سناریوی سپاه برای بستن تنگه هرمز چقدر عملی است؟

هفته‌نامه اشپیگل چاپ آلمان روز یک‌شنبه ۱۴ اکتبر، ۲۳ مهر گزارشی را منتشر کرد که مدعی نقشه ایران برای خرابکاری در خلیج فارس بود.

این گزارش که بر اساس اطلاعات سازمان‌های امنیتی غرب تهیه شده بود، تصریح می‌کرد که سپاه پاسداران ایران قصد دارد با یک تصادف ساختگی برای یک نفتکش، تنگه هرمز را ببندد.

آنگونه که در این نقشه پیش‌بینی شده، پس از غرق شدن نفتکش، راه‌های کشتیرانی بین‌المللی بسته و کشورهای تحریم‌کننده ایران مجازات خواهند شد.

از سوی دیگر به دلیل سطح بالای آلودگی ایجادشده بر اثر غرق نفتکش، یک فاجعه زیست محیطی روی خواهد داد. البته در صورت وقوع چنین فاجعه‌ای، ایران نیز در امان نخواهد ماند و تمامی آب‌های جنوب ایران نیز آلوده خواهد شد.

سعید محمودی کارشناس حقوق دریاها این اقدام احتمالی ایران را نوعی خودزنی می‌داند که شاید بیش از هر کشوری به خود ایران آسیب برساند. وی البته امیدوار است که پس از افشاگری مجله اشپیگل، این رویداد هرگز اتفاق نیفتد چرا که به نظر او «اگر هم چنین تصمیمی بوده باشد که یک تصادفی آنجا ایجاد شود حالا که مجله اشپیگل آن را منتشر کرده، معنایش این است که در عمل اجرای یک چنین برنامه‌ای به کلی از بین خواهد رفت، چون طبعاً انکارش بعداً خیلی مشکل خواهد بود».

وی البته معتقد است در صورت وقوع چنین پیشامدی، اثبات عمدی بودن آن بسیار مشکل است. محمودی می‌افزاید اگر کشورهای زیان‌دیده از این اقدام بتوانند ثابت کنند که ایران عمدا این کار را کرده از نظر قوانین بین‌المللی مجاز هستند از هر وسیله‌ای برای باز کردن دوباره تنگه هرمز استفاده کنند، چرا که از نظر حقوق بین‌الملل آبراه‌های بین‌المللی باید به طور دائم برای عبور و مرور کشتی‌ها باز باشد.

به گفته‌ی آقای محمودی در صورت اثبات تعمدی بودن غرق یک نفتکش توسط ایران، این مسئله از مصادیق تهدید صلح بین‌المللی است و می‌تواند به شورای امنیت ارجاع شود.

مناقشه منطقه‌ای کمترین پیامد بستن تنگه هرمز است

هوشنگ حسن‌یاری استاد کالج نظامی کانادا به مانور اخیر ۲۲ کشور در خلیج فارس اشاره می‌کند و تاکید می‌کند که هدف اصلی این مانور مین‌روبی منطقه و ممانعت از بستن تنگه هرمز بود.

او سپس چنین نتیجه می‌گیرد: «سناریوی فرضی سپاه با عکس‌العمل بسیار جدی کشورهای دیگر مواجه خواهد بود و این عکس‌العمل نه تنها به صورت تلاش برای بازکردن تنگه هرمز خواهد بود، بلکه می‌تواند به برخورد با سپاه پاسداران و به طور کلی با جمهوری اسلامی منجر شود. در نتیجه می‌شود گفت که چنین امری به راحتی خواهد توانست که مناقشه‌ای را در منطقه ایجاد کند».

از نظر تاثیرات احتمالی‌ای که بسته شدن تنگه هرمز می‌تواند بر کشورهای نیازمند نفت بگذارد، هوشنگ حسن‌یاری معتقد است: «طبق محاسباتی که آمریکایی‌ها کرده‌اند، چنین امری قادر خواهد بود که کمتر از یک ماه تنگه هرمز را ببندد و به همین خاطر است که کشورهای منطقه، سعی کرده‌اند که راههای جایگزینی برای صدور نفت خود پیدا کنند. در نتیجه بستن تنگه هرمز قطعاً موجب بالا رفتن قیمت نفت و تنش بیشتر در منطقه خواهد بود. اما بستن تنگه هرمز نه دائمی خواهد بود و نه خفه‌کننده و کشنده برای اقتصاد کشورهایی که به نفت خلیج فارس نیازمند هستند».

بسته شدن تنگه هرمز اعلان جنگ به دنیاست
    
در گزارش اشپیگل آمده که طبق پیش‌بینی سپاه پاسداران، به دلیل حجم بالای آلودگی ایجادشده در اثر غرق نفتکش، کشورهای غربی برای رفع این آلودگی مجبور به همکاری با ایران هستند و بدین ترتیب عملا تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران لغو خواهد شد.

سعید محمودی ارتباط بین این مسئله و لغو تحریم‌های ایران را بسیار دور از ذهن می‌داند و می‌گوید: «مسلماً اگر این اتفاق بیافتد و نشود ارتباطی بین ایران و این اتفاق نشان داد، طبیعی‌ست که خود ایران، عمان و هر کشور دیگری که در آن منطقه هست، موظف است سریعاً برای بازکردن تنگه و نیز تمیز کردن آب‌ها اقدام کند. بنابراین من نمی‌دانم چه طور ممکن است چنین کاری انجام شود و بعد از آن استفاده‌ای به نفع مصالح استراتژیک ایران از آن شود. این خیلی سناریوی دور از ذهنی‌ست».

هوشنگ حسن‌یاری نیز چنین محاسباتی را اشتباه می‌داند و معتقد است بستن تنگه هرمز به هر دلیلی یک نوع اعلان جنگ به تمامی دنیاست و در نتیجه نه  تنها موجب قطع تحریم‌ها نخواهد شد بلکه آنها را بیشتر هم خواهد کرد و نیز احتمال حمله نظامی را نیز افزایش خواهد داد.

فاجعه زیست‌محیطی در تنگه هرمز روی نخواهد داد

یکی دیگر از پیامدهایی که در نقشه سپاه برای بسته شدن تنگه هرمز پیش‌بینی شده، وقوع یک فاجعه زیست محیطی است که به تعبیر طراحان این نقشه می‌تواند کشورهای منطقه و حتی کشورهای غربی و آمریکا را وادار کند تا برای از بین بردن این فاجعه با ایران همکاری کنند.

غلامرضا میرکی کارشناس محیط زیست دریایی اما می‌گوید به دلیل شرایط ویژه تنگه هرمز هر میزان آلودگی که در آنجا به وجود بیاید در درون تنگه نخواهد ماند و از آن بیرون خواهد رفت.

او می‌گوید: «تنگه‌هرمز محل تلاقی خلیج فارس و آب‌های آزاد اقیانوس هند و دریای عمان است و همواره تبادل آبی از این سه ناحیه صورت می‌گیرد. یعنی به عبارتی اگر آنجا جریان سنجی شود، ما همواره شاهد خواهیم بود که از لایه زیرین آب می‌رود و ازلایه رو می‌آید. یعنی دو لایه و دو جریان مختلف آبی در این خلیج همواره جریان دارد که این باعث می‌شود چنانچه در حوزه خلیج فارس آلودگی شکل بگیرد از آنجا بیرون برود و حتی اگر میزان تجمیعش از آستانه‌ی تحمل بالاتر رود، جریان دریایی باعث کنترلش شود».

آقای میرکی می‌گوید در زمان جنگ عراق با کویت، میزان آلودگی آبهای خلیج فارس به بالاترین حد ممکن رسید ولی به دلیل وجود جریان‌های دریایی به فاجعه ختم نشد.

به گفته‌ی این کارشناس، اتفاقی که در خلیج مکزیک افتاد و نشت نفت از یک سکوی نفتی بزرگترین فاجعه زیست محیطی را به وجود آورد، در خلیج فارس قابل تکرار نیست چرا که حتی اگر آلودگی در آن سطح هم روی دهد، در اثر جریان آب رقیق خواهد شد.

آقای میرکی البته تصریح می‌کند که رقیق شدن آلودگی به معنای از بین رفتن آن نیست و در هر حال باید تلاش کرد تا چنین رخدادی روی ندهد.