سقوط چشمگیر تجارت خارجی ایران
۱۳۹۸ آذر ۲, شنبه
گمرک ایران، انتشار آمارهای تفصیلی ماهانه را از ابتدای سال جاری خورشیدی متوقف کرده، اما گزارشهای کلی گمرک و وزارت صنعت، همچنین اتاق بازرگانی حاکی از افت بالای ۱۱ درصدی صادرات غیرنفتی ایران و رسیدن آن به ۲۴.۴ میلیارد دلار است.
البته ایران بسیاری از محصولات خام نفتی، مانند میعانات گازی، پروپان، بوتان و غیره را در سبد صادرات «غیرنفتی» قرار میدهد که در هیچ کجای دنیا مرسوم نیست. از طرفی ایران صادرات نفت خام و محصولات نفتی مانند گازوئیل، بنزین و نفت کوره را هرگز منتشر نمی‌کند.
براساس تازه‌ترین ارزیابی اساس ارزیابی صندوق بین‌المللی پول از وضعیت صادرات ایران که ماه گذشته منتشر شد، کل صادرات نفتی و غیرنفتی این کشور در سال ۲۰۱۸ با ۶ درصد کاهش نسبت به سال قبل آن به حدود ۱۰۳ میلیارد دلار رسید، اما انتظار می‌رود این رقم در سال جاری میلادی به ۶۰.۳ میلیارد دلار و در سال ۲۰۲۰ به ۵۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار سقوط کند.
البته این ارقام بسیار خوشبینانه است، چرا که صادرات روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نفت در سال ۲۰۱۹ و ۵۰۰ هزار بشکه در سال ۲۰۲۰ را پیش‌فرض محاسبه میزان کل صادرات ایران قرار داده، در حالی که آمارهای بین‌المللی و شرکتهای ردیابی نفتکشها نشان میدهد کل بارگیری نفت ایران در ماههای اخیر به زیر ۳۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است و مهمتر از آن اینکه، معلوم نیست ایران موفق به فروش چه میزان از این محموله‌های نفتی می‌شود.
به هر تقدیر، آمارهای شرکای اصلی تجارت خارجی ایران نشان از افت چشمگیر بازرگانی آنها با ایران دارد.
چین
چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و قبل از تحریم‌ها، روزانه حدود ۶۵۰ هزار بشکه نفت از ایران دریافت میکرد، اما آمارهای رسمی گمرکی و شرکتهای ردیابی نفتکشها، از جمله کِپلر، نشان میدهد که ایران در ماههای گذشته حدود ۱۴۰ هزار بشکه نفت به چین تحویل داده است.
آمارهای گمرک چین نشان میدهد که کل واردات کالاهای نفتی و غیرنفتی از ایران طی ۹ ماه سال جاری با ۳۷ درصد کاهش نسبت به دور مشابه پارسال به ۱۰ میلیارد و ۹۴۰ میلیون دلار رسیده و صادرات چین به ایران نیز با ۳۸ درصد کاهش به ۷.۲۳ میلیارد دلار فروکش کرده است.
اتحادیه اروپا
۲۸ عضو اتحادیه اروپا روی‌همرفته، بعد از چین، بزرگترین شریک تجاری ایران در دوران قبل از تحریمهای آمریکا بودند و روزانه ۵۱۰ هزار بشکه نفت از ایران می‌خریدند، اما از نیمه دوم سال گذشته میلادی، خرید نفت را متوقف کردند.
بر اساس آمارهای «یورواستات»، نهاد آماری کمیسیون اروپا، کل صادرات ۲۸ عضو این اتحادیه به ایران در ۹ ماه سال جاری میلادی تقریبا نصف شده و به ۳ میلیارد و ۳۵۵ میلیون یورو رسیده است.
اما واردات این کشورها از ایران از ۸.۵ میلیارد یورو در ۹ ماهه سال ۲۰۱۸ به حدود نیم میلیارد یورو در فاصله ژانویه تا سپتامبر سال جاری سقوط کرده است.
علت اصلی این موضوع در این نکته است که اصولا بخش اعظم صادرات ایران به اروپا نفت خام بود.
آلمان بزرگترین شریک تجاری ایران در اتحادیه اروپا است. صادرات این کشور به ایران در دوره یاد شده به زیر ۱.۱ میلیارد یورو رسیده که نسبت به ۹ ماه پارسال نصف شده است. واردات این کشور از ایران نیز بیش از نصف کاهش یافته و به ۱۴۲ میلیون یورو رسیده است.
بدین ترتیب، یک سوم کل تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا در واقع با آلمان انجام شده است.
ترکیه
ترکیه یکی از شرکای اصلی ایران است که علاوه بر نفت و کالا، گاز نیز از ایران وارد میکرد، اما گزارش اداره تنظیم انرژی ترکیه نشان میدهد که این کشور از ژوئن سال جاری هیچ نفتی از ایران نخریده و در ماههای اوت و سپتامبر، خرید گاز ایران را چهار برابر کاهش داده است.
