمده و دیگر نمی‌توان امیدی به احیای آن داشت.