سکوت رهبران آسیای میانه در قبال مرگ بن‌لادن
۱۳۹۰ اردیبهشت ۱۴, چهارشنبه
رهبران آسیای میانه تابه‌حال در قبال مرگ اسامه بن‌لادن هیچگونه عکس‌العملی نشان نداده‌اند. گروه‌های محلی طرفدارالقاعده که در این منطقه فعالیت می‌کنند نیز، دراین‌باره سکوت اختیار کرده‌اند. تابه‌حال صدها نفر در نتیجه‌ی درگیری‌های گروه‌های مسلح پشتیبان القاعده در کشورهای آسیای میانه کشته شده‌اند. دولت‌های منطقه به شدت این گروه‌ها را سرکوب می‌کنند و نگران رشد اسلام‌گرائی هستند.
ممنوع شدن گروه‌های تندروی اسلامی
دولت تاجیکستان تابه‌حال فعالیت برخی از گروه‌های اسلام‌گرا از جمله "سلفیه"، "جماعت تبلیغ" و "حزب التحریر" را ممنوع اعلام کرده است. مقام‌های تاجیک نگران تشدید اسلام گرائی هستند و در سال گذشته بیش از هزار نفراز جوانان تاجیک را که در مصر، عربستان سعودی، پاکستان، افغانستان و ایران تحصیل می‌کردند به کشور بازگرداند.
تاجیکستان به دلیل مرزهای طولانی با افغانستان وبرخورداری از موقعیت کوهستانی، مخیفگاه گروه‌های تندرو طرفدارالقاعده شده است. این گروه‌ها در ماه‌های اخیر دست به یک سلسله اقدامات مسلحانه و بمب‌گذاری در تاجیکستان زده‌اند.
هراس تاجیکستان پس از مرگ بن‌لادن
میرزانبی، روزنامه‌نگار تاجیک و تحلیل‌گر مسائل منطقه به دویچه‌وله توضیح می‌دهد که پس از گذشت سه روز از کشته شدن بن‌لادن، دولت تاجیکستان هنوز هم دراین‌باره سکوت کرده است. وی می‌افزاید: «تاجیکستان هیچ واکنشی در رابطه با مرگ بن‌لادن نشان نداده و سکوت کرده است. دولت تاجیکستان تابه‌حال دلیلش را هم توضیح نداده و دلیل این سکوت برای ما روزنامه‌نگاران محلی داخل تاجیکستان هم روشن نیست».
اما مقام‌ها و گروه‌های غیررسمی کشورهای آسیای میانه ابراز امیدواری کرده‌اند که کشته شدن بن‌لادن سبب کاهش تروریسم در آسیای میانه شود.
به‌‌گفته میرزانبی خالق‌زاد کارشناس مقیم شهر دوشنبه، "حلقه‌های" مختلف مردم و گروه‌های سیاسی اظهارنظرهای متفاوتی درباره‌ی کشته شدن بن‌لادن کرده‌اند. وی می‌گوید:«برخی از مردم می‌گویند که پس ازمرگ بن‌لادن هم ترور در آسیای‌میانه ادامه پیدا خواهد کرد. اما گروهی دیگرمعتقدند که تروریسم درجهان شکست خورده و امیدواری را در میان کشورهایی که علیه تروریسم می‌جنگند، بیشتر کرده است».
میرزانبی با اشاره به اظهارات رهبران گروه‌های سیاسی تاجیکستان نتیجه می‌گیرد که مرگ بن‌لادن طرفداران ملا عبدالله، رهبر تروریست‌های تاجیکستان و عضو القاعده و گروه‌های دیگر از جمله حرکت اسلامی ازبکستان را ناامید خواهد کرد. حرکت اسلامی در نقاط مختلف تاجیکستان فعالیت زیرزمینی دارد و ملاعبدالله سه هفته پیش در نواحی شرقی این کشور به قتل رسید.
تاثیر روانی مرگ بن‌لادن
وحید مژده، سخنگوی سابق دیوان عالی کشور افغانستان که در زمان مجاهیدن و طالبان کارمند ارشد وزارت امور خارجه‌ی افغانستان بوده، در گفت‌وگو با دویچه‌وله تاکید می‌کند که با از بین رفتن بن‌لادن هم ترور ادامه پیدا خواهد کرد.
