سفر هیلاری کلینتون به ترکیه

هیلاری کلینتون در سال ۱۹۹۹ میلادی به عنوان همسر رییس جمهور آمریکا سفری به ترکیه داشت. بازدید "بانوی اول" آمریکا در ده سال پیش با استقبال گرمی از سوی مردم ترکیه روبرو شد. در آنزمان بازدید هیلاری کلینتون از مناطق زلزله‌زده در ترکیه سبب محبوبیت وی شد.

بیل کلینتون، رییس جمهور وقت آمریکا، نیز به عنوان نخستین خارجی، اجازه سخنرانی در مجلس ترکیه را یافت اما سفر اخیر هیلاری کلینتون به عنوان وزیر خارجه آمریکا در شرایط دیگری صورت می‌گیرد.

بنا به یک نظر سنجی، هفتاد درصد مردم ترکیه، کشور آمریکا را دشمن خود قلمداد کرده و تنها هشت درصد از مردم این کشور، آمریکا را شریک و همکار ترکیه به حساب می‌آورند. در مقام مقایسه حتا اعراب و مردم فلسطین نیز نظر مساعدتری نسبت به آمریکا دارند.

ترمیم مناسبات آمریکا با ترکیه

هیلاری کلینتون در پایان بازدید خود از مقبره آتاتورک گفت: «من به نام اوباما، رییس جمهور جدید آمریکا به ترکیه آمده‌ام.» کلینتون از تلاش‌های مشترک دو کشور در زمینه «صلح، رفاه و پیشرفت» یاد کرد.

بنا به نوشته برخی از روزنامه‌های ترکیه، مهتمرین انگیزه سفر هیلاری کلینتون، وزیر امورخارجه آمریکا، به ترکیه تجدید مناسبات میان دو کشور است. ترکیه به عنوان عضو قدیمی ناتو، یکی از متحدان دیرینه آمریکا در منطقه به شمار می‌آید.

روابط آمریکا و ترکیه در ده سال گذشته دستخوش تغییرات جدی شده است. دوران ریاست جمهوری جورج بوش، به روابط دو کشور آسیب‌هایی وارد ساخت، که بدنبال خود، سبب تجدید نظرهایی در سیاست خارجی ترکیه در قبال آمریکا شد.

در سال ۲۰۰۳ میلادی، پارلمان ترکیه با عبور ۶۲ هزار سرباز آمریکایی از خاک این کشور برای حمله به عراق مخالفت کرد. آمریکا در شش سال پیش خود را برای حمله نظامی به عراق از مناطق شمالی آماده می‌کرد. گرچه در آنزمان اردوغان به عنوان دبیرکل حزب حاکم (AKP) طرفدار عبور سربازان آمریکایی از ترکیه بود، اما در مجلس ترکیه مجبور به پذیرش شکست شد.

سردی روابط میان واشنگتن و آنکارا، سبب نزدیکی بیشتر ترکیه به اتحادیه اروپا شد. این چرخش به سوی اروپا حتا از سوی آمریکا نیز حمایت می‌شد. ارتش ترکیه نیز آشکارا از سیاست جدید استقبال کرد. بنا به نوشته روزنامه فرانکفورتر آلگماینه در میان سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ فرماندهان ارتش ترکیه نظری آنچنان دوستانه به اروپا داشتند که پیش و پس از این دوره، در تاریخ ترکیه کم‌سابقه بود.

اما در سال ۲۰۰۷ میلادی بار دیگر دور جدیدی از همکاری نظامی میان آمریکا و ترکیه به آزمون گذاشته شد. بدنبال موافقت واشنگتن، اردوغان درفوریه سال ۲۰۰۸ میلادی امکان ورود به شمال عراق برای سرکوب شورشیان کرد را پیدا کرد. آمریکا با پشتیبانی اطلاعاتی خود از ترکیه، سعی در بهبود روابط با آنکارا داشت.

دولت جدید آمریکا به ریاست اوباما نیز خواهان همکاری گسترده‌تر با ترکیه است. بنا به نوشته فرانکفورتر آلگماینه، آمریکا به نقش مهم ترکیه در نزاع خاورمیانه واقف است و خواهان پشتیبانی ترکیه در رفع مناقشات موجود در قفقاز است. بنا به نوشته این روزنامه یکی دیگر از اهداف آمریکا استفاده از ترکیه به عنوان مسیر ترانزیت نفت و گاز به غرب است.

رفع اختلافات

دانیل فرید، مسئول امور اروپا در وزارت امورخارجه آمریکا، پیش از سفر هیلاری کلینتون به ترکیه گفت: در این بازدید موضوعات فراوانی مورد گفت‌وگو قرار خواهند گرفت. وی به اختلافات میان واشنگتن و آنکارا پیرامون مسايل عراق اشاره کرد و افزود که اغلب این اختلافات برطرف شده‌اند. وی ضمن ستایش از نقش ترکیه در منطقه و پشتیبانی این کشور از روند صلح در خاورمیانه و حمایت از گرجستان بیان داشت که آمریکا خواهان همکاری نزدیک و استراتژیک با ترکیه است.

گرچه ترکیه خشنود از نقش خود در سیاست خارجی جدید آمریکاست، اما خواست‌های مشخصی نیز پیرامون نحوه خروج سربازان آمریکا از عراق دارد. در هفته‌های گذشته اوباما، رییس جمهور آمریکا، خروج نیروهای عملیاتی آمریکا از عراق تا آگوست سال ۲۰۱۰ را اعلام کرد. آمریکا مایل است بخش‌ عمده‌ی نیروها و تجهیزات خود را از طریق ترکیه خارج سازد.

تمامیت ارضی عراق

بنا به گفته مقامات آمریکایی پس از خروج واحدهای عملیاتی این کشور از عراق، حداکثر ۵۰ هزار سرباز آمریکایی در عراق باقی خواهند ماند. وظیفه این نیروها آموزش ارتش عراق خواهد بود. طارق اوزوگلو، استاد دانشگاه آنکارا در رشته مناسبات بین‌الملل درباره حساسیت ترکیه پیرامون نحوه و زمان خروج سربازان آمریکا از عراق می‌گوید: «تحولات واقعی در عراق نشان می‌دهد، که نیروهای عراقی هنوز به تنهایی قادر به تامین امنیت در این کشور نیستند. در صورتی‌که پس از دوره اشغال نظامی، رهبری مشترک عرب‌ها و کردها خود را مقید به حفظ تمامیت ارضی عراق نداند، خطر ایجاد کشور مستقل کردستان وجود دارد.»

بنا به گفته برخی از کارشناسان سیاسی، ترکیه خواهان تضمین‌هایی است که پس از خروج ارتش آمریکا، رهبران کرد عراق به تمامیت ارضی این کشور وفادار بمانند. دولت ترکیه به ویژه نگران شهر نفت‌خیز کرکوک است. هنوز بدرستی روشن نیست که آیا کرکوک بخشی از مناطق کردنشین و یا عرب‌نشین است.آنکارا بیم از آن دارد که تشکیل دولت مستقل کردها در عراق سبب رشد درخواست‌هایی مشابه در ترکیه شود.