مرکز آمار ترکیه نیز می‌گوید کل واردات نفتی و غیرنفتی از ایران طی ۹ ماه ابتدایی سال با افتی ۴۷ درصدی به ۳ میلیارد دلار سقوط کرده و صادرات ترکیه به ایران نیز با کاهشی ۴.۵ درصدی به ۱.۷۴ میلیارد دلار رسیده است.
ذکر این نکته شاید خالی از لطف نباشد که ایرانیها در ۱۰ ماه سال جاری حدود ۴۱۶۰ واحد مسکن در ترکیه خریداری کرده‌اند که نسبت به دور مشابه پارسال ۴۰ درصد افزایش یافته و نسبت به دور مشابه سال ۲۰۱۷ تقریبا ۸ برابر شده است.
البته خرید مسکن توسط ایرانیها ربطی به آمارهای تجاری ندارد، اما چنین به نظر می‌رسد ایرانیها برای حفظ دارایی‌های خود، همچنین گرفتن شهروندی ترکیه، خرید خانه در این کشور را به صورت چشمگیری افزایش داده‌اند. ترکیه به هر خارجی که ۲۵۰ هزار دلار در بازار مسکن این کشور سرمایه‌گذاری کند، حق شهروندی اعطا می‌کند.
هند
هند دومین مشتری نفتی ایران بعد از چین بود که از ماه ژوئیه هیچ نفتی از ایران نخریده است.
آمارهای رسمی هند نشان میدهد که کل صادرات ایران به این کشور در ۹ ماه سال جاری ۷۲ درصد کاهش یافته و به ۳.۳۲ میلیارد دلار رسیده، اما صادرات هند به ایران با افزایشی ۴۴ درصدی به ۳.۲۸ میلیارد دلار رسیده است.
جزئیات آمارهای ماهانه هند و ترکیه نشان میدهد که برای اولین بار صادرات این کشورها در ماه اوت و سپتامبر سال جاری بیشتر از واردات آنها از ایران شده است و این وضعیت در ماه سپتامبر برای چین نیز صادق است. به عبارتی، تراز تجاری به نفع آنها شده است.
کره جنوبی و ژاپن
کره جنوبی و ژاپن نیز از مشتریان عمده نفت ایران بودند که بعد از تحریمهای آمریکا، خرید نفت از ایران را متوقف کردند.
آمارهای گمرکی ژاپن نشان میدهد صادرات ۹ ماهه این کشور به ایران با ۹۳ درصد کاهش به ۴۶ میلیون دلار رسیده و وارداتش با ۶۴ درصد کاهش به ۱ میلیارد و ۱۵۷ میلیون دلار سقوط کرده است.
صادرات کره جنوبی به ایران با ۹۰ درصد کاهش به ۲۲۶ میلیون دلار و وارداتش با ۴۸ درصد کاهش به ۲.۱ میلیارد دلار سقوط کرده است.
روسیه و آمریکا
روسیه و آمریکا شرکای اصلی تجاری ایران نیستند، اما تجارت آنها با ایران چشمگیر است.
گزارشهای مرکز آمار آمریکا نشان میدهد که ایران از سپتامبر پارسال تا سپتامبر سال جاری (۱۲ ماه) تقریبا هیچ صادراتی به آمریکا نداشته است. صادرات آمریکا به ایران نیز در ۹ ماه ابتدایی سال جاری ۶۱.۴ میلیون دلار بوده که نسبت به دور مشابه پارسال ۵ برابر افت داشته است.
آمارهای گمرکی روسیه نیز نشان میدهد وارداتش از ایران در ۹ ماه سال جاری تغییری نکرده و حدود ۳۹۱ میلیون دلار بوده، اما صادراتش به جمهوری اسلامی با ۳۷ درصد افزایش نسبت به دور مشابه پارسال به ۱.۲ میلیارد دلار رسیده است.
عراق و امارات
عراق و امارات دو شریک تجاری عمده ایران هستند که نه ایران و نه این کشورها جزئیات تجارت خارجی خود را منتشر نمی‌کنند، اما با توجه به آمارهای کلی که گمرک ایران اعلام کرده، صادرات ایران به عراق و امارات در هفت ماه سال جاری به ترتیب ۵.۱۷ میلیارد و ۲.۷۸ میلیارد دلار بوده که نسبت به دور مشابه پارسال در مورد عراق ۱۰ درصد و در مورد امارات ۵۰ درصد کاهش نشان میدهد.
ایران واردات چندانی از عراق ندارد، اما واراتش از امارات به حدود ۴.۶ میلیارد دلار رسیده که نسبت به هفت ماه سال گذشته خورشیدی حدود ۱۸ درصد افزایش نشان میدهد.