وی می‌افزاید: «اسامه رهبر اجرائی نبوده، بلکه یک سمبول بوده است. اسامه نمادی از مقاومت گروهی به نام القاعده است. وی با زندگی خود آمریکا را تحقیر می‌کرد. یعنی القاعده در وجود او قدرت خود و ناتوانی آمریکا را می‌دید. بنابراین کشته‌شدن بن‌لادن فقط می‌تواند تاثیرروانی داشته باشد. اما من تصور نمی‌کنم که مرگ او تاثیری در اقدامات عملی القاعده در افغانستان و پاکستان داشته باشد. بخاطر این‌که در طول ۱۰ سال گذشته هم اسامه تصمیم گیرنده نبوده است».
استقلال القاعده در آسیای‌میانه
وحید مژده که در زمان طالبان در وزارت امور خارجه افغانستان کارمی‌کرد و با وضعیت القاعده نیز آشناست، تایید می‌کند که القاعده در کشورهای مختلف از جمله در کشورهای آسیای‌میانه مجزا و مستقل عمل می‌کند و با قتل بن‌لادن هم مبارزه‌ی گروه‌های طرفدارالقاعده ادامه پیدا خواهد کرد.
آقای مژده دلیل آن را چنین بیان می‌کند: «القاعده در این کشورها مدیون دیکتاتورهای آسیای‌میانه است. ما شاهد بودیم که در سال‌های ۸۰ و ۹۰ در کشورهای عربی هم بسیاری از عرب‌هایی که علیه نیروهای شوروی سابق جنگیدند و خواستند به کشورهای خود برگردند، دیکتاتورهای کشورهای عرب اجازه بازگشت ندادند. همین وضعیت در کشورهای آسیای میانه هم تکرار می‌شود. بنابراین تا زمانی‌که دیکتاتورها در کشورهای آسیای میانه حاکمند، القاعده هم در آسیای میانه باقی خواهد ماند».
یک مقایسه
تحلیل‌گران محلی مرگ طاهر یولداشف رئیس جنبش اسلامی ازبکستان را مثال می‌آورند که سبب تضعیف عملیات تروریستی در منطقه شده است. رئیس جنبش اسلامی ازبکستان در ۲۷ اوت ۲۰۰۹ در یک حمله‌ی موشکی در پاکستان زخمی شد و یک روز بعد در بیمارستانی در ذهاب بلوچستان جان باخت. مرگ وی تقریبا یکسال بعد در وبسایت ازبک زبان مربوط به جنبش اسلامی ازبکستان تایید شد.
برخی از کارشناسان محلی یادآورمی‌شوند که مرگ یولداشف جنبش اسلامی ازبکستان را تضعیف کرد و کشته شدن بن‌لادن اکنون ضربه‌ای دیگر به این سازمان است و برای نیروهای طرفدار القاعده در آسیای‌میانه یک شکست محسوب می‌شود.
به‌نظرآنها اسامه بن‌لادن مایه‌ی الهام به شمار می‌رفت و بنیادگرایان اسلامی در سیمای او پشتیبان پرقدرت خود را می‌دیدند. اکنون مرگ بن‌لادن این امیدهای آنان را برباد داده و پیش‌بینی می‌شود که تهدید امنیتی این منطقه از سوی طرفداران القاعده کاهش یابد.
اما وحید مژده که به وضعیت طالبان و القاعده آگاه است، این نظر را قبول ندارد. به نظراو حتی گروه‌های تندرو اقدامات انتقاجویانه خود را بیشتر خواهند کرد. وی همچنین خاطرنشان می‌کند که بن‌لادن فقط نقش سمبلیک و نمادین داشته و به لحاظ روانی تاثیر گذاربوده است و با کشته شدن او این تاثیراز بین نخواهد رفت و اقدامات مسلحانه و بمب‌گذاری‌ها در آسیای میانه ادامه پیدا خواهد کرد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی