سفر پزشکیان به نیویورک؛ "ایران آماده دیپلماسی است"
۱۴۰۳ شهریور ۲۹, پنجشنبه
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران در نخستین سفر خود به غرب، یکشنبه آینده، اول مهر، یک ماه و نیم قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، وارد این کشور خواهد شد؛ انتخاباتی که می‌تواند به شکست دوباره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق و یکی از مخالفان سرسخت سازش با ایران منجر شود.
رویترز به نقل از سه مقام آگاه ایرانی نوشته است که پزشکیان در جریان سفر خود برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد این پیام را به غرب خواهد داد که "تهران نسبت به دیپلماسی روی گشاده‌ای دارد" و در عین حال تأکید خواهد کرد که تهران در برابر فشارهای غرب سر خم نخواهد کرد.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
گزارش می‌گوید رهبران ایران امیدوارند شاهد کاهش تحریم‌های آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای این کشور باشند. اما از هنگام حمله حماس در ۷ اکتبر گذشته به جنوب اسرائیل و همزمان حمایت ایران از روسیه در جنگ علیه اوکراین، مناسبات ایران و غرب رو به وخامت بیشتری گذاشته است.
همچنین با این که تهدیدهای ایران برای انتقام کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران کاهش یافته است، اما انفجارهای دو روز اخیر که حزب الله لبنان را هدف گرفت، عاملی است که سایه نگرانی از گسترش تنش در منطقه را بر نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد انداخته است.
در چنین شرایطی، ایران برنامه هسته‌ای خود را سرعت بخشیده و همزمان توان نظارت هسته‌ای سازمان ملل بر تاسیسات خود را محدودتر کرده است. در مقابل بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه قدرت اروپایی امضاکننده برجامدر سال ۲۰۱۵، اکنون سیاست سخت‌‌گیرانه‌تری را برای اعمال فشار بیشتر بر تهران برای بازگشت به مذاکرات در پیش گرفته‌اند، زیرا نگرانند که تمرکز توجه روی انتخابات در آمریکا باعث جسارت بیشتر تهران شود و دیگر فضایی برای دیپلماسی باقی نماند.
اختیارات محدود پزشکیان
گزارش می‌گوید پزشکیان احتمالا اختیارات محدودی برای عقب‌نشینی و تامین خواسته‌های غرب دارد، زیرا این علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است که سیاست هسته‌ای و خارجی این کشور را دیکته می‌کند. بنابراین روشن نیست که آیا اروپایی‌ها و ایرانی‌ها می‌توانند زمینه‌هایی برای سازش در نیویورک پیدا کنند یا خیر.
این خبرگزاری به نقل از یک مقام ایرانی که نخواسته نامش فاش شود نوشت حکومت ایران معتقد است "بن‌بست تنش‌آمیز با غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران باید پایان یابد"، اما "نه تحت فشار غرب، بلکه از موضع قدرت در مذاکره".
کلسی داونپورت، از گروه حمایت از انجمن کنترل تسلیحات به رویترز گفته است مذاکرات اساسی قبل از انتخابات آمریکا "بعید به نظر می‌رسد" اما گام‌های موقت، مانند کاهش برخی از تحریم‌ها در ازای گسترش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تاسیسات هسته‌ای ایران ممکن است امکان پذیر باشد. به گفته او "تنش‌زدایی همچنان ممکن است" و این به نفع هر دو طرف خواهد بود.
تمایل رهبر ایران به گفتگو با غرب
رهبر ایران در یک سخنرانی در ماه گذشته تمایل خود را برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای با غرب نشان داد. انتصاب عباس عراقچی به عنوان وزیر خارجه ایران نیز نشانه مثبتی را به غرب مخابره کرد چرا که او یکی از معماران کلیدی برجام بود.
گزارش می‌گوید با وجود این در مورد دستیابی پزشکیان و عراقچی به دستاوردی ملموس با مقام‌های اروپایی در جریان نشست‌های حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل تردیدهایی وجود دارد.
برای اروپایی‌ها این احساس به وجود آمده که خامنه‌ای مسیر خود را تغییر نخواهد داد و حصول توافقی گسترده‌تر با این کشور که برنامه هسته‌ای و نقش ژئوپلیتیک ایران را در بر گیرد، در حال حاضر غیرواقعی به نظر می‌رسد.
تردید در این باره بخصوص با حمله موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل و طرح این ادعا که ایران موشک‌های بالستیک به روسیه داده، قوی‌تر شده است.
گامی کوچک در برابر امتیازی کوچک
یکی از دیپلمات‌های اروپایی به رویترز گفته است به باور او اروپا به دنبال گامی رو به جلو اما کوچک‌تر در ازای اقدامی متقابل است. بنابراین از سر گرفته شدن مذاکرات "در واقع نوعی معامله بین دو طرف است و تحولی به شمار نمی‌رود."
اما یکی از مقام‌های ایرانی به رویترز گفته است تهران از "ایده دادن امتیاز کمتر در برابر گرفتن امتیاز کمتر" نیز استقبال می‌کند، "زیرا شرایط بسیار بدتر از سال ۲۰۱۵ است."
فعال شدن مکانیسم ماشه
غرب اهرم‌های زیادی برای تحت فشار قرار دادن تهران ندارد و بازنگری در سیاست فعلی در قبال ایران بسته به این که دولت بعدی ایالات متحده، توسط ترامپ یا هریس رهبری شود، زمان‌بر است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در این شرایط سریع‌ترین اقدام ممکن، تنظیم یک برنامه اقدام مشترک قبل از اکتبر ۲۰۲۵ است، یعنی زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران (مکانیسم ماشه) فعال شود.
یک مقام بلندپایه اروپایی به رویترز گفته این خطر وجود دارد که ابزار اصلی فشار بر ایران "به مرور زمان از بین برود"، بنابراین اکنون باید بر این کشور فشار وارد کرد.
سه کشور اروپایی هنوز برای فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران تصمیم قطعی نگرفته‌اند، اما در پی ناامیدی از نحوه مواجهه دولت بایدن با مسائل ایران، همین چند ماه پیش طرح بازگرداندن اهرم فشار بر ایران را تا پیش از تغییر دولت در آمریکا در پایان ژانویه مطرح کرد‌ند.
دیپلمات‌های اروپایی و یک مقام آمریکایی به رویترز گفته‌اند که دولت بایدن پرونده ایران را از میز رئیس‌جمهور دور نگه داشته تا جا را برای اولویت‌های دیگر باز کند.
عباس عراقچی نیز چهار روز پیش به تلویزیون دولتی ایران گفت آمریکایی‌ها با نزدیک شدن انتخابات این کشور آماده مذاکره جدی نیستند، اما ایران در صورت لزوم تماس با اروپایی‌ها را آغاز می‌کند و منتظر آمریکا نخواهد ماند.
مهار جاه‌طلبی‌های ایران، دشوارتر از گذشته
سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا گفته است ایالات متحده "در هماهنگی نزدیک با تروئیکای اروپایی (آلمان، بریتانیا و فرانسه) در مورد رویکرد در قبال ایران، از جمله در مورد پیشرفت‌های هسته‌ای این کشور است."
اما واقعیت این است که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ کاملاً مرده است و بر خلاف زمانی که اتحاد و عزم بین‌المللی برای حصول توافق با ایران با همراهی چین و روسیه وجود داشت، این هماهنگی دیگر وجود ندارد.
علی واعظ، تحلیلگر گروه بین‌المللی بحران به رویترز گفته نسبت به نتایج این مذاکرات خوش‌بین نیست. به باور او با توجه به سوابق امر "دستیابی به توافق بین دو طرف و مهار جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران احتمالاً دشوارتر است".
با توجه به مجموعه شرایط و افزایش تنش در خاورمیانه روشن نیست سفر مسعود پزشکیان به آمریکا چه دستاوردی خواهد داشت. او پیشتر در مقاله‌ای در تهران تایمز بر "تعامل سازنده با جهان" تاکید کرده و گفته بود "آماده برگزاری گفتگوهای سازنده با کشورهای اروپایی" است. پزشکیان در اولین نشستخبری خود نیز در مورد رفع تحریم‌ها گفت: «ما با آمریکا و اروپا در همان چارچوب‌هایی که توافق کردیم پایبندیم.»
او گفت: «آمریکا هم اگر حق و حقوق ما را رعایت کند، مثل همسایگانمان با آنها هم گفتگو می‌کنیم. ما را تحقیر نکنند چون ما زیر بار تحقیر نمی‌رویم... آنها با ما مشکل دارند و تحریم کرده‌اند و دور ما پایگاه نظامی ساخته‌اند. ما اصلا با آنها هم برادریم و مشکلی نداریم.»
با این حال در نشست مجمع عمومی سازمان ملل روشن خواهد شد که سیاست رهبر جمهوری اسلامی در قبال "تعامل" مورد نظر رئيس جمهور چیست.